Ձեռք չտա՛լ
Ծովից հենց նոր խլված մարգարտախեցի հիշեցնող կոնֆետի վազը տուն բերեց պապան: Սիրում էր փողոցում ընկած ամեն բան, որ ոչ այնքան արժեքավոր, որքան սիրուն էր թվում, բերել տուն: Անցած անգամ, օրինակ, դելֆինի պոչով մանկական ծծակ էր բերել, մտավ տուն ու արդարացավ. «Մի երեխու անմեղ բերանից ա ընկել»: Մաման նետեց աղբի դույլը: Մաման աղբը տանը չէր պահում, այլ դռան մոտ՝ դրսից: Չէր սիրում, որ տնից աղբի հոտ էր գալիս:
Բայց կոնֆետի վազը մամային էլ դուր եկավ: Մաման պաշտում էր ծովը, երևի որովհետև երբեք չէր տեսել մոտիկից, կամ գուցե որովհետև աչքերի գույնը մատնում էր, թե նախկին կյանքում որտեղ է ապրել: Չնայած գուցե հավանեց այն, որ վազը մեծ սենյակի սեղանին դնելուց հետո պապան այս անգամ ոչ թե մեղմ արդարացավ, այլ կոշտ հայտարարեց. «Ձեռք չտա՛ք՝ կեղտոտ ձեռքերով»:
Ոչ մեկը չհասկացավ, թե կոնկրետ ո՞ւմ էին ուղղված այդ խոսքերը. մամայի՞ն, որի ձեռքերից միշտ ձնծաղկի հոտ էր գալիս, թե՞ երեխաներին, որոնցից տասնօրական փոքրը նոր-նոր էր դադարել խաղալ դրախտի ամպիկներով, իսկ մեծն աղջիկ էր: Գուցե ինքն իրե՞ն ասաց պապան, կամ ինչպես հին թերթերում են գրում՝ աշխարհին ուղղված հուսահատ կոչո՞վ հանդես եկավ...
Հենց այսպես կոնֆետի՝ մարգարտախեցի հիշեցնող վազը մտավ տուն ու բոլորի ականջներին կախվեց պապայի ձայնը. «Ձեռք չտա՛ք՝ կեղտոտ ձեռքերով»:
Հաջորդ օրը ոչ ոք չհայտնեց, որ թանկարժեք իր է կորցրել, ուրեմն իրն այդ թանկարժեք չէր, կամ տեր չուներ: Այդպես լինում է, օրինակ մամայի աչքերի գույնի երկինքն ո՞ւմն է, բա ծո՞վը: Որքան էլ իսպանացիները, անգլիացիները, հույները, իտալացիները, նույնիսկ իռլանդացիները... կանգնեն իրենց ծովերի ափերին ու «Տեր եմ» երդում տան, ծովը հնազանդ չէ. ծովն ինքը տերն է՝ առնվազն մարդու երազանքների, ուրեմն՝ մարդու: Տերն ու տեղը:
Գիշերները տարօրինակ փայլում էր մարգարտախեցի հիշեցնող կոնֆետի վազը՝ սենյակի խավարում: Նույնիսկ լույսը միացնելու կարիք չէր լինում ու պարտադիր անքնության այցերի ժամանակ պապան, մաման կամ երեխաները գալիս-նստում էին մի հրաշքով հայտնված կամ անտեր իրի կողքին, որի լույսը, սակայն, ներս մտնո՛ղ էր, որովհետև՛ ներս մտնող էր:
Պապան նույնիսկ հատուկ արարողություն էր մտածել: Իսկական ծես: Ամեն անգամ, երբ աղջիկը տուն էր վերադառնում անձրևոտ աչքերով ու ամբողջ օրը փակվում էր իր ձյունե սենյակում՝ ձեռքում սեղմած հեռախոսը, պապան համբերատար սպասում էր գիշերին, երբ աղջիկը վերջապես դուրս էր գալիս սենյակից՝ մարգարտախեցի հիշեցնող վազի հետ լռելու: Պապան դստերը հրավիրում էր տանգոյի՝ սովորեցնելով պարել... Նույնիսկ այն ժամանակ, երբ երաժշտություն չկա: Ու աղջիկը համաձայնում էր նորից սիրել, ինքն իր հետ վիճում էր ու ինքն իր հետ համաձայնում:
