Տատիկը վերջանում է…
Վերջացումներ լինեին բոլոր մահերը…
Ինչպես մի օր պապս վերջացավ: Գիտեր, որ վերջն է, ու լուռ էր, հարցնում էի մահճի մոտ նստածներին՝ ինչ ասաց: Ոչ ոք ոչինչ չէր հիշում: Չի ասել, որ հիշեն…
Ինչպես մի օր հայրս վերջացավ: Հայրս վախենում էր մահից: Ինչերով ասես չէր անցել, եկել կանգնել մահի դիմաց ու խեղճացել էր: Աստված տեսավ իր արարածի երկյուղը: Այնպես տարավ, որ չիմանա: Գիտակցությունը կորցրած հայրս ուշքի եկավ մեկ ակնթարթ, պատասխանեց սրտաբանի տված հարցին՝ վերջին անգամ ասաց, չէ՛, արտասանե՛ց իր անուն-ազգանուն-հայրանունը ու վերջացավ…
Արդեն մի քանի օր է՝ տատիկն է վերջանում, դանդաղ է վերջանում, արդեն հասցրել է մի քանի անգամ ասել՝ Աստված, հոգիս առ, հասցրել է խռովել մորից, որ չի գալիս, ուշանում է: Սովոր չէ հոգածության: Ինքն ամբողջ մի կյանք հոգածություն է եղել: Ամաչում է, նեղվում է, հուզվում ու խաղաղվում, էլի հուզվում: Ցավը մոռացած՝ շուրջիններին իր պատճառած հոգսից է հա՜ խոսում: Ասում է՝ հենց որ գա մերս, կգնամ, ասես հոգացողներին հանգստացնի՝ թե մի քիչ էլ դիմացեք…
Տատիկի հետ պատը պատին էինք ապրում։ Հետո մի օր կենվոր տատիկին տանտերն ասաց, որ պիտի ուրիշն ապրի իր տանը: Ու տատիկը տեղափոխվեց ուրիշ հարկ: Առաջին ամիսներին ասում էր՝ իմ լավ հարևաններ, մտածումներս ու սիրտս ձեզ հետ եմ թողել: Այդպես միայն չէր ասում. տեսնում էինք...
Հետո ընտելացավ...
Մենք բոլորս էլ ընտելացողներ ենք. ինչերի ասես որ չենք ընտելանում....
Խորենացուց մինչև հիմա բան չի փոխվել: Նույնն է, ու ընտելացել ենք: Ու ամենից շատ ընտելացել ենք այն մտքին, որ մեզանից ոչինչ կախված չէ, մենք ոչ մի բան էլ չենք կարող փոխել: Սա ես պիտի չասեմ ձեզ, ինձանից լավ գիտեք մի բռան մեջ մի բուռ դարձած մի բուռ մնացածներովդ...
Տատիկն աղջիկ ժամանակներից ոչ մի նկար չունի, բայց իր պատումներն այնքան շարժուն են ու կենդանի, որ ես լրիվ տեսնում եմ իրեն, ճիշտ եմ ասում, ես իրեն տեսնում եմ՝ տասներեք-տասնչորս տարեկան կրակի կտորին: Աղջնակ էր, երբ մորը նեղացրած հարևանին մանգաղով մորթել էր ուզում։ Հոր մանգաղին եղբայրներն էլ ձեռ չէին տալիս. ծառից կախված էր միշտ: Ինքը վերցնում է ու գնում հարևանի տուն՝ դատաստանի: Չեմ հորինում, ինքն է պատմել, հաստա՛տ։
-Ձեռքս հայրս բռնեց ու ազատեց մեղքից, -ասում է ու ծիծաղում, ուշքից գնում...
