Ծովի 13-րդ պարունակը
Դու, իհարկե, լավ պրծար: Վերելակը փչացել է, իսկ դա, գիտես՝ նշանակում է մարդիկ նույնիսկ տասնչորսերորդ հարկից ոտքով են իջնում, ու ինչն ավելի սարսափելի է՝ բարձրանում:
Դու հիմա ինչ-որ ծովի ափին ես, ու, երևի, մեղադրում ես ինձ, որ անգամ չգիտեմ, թե որ ծովի: Սպիտակ վերնաշապիկս եմ հագել, հենց այն մեկը, որ տարար դերձակի մոտ, որպեսզի կրծքի գրպանը պոկի՝ հույսով, թե սիգարետս դնելու տեղ չեմ ունենա ու ավելի շատ կմտածեմ առողջության մասին, ինչպես դու էիր ասում՝ մեր: Հենց սպիտակ վերնաշապիկով էլ տանում եմ աղբը թափելու, ոտքով եմ իջնում՝ ինչպես ես էի ասում՝ մեր տասներեքերորդ հարկի բնակարանից, որի դուռն ամուր փակել եմ:
Բայց իսկապես, տեսնես ո՞ր ծովի ափին ես: Չնայած, գիտե՞ս, ես համոզված եմ, որ ծովերին ճիշտ չէ անուններ տալը՝ դրանով իսկ նրանց բաժանելը, տարբերելը, ավելի շատ ու ավելի քիչ սիրելը: Ցամաքն է միայն, որ կարող է կոչվել, օրինակ Սահարա, Ատակամա, Կարակում,...
Հենց հիմա ութերորդ հարկ եմ հասել ու մտածում եմ, թե ինչ աղետ է վերելակի փչանալը: Պատկերացնո՞ւմ ես՝ դրա պատճառով մարդիկ իրենց տան աղբը կարող են ալարել տանել-թափել, ինչի հետևանքով գարշահոտը կտարածվի շենքով մեկ, հետո բակով մեկ, քաղաքով մեկ, երկրով մեկ, աշխարհով մեկ... Բայց սա դեռ աղետը չէ: Ասենք մի երկչոտ, բայց սիրահարված տղա, մի անգամ փողոցում տեսել է մեր տասնչորսերորդ հարկի Հասմիկին, որին նույնիսկ դու էիր չքնաղ համարում, ու նույն այդ պահին որոշել, որ կյանքի գնով էլ լինի, պիտի համբուրի նրան: Ահա հիմա, ծաղիկները ձեռքին մոտենում է մեր շենքին, որ բարձրանա, բարձրանա, բարձրանա ու... Համբուրի: Հանկարծ տեսնում է, որ վերելակը չի աշխատում, ի՞նչ անի խեղճը, հո շնչակտուր չի՞ կանգնելու աշխարհի ամենագեղեցիկ աղջկա դիմաց, չնայած երևի աշխարհի բոլոր աղջիկներն են երազում այդ շնչասպառությունը՝ չմտածելով անգամ, թե ո՞ւմ են պետք ուժասպառ և անշունչ համբույրները: Այսինքն մի վերելակի փչանալու պատճառով մի համբույր չեղավ, իսկ դու հո գիտես, թե ինչ է լինում աշխարհում, երբ համբույր չի լինում, ավելի ճիշտ՝ ինչ չի լինում: Ծաղիկներն, իմիջիայլոց, բաց վարդագույն են՝ տղայի ձեռքին, հենց նոր տեսա՝ 6-րդ հարկում: Բարձրանում էր...
