Սարը
Պապին տեսնելու համար պիտի դուրս գար քաղաքից ու երկու ճանապարհից ընտրեր այն մեկը, որ hետ էր տանում: Հետո պիտի ուղիղ գնար. ի տարբերություն առաջ տանող ճանապարհների, hետ տանողները խորդուբորդ չեն, չեն շեղվում, նույնիսկ ծանոթ են:
Երբ ինքը ծնվեց, պապը եկել էր: Տնից դուրս էր եկել, բռնել առաջ տանող ճամփեն ու եկել: Իրեն պատմել են, որ աշխարհում իր առաջին օրը պապն իրեն չի գրկել, նույնիսկ մոտ չի եկել: Միայն մոտեցել է հորը, հոտ է քաշել ու ասել.
-Սարն անցար: Մոլոդե՛ց:
Կոշտուկոպիտ մարդ էր պապը, չնայած՝ տատը երջանիկ մեռավ: Վերջին օրը նույնիսկ թոռ-երեխեքին սենյակից հանեց ու մենակ ամուսնուն թողեց՝ մնա:
-Չվռազես,-ինքը հիշում է տատի վերջին խոսքը, որ լսեց՝ սենյակի դուռը փակելով:
Հետդարձի ճամփի ծառերը չեն փոխվում: Նույնիսկ քամին, թվում է, նույն նվագով է պարում տերևների հետ: Հիշում է, երբ պապն իմացավ, որ ինքը լրագրող է դարձել ու հոդվածներ է գրելու, ասաց, որ թերթերը բերի իրեն: Աշխարհով մեկ էր եղել. կյանքում մի քաղցր խոսք չասած պապն ուրեմն ուզում է աշխարհում կատարվողի մասին իր գրածները կարդա, կարևոր է համարում իր արածը, մարդատեղ է դնում իրեն: Պարտաճանաչ տանում էր: Պապն էլ հին տան դիմաց նստած, ոտքի էր կանգնում, նույնիսկ ժպտում ու ասում.
-Գազետչի՛կ, եկա՞ր:
Մի անգամ էլ ասաց, թե.
-Էս թերթերում մենակ դու ես գրո՞ւմ:
Խնդաց, պապն էլ շարունակեց.
-Դե որ տենց ա, ուրիշների գրածներն էլ բեր:
Մի քիչ խանդեց, բայց ուրախացավ. «Ուրեմն էնքան լավ եմ գրում, որ պապս հետաքրքրվել է՝ կարդալով», մտածեց: Գաղտնիքը ուշ պարզվեց, պատահականորեն, ձմռանը, որի ընթացքում երբեք չէր գնում պապի մոտ, բայց այդ տարի գնաց: Թերթերի կապոցները շարված էին վառարանի տակ, պապն էլ դրանցից մեկով կրակն էր վառում: Տեսավ իր ստորագրությունը: Ոչ մի բան չասաց, բայց պապն իրեն չկորցրեց.
-Մարդկանց տաքացնելն ամենակարևոր գործն ա,-ասաց:
Հետո լավ խմեցին՝ ամեն մեկն իր պատճառով:
Որ սիրահարվեց, պապը միայն մի բան հարցրեց.
-Աչքերն ի՞նչ գույն են:
-Կապույտ,-աչքերը փակեց ինքը:
-Լավ ա,-ասաց պապը՝ պարզ չէ, որովհետև աղջկա աչքերը կապո՞ւյտ էին, թե՞ քանի որ դա ասելիս՝ թոռը փակեց աչքերը:
Հերդ լա՞վ ա,-մի ուրիշ անգամ հարցրեց պապը:
-Հա, հեսա մամային էլ կտանի մոտը,-պատասխանեց ինքը:
Ու պապը փակեց աչքերը: Արևը հենց գլխավերևում էր:
Գոնե երեք-չորս ամիսը մեկ գալիս էր: Ու չնայած՝ և՛ մասնագիտության, և՛ տարիքի, և՛ բնակավայրի բերումով ինքը պիտի աշխարհի նորությունները հայտներ պապին, բայց գալիս էր ու լռում, գալիս էր, որ լռի: Պապն էլ առանձնապես սիրահար չէր խոսքի: Բայց ամեն անգամ, երբ թոռը գալիս էր ու նստում էին հին տան բակում, մատը տնկում էր առաջ ու ասում.