Գյուղում թուրքի երեք ընտանիք է եղել։ Մի օր թե ինչ է եղել, չի ասում, բայց դրանց տղերքին հերթով ծեծել է։ Հորը դպրոց են կանչել, զգուշացում արել, որ աղջկան կարգի բերի, որ աղջիկն իրեն աշակերտավարի պահի: Դասարանցիներից մի տղա է միայն իր կողքին կանգնել: Իսկ օրեր անց այդ նույն տղան սեր է խոստովանել տատիկին, այդպես էլ ասել է, ասել է՝ Էմմա, ես քեզ սիրում եմ… Վայ տատիկ, տատիկ: Ինչ արած լինի, որ լավ լինի. մի հատ էլ իրեն պաշտպանած այդ տղային է ծեծել՝ թե դու ով ես, որ ինձ սիրում ես...
Աղջիկ ժամանակներից էսպիսի նկար…
Հիմա դուք էլ եք սկսում տեսնել տատիկին, բայց որ լավ պատկերացնեք, մի քիչ էլ արտաքինից պատմեմ: Տատիկն իսկական գեղեցկուհի է: Բարձրահասակ է, ուղիղ, բարակ մեջքով, երկար պարանոցով, ճեփ-ճերմակ ու նուրբ դիմագծերով: Այս տարիքում էլ նկարեն ձեռքեր ունի ու մոմից թափած մատներ (դուք էլ ունե՞ք այս դարձվածքը ձեր խոսվածքում): Ոսկեծամիկ է, իր մազերը ճերմակելու տեղակ դարչնաոսկեգույնի են մոտենում, հյուսքն էլ մինչև գոտկատեղ է հասնում...
Տատիկի աչքերից արցունքն ու ժպիտն իրար գրկած են հոսում, մարդկանց հայացքներից թաքցրած խորը խորքերից են ելքի դուռ գտնում: Անդարման ցավով է անցել։ Կորցրել է երկու մանկահասակ, մեկ՝ տարիքն առած երեխա...
Տատիկը համով-հոտով-հումորով լիքը պատմություններ ունի ավարտուն ու կիսավարտ...
Հարցնում եմ՝ տատ ջան, մինչև դպրոցում աշխատելդ որտե՞ղ ես աշխատել: Ասում է՝ 25 տարի հյուրանոցում եմ աշխատել: Հարցնում եմ՝ որն էր գործդ, ինչ էիր անում: Ինչ ասի, որ լավ լինի. ասում է՝ բ…եր էի ընդունում ու ճանապարհում: Քիչ է թե, մի դեպք էլ է պատմում, թե ինչպես են ինքն ու երկու ընկերուհիները, աշխատանքից հոգնած, նստել Կոմայգու նստարաններից մեկին, որ մի շունչ քաշեն ու տուն գնան: Մոտեցել են տարբեր տղամարդիկ, իրենց հետ գնալու առաջարկներ արել: Սրանք զարմացած, թե՝ ինչ են ուզում իրենցից այս օտար մարդիկ, ինչ գնալ, ուր գնալ: Հետո այգին մաքրող կինը մոտեցել է, թե՝ էսպես-էսպես, սա ուրիշ տեղ է, դուք էստեղ մի նստեք: Վեր են կենում, գրեթե վազքով դուրս գալիս այգուց: Հարցնում եմ՝ էդ ինչ տեղ էր որ, տա՛տ: Ինքը թե՝ տուալետ, 20 կոպեկ: Հենց այդքան է արժեցել այն ժամանակ այդ հինավուրց մասնագիտությունը…
Որ անվերջ խոսում էր ու հա՜ խոսում, հիմա տատիկն անվերջ լռում է ու հա՜ լռում: Չխոսեցնես, չի խոսում: Պատերին է հայացքը, անորոշ է հայացքը, սպասման....
Տատիկը դուռ փակել չուներ: Հիմա էլ դուռը բաց թողնել է տալիս, որ չլինի թե փակ մնա: Չի քնում. ասում է՝ բա որ հրեշտակը գա հետևիցս, ու զարթուն չլինեմ, ու շատ հաստատուն ձայնով ավելացնում է, որ ԳԻՐԸ կատարվում է. օրերը մոտեցել են...