Մաման որոշել էր, որ վազի մեջ ոչինչ չի լցնելու, իսկապես ձեռք չի տալու: Մաման միշտ առանձի՛ն որոշում ունի: Օրինակ երբ պապան որոշեց պատերազմ գնալ, մաման որոշեց, որ մեծ սենյակի պատուհանին վարագույր պետք չէ, այն էլ՝ անթափանց: Կամ երբ պապան որոշեց դուրս գալ աշխատանքից, քանի որ ինքը արժանի չէ այն աշխատավարձին, որը ստանում էր քսան տարի շարունակ, մաման որոշեց սուպերմարկետում երշիկ կտրող աշխատել, որովհետև այդ գործն ավելի եկամտաբեր էր սոլֆեջիո դասավանդելուց, ու վերջապես, երբ պապան որոշեց այդ առավոտ չզարթնել՝ գիշերը վերջապես պարզելով աստղերի ստույգ թիվը, մաման որոշեց բացել տան բոլոր պատուհանները, որ մահը դուրս գա:
Քառասուն, գուցե հիսուն տարի կոնֆետի՝ մարգարտախեցի հիշեցնող վազին ոչ մեկը ձեռք չտվեց: Մի տեսակ թանգարանային նմուշ էր դարձել հրաշքով հայտնվածը, հատուկ ցուցանակն էր պակասում. «Ձեռք չտա՛լ»:
Երբ երևացին առաջին ձնծաղիկները, մամային ծով տարան մեծացած երեխաները: Աճյունափոշին անմիջապե՛ս հնազանդվեց ծովին՝ խախտելով աստվածային դաժան հրովարտակը, թե բա. «հող էիր, հող դարձար»: Հետո ամեն մեկը գնաց իր տուն: Տղան օդաչու էր դարձել ու ամեն թռիչքի ժամանակ ձեռքը մեկնում էր դեպի ամպերը՝ ամեն անգամ հուսահատվելով ու ամեն անգամ հույսով լի: Աղջիկը գնաց տանգոյի իր դասարան, որտեղ, սակայն, ոչ ոք չկար, նույնիսկ երաժշտությունը: Նա բացեց մեծ պատուհանն ու նայեց հեռվում երևացող մամայագույն ծով-երկնքին ու այս երկուսին համառորեն ձեռք տվող հողին, որը հրաշալիորեն սպիտակ զգեստ էր հագել՝ հավանաբար պատրաստվելով գիշերային մեծ պարահանդեսի:
Շատ կարճ խոսեցին քույր ու եղբայր՝ մամային այդ պարահանդեսին ուղարկելուց հետո:
-Չենք վաճառի, չէ՞,-ասաց քույրը:
-Չե՛նք վաճառի,-ասաց եղբայրը:
Տան դռան վրա, որից այն կողմ լույս էր տալիս կոնֆետի՝ մարգարտախեցի հիշեցնող վազը, այդպես էլ գրեցին. «Ձե՛ռք չտալ»: Եղբայրն ուզում էր շարունակել՝ «...Կեղտոտ ձեռքերով», բայց քույրը պնդեց. «Ակնհայտ բաները պարտադիր չէ ասել... Դու հեչ տանգո չես պարե՞լ»:
Տունը, որի ամուր փակ դռանը գրված է «Ձեռք չտա՛լ», հետաքրքրեց մարդկանց: Նույնիսկ ուրիշ քաղաքներից էին գալիս, կանգնում դռան մոտ, նայում, հասկանում կամ ոչ, ու հեռանում՝ պարտադիր՝ հառաչելով, ասես դրախտի դռան մոտից: Նույնիսկ քաղաքապետարանը, նկատելով այս եկամտաբեր հետաքրքրությունը, սկսեց լրջորեն քննարկել քաղաքի մուտքի մոտ նման ցուցանակ տեղադրելու հարցը:
Բայց դա արդեն ուրիշ պատմություն է, նույնիսկ՝ քաղաքականություն: Մաքո՛ւր:
Հովիկ Աֆյան