-Էն սարը տեսնո՞ւմ ես:
-Հա,-ասում էր թոռը:
-Տեսնես՝ ի՞նչ կա հետևում:
Մի օր չդիմացավ թոռը, նետեց.
-Էսքան տարի ինչի՞ մի անգամ չես գնացել՝ տեսնես:
Պապը ոտքի կանգնեց ու թեքվելով դեպի հին տունն ասաց.
-Ես քո՛ համար եմ ասում, ես քո հերը:
Մորը բան չէր ասում պապը, մորն էլ, տատին էլ, էն կապույտ աչքերով աղջկան էլ:
Պապը փայտ էր կոտրում, երբ անցած անգամ եկել էր.
-Եկա՞ր,-ավանդական «բարևը» տվեց ու կացինը մի կողմ դրեց:
-Տուր ես անեմ, պա՛պ,-թոռանը շատերն էին բարկացնում մեծ քաղաքում:
Պապը լռեց, ինչը նշանակում էր՝ չեմ հոգնել, բայց ուզում ես՝ արա:
Փայտերն այս ու այն կողմ էին նետվում. թոռը շատ էր բարկացած եկել:
-Գիտե՞ս ինչ կա,-պապն էր,-աշխարհում ազգ, պետություն չեն լինում, լինում են ծառեր ու կացիններ: Քո բախտը չի բերել՝ ծառ ես, համ էլ բերել ա՝ ծառ ես:
Հետո մի-մի հատ ծխեցին՝ կանաչ, վիթխարի ընկուզենու տակ:
-Տանդ դուռը երկաթ ա, չէ՞,-պապը որոշել էր շատ խոսել այդ օրը:
-Հա, բա ոնց:
-Պատուհաններն ամուր են, չէ՞...Էդ կարևոր ա, հենա՝ էն մի ծծով Նուշիկի տանը ոչ դուռ կա, ոչ պատուհան. շունը մտնում ա, խոզը մտնում ա, քամին մտնում ա, դաժե էն թոփալ Գառնիկն ա մտնում: Հայվան էլի...Մենակ մահը չի մտնում: Երևի զբաղված ա: Չնայած՝ էս միակ դեպքն ա, որ մահին հասկանում եմ. մտնի ի՞նչ անի:
Պապը կիսատ սիգարետը մտցրեց հողի մեջ ու համարյա մի դար քայլած ոտքերը հազիվ քարշ տալով, շարժվեց դեպի տուն.
-Էլ չգաս,-հանկարծ ասաց:
Բա հիմա ո՞ւր է գնում: Մարդն իր բերանով ասաց. «Էլ չգաս», գնում է, որ ի՞նչ: Հո կրակը չի՞ ընկել, որ առաջ տանող ճանապարհը հոգնեցնում է, որ ուզում ես մի տեղ ունենաս՝ ուղղակի լռելու, ծխելու, փայտ կոտրելու համար...հետ տանող ճանապարհ ունենաս ու գնալու տեղ:
Մեքենան կանգնեցրեց: Մեքենան սև էր՝ էն կապույտ աչքերով աղջկա հեռանալու պատվին: Պապին չէր ասել: Պապին ոչ մի բան էլ չէր ասում, գնում էր ու փայտ էր կոտրում: Հիմա դիմացը սարն էր: Սա՜րը...Սկսեց վազել, ընթացքում վրայից շորերը հանել, որ չխանգարեն, ու վազել, արագ, դեպի սարը: Ծննդյան պահի պես՝ մորեմերկ: Պապի «էլ չգասը» հիշելով՝ առաջ:
Հովիկ Աֆյան