Հարցնում եմ՝ ինչ գիր, տատս: Ասում է, որ շատ կարդացած մի մարդ է ասել, երբ առաջին անգամ սրտի կաթված է տարել ամուսինը: Ասել է՝ դեռ մի փորձություն էլ կանցնի, բայց երրորդը վերջինը կլինի:
-Այդպես էլ եղավ. 40 տարի առաջ կատարվեց գիրը. Հենրիկը գնաց ու ինձ թողեց մենակ, - արցունքը սրբելով՝ հեկեկում է տատը...
-Ինձ համար էլ է տարիք տվել էդ ԳՐԻ մարդը, ու հիմա ես էդ տարիքում եմ: Հենց ոտս դրեցի 85-ի մեջ, դարբս դառավ (ասել է թե՝ դեպի վատը գնացի) …
Որքան էլ մնաք բարովի հայացքով է նայում, մեկ է, կյանքի աղերս կա սմքած այտերին:
-Կարողացածիս գյորա արել եմ մոտիկներիս համար: Էլ բանի պետք չեմ: Պառկած մարդը ո՞ւմ է պետք...
Կողքին նստած ենք հարևաններով. Լաուրան է, Գայանեն է, Մարինեն է:
-Երկար ապրեք, աղջիկներ ջան, կարոտում եմ ձեզ, -ձեռքը տանում է ճակատին, որ փակի աչքերից թափվող խոնավը…
Ձեռքը շոյում եմ, չի քնում, հուշեր եմ պատմում, չի քնում, լռում եմ, հարցնում է՝ քունդ տարա՞վ...
Հետո ՆԱՐԵԿԻՑ եմ կարդում...
Մշմշոցը դիպչում է ականջիս. տեսնեմ՝ քնած է...
Քնելուց առաջ ասում է էլի.
-Հենց մերս գա երազիս, կգնամ, խռոված եմ մերիկիցս, ուշանում է...
Հարցնում եմ՝ տատ ջան, հավատո՞ւմ ես, որ պիտի հանդիպեք։ Կարծես ուրիշ տեղից է գալիս բառը՝
-Ա՛նպա՛յմա՛ն...
Մեռնեմ քո աստվածավախ հոգուն, սիրուն տատիկ, որ անկատար տարիներիս վերուվարող օրերի մեջ այսքան հարազատ ես դարձել:
Մինչ տողավորում եմ, թե ինչեր, ինչեր ես արել ինձ համար, եփածդ տոլմայի համն եմ զգում, շուլալածդ վերմակին շաղածդ շոկոլադներն եմ հիշում (կարգն է էդպես, իմ աղջիկ, պիտի քաղցր բան լինի կարվող վերմակի վրա, որ առողջ լինես...), պատրաստածդ մի քիչ տատիկավարի, սակայն անչափ համով աղցանները, Գավառիդ գաթան եմ հիշում, որ ինձ համար սեղանիդ էր միշտ...
Էլ որն ասեմ, էլ որը, անուշ տատիկ...
Մինչ բառեր եմ տողավորում, որ քեզ ճանաչեն իմ աշխարհի քեզ օտար մարդիկ, դու ժամ առ ժամ մարում ես...
Ողբերգական օրերը մեզ հետ են վարժեցրել պապ ու տատեր ճամփելու ծեսից...
Արդեն երեք տարի է՝ մենք ԼՈՒՅՍ ՈՒ ԳԱՐՈՒՆ ենք Երկինք ուղարկում, ավա՜ղ, ու մոռացել ենք, որ ձե՛րը պիտի լինի Երկնի կամարը...
Տրվեցի թախծիս խոնավ երակին, իսկ տատիկը վերջանում է...
Գեղեցիկ Մարգարյան