Նրանք ուզում էին ժպտալ
Ցեցը կերել էր կարմիր շորը: Երկու անգամ էր հագել. մեկը երբ պապան էն ժամանակ Չեխոսլովակիայից բերեց, ու մաման ամբողջ գիշեր, սովետական արդար օճառով ու ավելի արդար ձեռքերով վրայից քերեց պապայի մուգ կապույտ ճամպրուկում հալված շոկոլադի հետքերը, մեկն էլ, երբ աշխարհի համարյա բոլոր պապաները ռազմաճակատում էին, ու ինքը դաշնամուրի դասից տուն էր գալիս՝ չնկատելով շենքի պատի տակ կանգնած առաջին սիգարետները ծխող տղաներին, ու հատկապես այն, որ նրանցից մեկը նետեց կիսատ սիգարետը՝ ցեխոտ քաղաքում կարմիր տեսնելով:
Հետո, երբ պապաների պատերազմն ավարտվեց, ու նրանց որդիների՝ ռազմաճակատ գնալու հերթը դեռ չէր եկել, կարմիր տեսած տղան անձամբ մասնակցեց ծանր ու սև դաշնամուրը 9-րդ հարկ բարձրացնելուն, որ հանկարծ ոչ մի խազ չհայտնվի վրան: Երկուսի հայրերն էլ տուն չեկան պատերազմից: Երկուսն էլ երբեք չմոռացան դա. մեկը՝ ծխելով, մյուսը՝ նվագելով: Օժիտը մուգ կապույտ ճամպրուկով բերեց 9-րդ հարկի իր նոր տուն, որի պատուհանից երևում էր ամբողջ՝ անպապա մնացած քաղաքը: Կարմիր շորն այդ ճամպրուկում էր: Աշխարհի երևի միակ զույգն էին, որ համատեղ կյանքի առաջին գիշերը ամուսինը չհանեց՝ վրան մի քիչ գինի թափված սպիտակ վերնաշապիկն ու կնոջն ասաց.
-Նվագիր էլի:
Ու կինը հնազանդվեց: Ամբողջ գիշեր: Նորալուսին էր:
Դաշնամուրի վրա առաջ պապայի նկարն էր: Նոր տանը որոշեցին իրենց ամուսնական լուսանկարը դնել. նայում էին իրար, երկուսն էլ չէին ժպտում, երկուսն էլ ուզում էին ժպտալ: Կարմիր-դեղին, տեղ-տեղ՝ կանաչ ու նույնիսկ շագանակագույն աշուն էր:
Պատերազմներն ավարտվում են գարնանը, բայց այդ մեկն սկսվեց հենց մարտին: Երևի որովհետև ձմեռը ձյունառատ չէր ու սարերն իրենց բոլոր գույներով գերում էին՝ նույնիսկ թշնամուն:
-Նվագիր էլի,-ասաց ամուսինը՝ գնալուց առաջ:
Բայց Լուսնի սոնատը կիսատ մնաց՝ պատանու՝ պատի տակ ծխվող սիգարետի պես: Ոչ մի լույս չէր վառվում տանը, եթե, իհարկե, սերն ինքը լույս չէ:
-Ինչ լավ ա, որ երեխա չունենք,-ասաց ինքը, երբ երկուսն էլ չէին ուզում, որ լույսը բացվի:
Ամուսինը չհարցրեց, թե ինչու. պատերազմ գնացող տղամարդը նույնիսկ իրեն չի հարցնում, թե ինչու:
Ինքն աշխատանքի ընդունվեց երաժշտական դպրոցում. պատերազմի ժամանակ շատ մայրեր են իրենց որդիներին դաշնամուրի ու ջութակի տանում: Ամուսինը ֆոտոներ էր ուղարկում: Ծաղկաշատ դաշտերում նստած էր՝ առանց զենքի, արդեն բեղով: Շատ մոտիկից որ նայում էր, սպիտակ մազեր էր նկատում, մեկ էլ սիգարետի տուփ: Ինքը նկարներ չէր ուղարկում. ծաղիկը կնճիռներ չի ունենում. իրավունք չունի: Ինքը երեխաներին սովորեցնում էր նվագել, ինքն էլ այդպես էր կռվում: Շենքերի պատերի տակ ծխող պատանիներին հավաքում էր ու սովորեցնում էր նվագել: «Դեռ կծխեք»,-ասում էր:
Արևոտ առաջին օրերի հետ բակում սկսեցին հայտնվել պապաները: Բայց պատերազմը մի գաղտնիք ունի. առաջինը հետ են գալիս նրանք, ովքեր վերջինն են գնացել ու վերջինը նրանք, ովքեր առաջինն են գնացել: Տղաների մեծ մասը դուրս եկավ երաժշտական դպրոցից, գրեթե բոլորն ասացին. «Պապան ասում ա՝ բոքսի գնա»: Ինքը ոչինչ չասաց, երբ վերադարձան բոլոր ողջերն ու վիրավորները և բերեցին բոլոր զոհերին: Ինքը բացեց պահարանը՝ ինքնաբուխ որոշված ամառային «ուբոռկայի» ու հենց այդ պահին նկատեց, որ կարմիր շորը ցեցը կերել է ու նույնիսկ ամուսնու օծանելիքի սուր հոտը չի փրկել: Ոչինչ էլ չզգաց: Երկար մազերը նախ թափեց, հետո նյարդային շարժումներով հավաքեց ծոծրակից վերև, հետո նորից արձակեց, ի վերջո, ձիգ կոս արեց, հագավ սև շորը, հետո սպիտակը, վերջում՝ փիրուզագույնը ու դուրս եկավ տնից՝ մուգ կապույտ ճամպրուկով, առանց նույնիսկ նայելու դաշնամուրին, որի վրա պատուհանից ներս մտնող քամին փակում էր նոտաների բաց տետրի հերթական էջը:
Հաջորդ օրը, երբ պարտված հայրերի քաղաքում որդիները թաքուն ծխում էին պատերի տակ, իսկ նրանց հայրերը վստահ էին, որ իրենց զավակները բոքսի են, հնչեց երկու հայտարարություն և լույս տեսավ մի հոդված: Հայտարարություններից մեկն այն մասին էր, որ պատերազմի հետևանքով անհետ կորած է համարվում 142 տղամարդ: Մյուսն էլ ահազանգում էր, որ պատերազմից հետո, մեկ ամսվա ընթացքում, քաղաքում տնից դուրս է եկել և այլևս չի վերադարձել 28 կին: Իսկ լույս տեսած հոդվածի վերնագիրն էր՝ «Նրանք ուզում էին ժպտալ»:
Հովիկ Աֆյան