Բայց հետաքրքիր է՝ մակընթացությա՞ն, թե՞ տեղատվության ժամանակ ես ավելի շատ հիշում մեր մասին: Տարբեր բաներ են: Գրեթե վստահ եմ, որ նույն եզրահանգումն ես անում ու սկսել եմ հասկանալ քեզ, նույնիսկ ծիծաղում եմ այդ մտքից: Հա, դու ճիշտ էիր, երբ մեր միջև տեղի ունեցողն անվանեցիր մենություն: Չգիտեմ՝ հիշում ես, թե չէ, բայց ես ազատություն էի կոչել: Այս երկուսի տարբերության մասին եմ սկսել մտածել, կամ նույնության: Ամեն դեպքում տասներեքերորդ հարկից սպիտակ վերնաշապիկով աղբը ձեռքին իջնող տղամարդուն ազատ չես ասի, ինչպես մենակ չես ասի կապույտ ծովին նայող կնոջը: Իսկ ծովի ափին մենակ մարդ չկա. ծովի ափին միշտ մարդ կա: Այդ ափին ու մանավանդ հակառակ ափին:
Տղան մնաց վերևում, Հասմիկն, ուրեմն, տանն էր:
Մենք այդպես էլ չեղանք տանը: Դու պնդում էիր, որ այդ ես չեղա՝ շուրջ հինգ տարի, ես արդեն մեկ ամիս է քեզ չեմ գտնում տանը: Նույնիսկ դերձակի հեռախոսահամարն եմ գտել, որ տվեցիր՝ վերնաշապիկս վերցնելու համար: Ի դեպ, գիտե՞ս որ նա իրականում դերձակ չէր, այլ հին հեքիաթների պես՝ դերձակի շորով իմաստուն: Ճանաչեց ինձ, դե ինձ այդ ժամանակ թվում էր, որ քաղաքում միայն դու ես, որ ինձ չես ճանաչում: Երկար զրուցեցինք, օրինակ այն մասին, թե ինչո՞ւ է աշխարհն այսքան կեղտոտ ու ի՞նչ պետք է անել: Գետնին ընկած մի կտոր կար, կռացավ ու վերցրեց՝ մեկ մատով: Վերցրեց ու բարձրացրեց վերև: Կտորի վրա կուտակված ամբողջ աղբը թափվեց ու իր արածից ավելի իմաստնացած՝ ասաց. «Այ սա՛ պետք է անենք: Պիտի բարձրանա՛նք, անդադա՛ր, շնչակտո՛ւր, ուժասպա՛ռ, ամե՛ն օր, անհոգնե՛լ, ոչ թե աղբով, այլ ծաղիկներո՛վ, ոչ թե հիշելով, այլ անելո՛ւ, մի՛շտ: Ու երբ բարձրանանք աղբը կթափվի, ու երբ բարձրանանք մեր հետևից կբարձրանան մեր հարազատ հոգիները, կբարձրանան, քանի որ մենք մի կտորից ենք»:
Երկրորդ հարկում եմ, արդեն լսում եմ՝ ինչի մասին են խոսում քաղաքում: Մեր քաղաքը ծովից հեռու է ու այստեղ հիմնականում խոսում են, միայն խոսում են, անդարար խոսում են: Գործի գնալիս խոսում են, գործից հետո խոսում են, գործի ընթացքում խոսում են... Հիշո՞ւմ ես՝ մեր առաջին համբույրի ժամանակ, երբ ասացի՝ սիրում եմ քեզ ու դու բացեցիր աչքերդ՝ ծովից վերադառնալով քաղաք:
Վերադառնալո՞ւ ես: Իսկ այնպես, ինչպես գնացի՞ր՝ մի օր, հանկարծ, անբառ, ինձ նույնիսկ չարթնացնելով՝ հոգատարությունից դրդված, սեղանին սև, դառը սուրճը թողած... Սառա՛ծ սուրճը:
Դո՞ւ ես ինձ թողել, թե՞ ես քեզ առաջինը, իսկ խիզախությունը վերադա՞րձն է, թե՞ գնալն այնտեղ, որտեղից սպասում ես այդ վերադարձը, իսկ իջնելն ինչո՞ւ է ավելի ծանր, քան բարձրանալը, այն դեպքում, երբ հակառակը պետք է լինի: Գուցե որովհետև ամեն իջնողի ձեռքին աղբի տոպրակ կա, ու քանի որ ամեն իջնողի գլուխը պայթում է աշխարհում երբեք չսպառվող «Հիշողություն» կոչվող գինուց:
Հա՛, երեկ խմել եմ: Արդեն մեկ ամիս է՝ խմում եմ: Ու լա՛վ եմ անում: Ազատ մարդ եմ: Մենակ մարդ եմ: Աղբը ձեռքիս (բայց ինչո՞ւ միայն ձեռքիս), մարդ եմ, տասներեքերորդ հարկից արդեն առաջին հարկ իջած մարդ եմ:
Բայց... Աստվածնե՜ր... Դո՞ւ ես: Դու հիմա՞ ես գալիս: Հասմիկն է, պատկերացնո՞ւմ ես: Չքնաղ Հասմիկը, մեր վերևի հարկում ապրող Հասմիկը: Նա տանը չէր, նա հիմա՛ է գալիս ու վերալակը չի աշխատում, որ արագ բարձրանա: Նա ժպտում է ինձ, ես ժպտում եմ նրան, ու նա բարձրանում է աստիճաններով, դանդաղ, առանց շտապելու, վստահ, հիշողությամբ չծանրացած, ամենավերևի հարկ, որտեղից շենքով մեկ տարածվել է ծաղիկների բույրը:
Նետում եմ ձեռքիս տոպրակը՝ աղբամանը: Արդեն սաստիկ ուշանում եմ: Քայլում եմ: Ծովը հեռու է. գործի՛:
Հովիկ Աֆյան