Թարս օր
Կաթսան թարս էր դրել գազին: Արդեն հիսուն տարվա կնիկ էր ու առաջին անգամ շփոթել էր լվացարանն ու գազօջախը: Լավ է ջուրը տաք չէր, բրինձը՝ ջհանդամը: Որ հիշում է, թե հայրը ոնց էր վագոններով սնունդ բերում, որի կեսը փչանում էր, մի մասն էլ աղքատներին էին բաժանում... Բա ինքը սե՞նց աղջիկ էր: Թիթեռի պես մի ծաղկից մյուսն էր թռչկոտում՝ երկար ծովալիք մազերը քամուն հանձնած: Գյուղում տղա չկար, որ գիշերն իր մասին չերազեր: Հերթով, մեկ-մեկ էլ խմբով, մութն ընկնելուն պես գալիս էին իրենց տան մոտ ու փոքր քարեր էին նետում պատուհանից: Մինչև հիմա չի հասկանում, թե ինչու: Բա էդ ծաղկադաշտ գյուղում մի ծաղիկ չկա՞ր, որ քար էին նետում:
Ծաղիկ Գուրգենը բերեց՝ քաղաքից, ու ինքը, որ արդեն 18 տարեկան էր, իմացավ, որ ծաղիկը մենակ չեն քաղում, առնում էլ են: Իրենց դաշտերում այդպիսի ծաղիկներ չկային, իրենց սարերում այդպիսի տղա էլ չկար: Վերնաշապիկը կանաչ էր Գուրգենի, ձեռքերը՝ սառը.
-Իմ մտքին պսակվելն ա,-ասաց, երբ հայրերը համաձայնեցին, որ ջահելները մի քիչ քայլեն այգում:
-Դու էլ լավ աղջիկ ես երևում,-սառը ձեռքերով շարունակեց Գուրգենը:
...Բայց էս ինչի՞ է էսօր անդադար հիշում, գետնին թափված բրինձն ավլելով մտածում էր ինքը: Փառք Աստծո, սարի պես որդի ունի՝ ուժեղ, սիրուն, ճարպիկ: Իր հոր այգու պես արևոտ ու պտղատու հարս ունի, արդեն չորս թոռ ունի, աղջիկ ունենալու երազանք էլ ունի, բայց դե Աստված չտվեց, Գուրգենն օրուգիշեր դրսում էր, աշխատում էր, բերում էր, փչացածը սարքում էր,... Լավ էր, արդեն հիսուն տարի է՝ լավ է:
-Գիտե՞ս դու ինձ ինչ ծաղիկներ էիր բերել,-մի անգամ հարցրեց Գուրգենին:
-Բացառված է,-նախաճաշի ձուն ջարդեց մարդը:
-Որ հիշե՞ս:
-Որ նվիրած լինեմ:
...Բրինձն ավլեց ու աղբամանի փոխարեն թափեց իրենց մահճակալի վրա. թարս օր էր:
Գուրգենն առաջինը վառեց սիգարետը՝ տեղավորվելով երկար իշաոտնուկին: Քարի պես սառը դեմքերով ալեհեր տղամարդիկ շարքով նայեցին սգավորին, ու իրենք էլ վառեցին: Գուրգենը շնորհքով մարդ էր. կնոջ ամբողջ գյուղին հրավիրել էր, նույնիսկ որոշել էր, որ կնոջը պիտի տանի այնտեղ, որտեղից քաղել է:
-Բա ինչի՞ց մեռավ,-ասաց մի մարդ՝ Գուրգենի ականջին:
-Ձանձրույթից...կամ եսիմ...հետաքրքրությունից,-չգիտես ինչ պատասխանեց Գուրգենը:
Նվագողները շուտ եկան: Ու երբ կնոջ վերջին ճանապարհից առաջ Գուրգենն ասաց. «Պրծար» և մատներով ճտտացրեց, զուռնան ու դհոլն իրար հերթ չէին տալիս: Ինչպես կարգն էր՝ թափորն ուրախ տրամադրությամբ հասավ հանգուցյալի հիշողության դաշտերը: Նույնիսկ պարողներ կային: Մինչև լույս քեֆ արեցին: Թարմ գերեզմանից բերված ծաղիկը հանգուցյալի մանկության ընկերուհի Թակուշը բռնեց ու աշխարհով մեկ եղավ. հաջորդն ինքն էր պրծնելու:
Շիրիմին ծաղիկներ չկային. ծաղիկները շիրիմի շուրջբոլորն էին, շիրիմն ինքը մի ծաղիկ էր՝ դրախտի պես կանա՜չ-կանա՜չ դաշտում...
-Կյանքը շատ ա բարդացել,-ասաց որդին, որ իր մեքենայով հորը տուն էր տանում,-քո վախտ հեշտ էր:
-Բացառվում ա,-ասաց Գուրգենը:
-Հիմա տխրությունը շատացել ա, շատ են ծնվում, ա՛յ հեր: Ասա էդքանին տեղ կա՞ էս միթիքա հողի վրա, որ ծնվում եք...Հենա՝ Գոհարն էլի հղի ա:
Գուրգենը լուռ էր, բայց վերջին օրերի մեջ առաջին անգամ աչքերը լցրեց:
-Աչք բացել չի լինում, մի ուրախությունն ինչ ա, չենք կարում վայելենք,-որդին էր:
-Անունն ի՞նչ ես դնելու բա,-հանկարծ ասաց հայրը:
-Գուրգեն: Արդեն որոշել եմ:
-Բացառվում ա:
-Ինչի՞ ա՛յ հեր:
-Ես էլ եմ ուզում պրծնեմ,-արցունքները զսպելով՝ ճակատն ավելի կնճռոտեց հայրը:
...Սեղանի մի կողմում տղամարդիկ էին նստած, մյուս կողմում՝ կանայք: Բոլորը լուռ էին, գլուխները կախ: Ընկերներից մեկը թոթվեց Գուրգենի որդու ուսն ու ասաց.
-Ոչինչ, ախպերս. ճանապարհ ա, պիտի անցնենք սաղս:
Գուրգենը ոտքի կանգնեց, ու բոլորը նայեցին նրան.
-Իրականում մենք սխալ ենք ապրում:
Այսքանն ասաց: Ասաց ու նստեց: Ոչ մեկը չէր ժպտում, ոչ ոք նորածնին «բարի ճանապարհ» չէր մաղթում. բոլորն արդեն այդ ճանապարհի վրա էին, կամ կեսին ու գիտեին փշերի անթիվությունը, ճահիճների տեղերը, խաչի ծանրությունը...
Իսկ Գոհարը, որ որդու նորաբաց աչքերի ծովում էր լողում, ականջին շշնջալով՝ «Արեգս», միակն էր, որ ժպտում էր այդ թարս օրը:
Հովիկ Աֆյան