Սիրտ
Դանակն էր սրում, երբ արևը մայր մտավ՝ հանգիստ թողնելով շոգից խեղդվող քաղաքը: Դանակը մաքուր շվեյցարական էր՝ ծալովի, մուգ կարմիր, վրան սպիտակ խաչ: Դեռ բանակից մոտն էր: Մեջը նաև խցանահան կար, շշերի, պահածոների բացիչներ, մկրատ, բիզ, պտուտակահան, խարտոց, ատամնափորիչ, նույնիսկ ձկնորսական կարթ: Պատերազմի ժամանակ, երբ պահածոները վերջանում էին ու ինչ-որ տեղից գինի էր հայտնվում, տղերքով գնում էին ձկնորսության: Հիմա պատերազմն ավարտվել է. տղերքը չկան՝ շատերը ֆիզիկապես, ինքը դանակն է սրում: Երեկ չէ առաջին օրը 60-ամյակը նշեց: Աղջիկը մոտն էր, կապույտ շորով: Կինը վաղուց էր հեռացել: Մի օր, կարծես գարուն էր՝ արևոտ-պայծառ, վեր կացավ ու գնաց: Իր ոտքով: Թե բա.
-Սուրիկի մսի խանութ թոք ու սիրտ են բերել, գնամ առնեմ. Վահիկս սիրում ա:
Վահիկը տղան էր: Գնացել էր պատերազմ ու չէր եկել: Կինն էլ չեկավ: Պաշտոնական վարկածով՝ «ողբերգական ավտովթար», բայց դե ինքը հո գիտեր, որ մսի խանութը վաղուց չէր գործում, քանի որ Սուրիկը պատերազմն սկսվելուն պես Ռուսաստան էր քոչել, որ իր կինն իր որդու մոտ գնաց, այդքան քաջություն ունեցավ, կամ` անհաղթահարելի վախ:
-Էդ երեխեն մեղք չունի,-ասաց քննիչին, երբ հետաքրքրվեցին, թե արդյոք բողոք ունի՞ վրաերթի ենթարկած ջահել վարորդից:
Հետո տուն եկավ, նայեց որդու մեծացրած լուսանկարին ու ժպտաց՝ հիշելով, թե մայրն ինչպես էր ամեն գիշեր թաքուն մտնում որդու սենյակ ու ծածկում, որ չմրսի:
Դրան քաղաքի կենտրոնում էին բռնել: Փոքր քաղաք էր, բոլորն իրար գենով, դարդուցավով, երազանքով գիտեին, էդ մեկն անծանոթ էր: Թևերն ոլորել էին ու ուղիղ ոստիկանություն: Այնտեղ էլ պարզվել էր, որ թշնամի է, անունն էլ՝ Մանսուր: Սև, մեծ աչքեր ուներ, պնդում էր, որ 24 տարեկան է, երկու երեխա ունի, կինն էլ հղի է, ինքն էլ պարզապես մոլորվել է ու անցել սահմանը՝ հայտնվելով որբի պես խեղճացած փոքր քաղաքում:
-Անունն ի՞նչ ա,-հարցրեց ինքը՝ մոլորվածի թևերը ոլորած ծանոթներին:
-Մանսուր,-կրկնեցին:
Իր որդուն սպանողի անունն էր Մանսուր: Իր որդուն սպանողի աչքերը սև էին, բայց մեծ չէին: Ինքը վիդեոյով է տեսել, թե ոնց են սպանում իր որդուն, ինքը տեսել է նաև, թե ոնց է Մանսուրը մոտենում կամերային ու դիմում մատաղի ծնողներին: Ինքը տեսել է այդ աչքերը: Ինքն էլ, կինն էլ: Կինը գնաց, ինքը դանակն է սրում: Իր հորը հիշեց, թե ոնց էր մի արևոտ օր գառանը կապել ծառին ու տնետուն անում, թե ով կմորթի: Իր հայրը մորթող չէր, ինքը մորթող չէր, իր որդին...սիրտ ու թոք էր սիրում: Բայց էս ինչի հիշեց, չլինի՞ վախենում է: Բա դանակը ձեռքին է ու վախենո՞ւմ է, բա իր ջահել աղջիկը, երբ թշնամու կրակոցի ձայնն արդեն քաղաքում լսվում էր, նայեց իրեն ու պնդեց, թե «էս քաղաքում տղամարդ չկա», ու ինքը վախենո՞ւմ է, բա էդ տղուն ո՞վ մեծացրեց, ո՞վ է գիշերն երկու կես արել՝ մի մասը կնոջ, մյուսը՝ որդու գերեզմանում անցկացնելով: Չէ՜, մարդու վախը մեռնում է որդու մահով ու ծնվում է զավակի հետ: Դանակն արդեն լավ սուր էր: Այդ գիշեր գերեզման չգնաց:
-Պապա՛,-կանչեց աղջիկը, երբ արևը նորից բռնել էր շոգից խեղդվող քաղաքի վիզը:
Տանը չէր: Դուռն ու պատուհանները բաց թողել էր ու դուրս եկել: Վահիկի նկարը չկար, մոր նկարը չկար: Հետը տարել էր: Երևի, որ տանը ոչինչ չհիշեցնի մահվան մասին:
Պաշտոնական վարկածով՝ Մանսուրի սրտի կանգ էր գրանցվել՝ «հավանաբար հեղձուցիչ շոգից»՝ հայտնի չէ հեգնե՞լ, թե՞ ճշմարտությունն էր հայտնել ոստիկանությունը: Թերթերից մեկն էր սիրուն վերնագիր դրել. «Դրախտի ճանապարհին մոլորվել է թշնամին»: Մարմնի վրա բռնության հետքեր չգտան: Ո՛չ պատերազմում, ո՛չ խաղաղության օրերին բացված սիրտը բռնություն չէ:
Շվեյցարական դանակի վրայի խաչը կարմրել էր: Ոստիկանության գնդապետը լավ մարդ էր ու հրաշալի կին ուներ. ամեն օր հետը թաց անձեռոցիկ էր դնում: Դանակը դրանով աննկատ վերցրեց: Պաշտոնական վարկած գրողն ինքն էր, անցած գիշերվա հերթապահն էլ:
Աղջկա արցունքոտ դիմումի համաձայն՝ հայրը ճանաչվեց անհետ կորած: Ճիշտ է՝ ծանոթներից մեկը պատմել էր, որ քաղաքի կայարանում տեսել է, հարցրել՝ «էս ո՞ւր՝ լույսը չբացված», ինքն էլ պատասխանել է.
-Գնում եմ Սուրիկին հետ բերեմ, որ խանութը նորից բացի:
Հովիկ Աֆյան