Ներս գալուց առաջ
Նա միշտ նստում էր պատուհանի գոգին․ այն կողմում, ուր արևը մահանում էր օրվա վերջին, ինչպես հոգնած թիթեռնիկը՝ ապակու վրա: Նրա ձեռքերը կային, բայց չէին շոշափում, նրա աչքերը կային, բայց չէին տեսնում, միայն հիշում էին:
Կարոտը նման էր հին լուսանկարի, որ աստիճանաբար գունաթափվում էր, բայց չէր կորցնում հիշողությունը: Նա կարոտում էր մեկին, ում անունը կորել էր շուրթերի վրա, ինչպես մի անանցիկ մեղեդի, որ մնացել է լքված երաժշտասրահում: Նա գիտեր, որ այդ մեկի հետ այնքան հանգիստ էր զգացել իրեն, որ կարողանում էր հաղթել անքնությանը, ինչն արդեն քանի ամիս էր թառել էր աչքերին և չէր ուզում լքել այդ փոքրիկ տարածքը․ այդ փոքրիկ տարածքը, որից սկիզբ էր առնում իր հոգու անծայր տարածությունը։
Օրերը հոսում էին՝ ինչպես դանդաղ հունով հոսող գետ, որի ափին նստած էր նա՝ սպասելով մեկին, ով, թվում էր այնքան հեռու է գնացել, որ էլ հետ չի գա: Բայց սպասում էր, որովհետև կարծում էր, թե սպասելն ավելի հեշտ է, քան հրաժեշտ տալը:
Երբեմն կարոտը դառնում էր կերակուր, որ նա ուտում էր լռելյայն, երբեմն՝ երգ, որ նա երգում էր առանց ձայնի, երբեմն՝ դառը սուրճ, որ խմում էր շոկոլադով՝ մի քանի հատ, միանգամից: Շոկոլադը չէր քաղցրացնում սուրճը, բայց հետո քաղցր բառեր էին ծնվում, դառնում նոր երգեր, որոնց մասին չգիտեր նախկինում։ Եվ այդ լռիկ երգերը լցնում էին սենյակը, ինչպես մի անտեսանելի մշուշ, որ պատում է ամեն ինչ, բայց թողնում է փոքրիկ մի անցք՝ լույսի, արևի շողերի համար։
Նա կարդացել էր մի գրքում, որ կարոտը մահանում է ժամանակի հետ, բայց հիշում էր նաև այն մեկ ուրիշը, որտեղ հերոսուհին ասում էր՝ կան կարոտներ, որոնք անմահ են: Եվ շարունակում էր սպասել՝ չհասկանալով, թե կարոտի որ ձևից է ինքը ապրում, միայն գիտակցում էր, որ սպասելը կյանքի մի ձև է, ու գուցե դա է իրեն տրված փոքրիկ հրաշքը՝ մեծ քայլերից առաջ։ Բայց որտեղի՞ց են սկսվում մեծ քայլերը, որտեղի՞ց պիտի սկսի ինքը, որպեսզի տեղ հասնի․․․
Եվ գիշերը լցվում էր սենյակը․ այնքան, որքան երբեք չէր լցվել։ Աստղերը կոտրում էին տան պատուհանները և թափվում ներս, դառնում անտեսանելի տաք ծով։ Նա դառնում էր նավակ՝ կորած ծովում, որ սպասում է հեռավոր ափի կանչին: Նրա մենությունը հիշեցնում էր այդ նավակի անվերջ տատանումը՝ ալիքների միջև կախված, առանց ուղղության, առանց հաստատուն կետի:
Ծովը, ինչպես նրա կարոտը, ամենուր էր և ոչ մի տեղ: Ալիքները տաքացնում էին հուշերը, որոնք գալիս ու գնում էին՝ դիպչելով նավակի կողերին, բայց չկարողանալով լիովին թրջել նրա միջուկը: Եվ նավակը, ինչպես ինքը, շարունակում էր սպասել՝ մտածելով, որ սպասումը ավելի կարևոր է, քան հասնելը:
Երբեմն քամին բերում էր հեռավոր ափերի բույրեր․ այնպես, ինչպես հիշողությունները՝ անսպասելի և անկանխատեսելի: Եվ նավակը, ինչպես նա, թեթևակի ճոճվում էր՝ պահպանելով իր հավասարակշռությունը անորոշության մեջ:
Նրա աչքերը, ինչպես հեռադիտակ, փնտրում էին հորիզոնը՝ իմանալով, որ այնտեղ ոչինչ չի կարող լինել, բացի անսահման անորոշությունից: Նա մտածում էր, որ սպասելը նաև հույսի տեսակ է, կյանքի մի հատված, որ իրեն ողջ է պահում:
Այդ գիշեր նա զգաց, որ դառնում էր ծովային քարտեզ՝ իր բոլոր անհայտ կետերով, իր բոլոր կորած ուղիներով: Նրա մաշկի վրա կային սպիներ՝ ինչպես նավարկության հետքերը, որոնք պատմում էին անցած ճամփորդությունների մասին՝ առանց բառերի, առանց ձայնի:
Նավակի նման, նա կրում էր իր մենությունը՝ ինչպես ներքին ծանրություն, որը չէր թողնում լողալ:
Երբեմն քամին բերում էր հեռավոր ափերի կանչեր, որոնք նման էին կիսատ նամակների՝ առանց հասցեի, առանց ստորագրության: Եվ նա, ինչպես նավակը, լսում էր այդ կանչերը՝ իմանալով, որ դրանք միայն անցողիկ հուշեր են:
Նրա մատները նման էին նավի նավագնացային գործիքներին՝ փորձելով չափել անորոշությունը, բայց միշտ հասնելով միայն լռության սահմաններին: Լռությունը դառնում էր նրա միակ ընկերը, նրա միակ ուղեկիցը անսահման գիշերային ծովում:
Հորիզոնը, որպես հեռվում կախված երազ, շարունակում էր իր անվերջ խաղը՝ խոստանալով ու չիրականացնելով, հրավիրելով ու հեռացնելով: Ու նա շարունակում էր իր անդադրում ճոճքը..․
Մտածեց նավի մասին․ որքան նման են նրանք՝ նավը և մարդը։
Նավը, ինչպես մարդը, ունի իր սեփական հիշողությունները: Ամեն մի փայտ, ամեն մի տախտակ կրում է իր պատմությունը, ինչպես մաշկի վրայի սպիներ: Փայտի ճաքերը նման են մարդկային կյանքի ծալքերին՝ պատմում են անցած ճամփորդությունների մասին:
Եվ ինչպես նավը կարող է կորչել ծովում, այնպես էլ մարդը կորչում է կյանքի ընդարձակ տարածություններում: Նրանց ուղին նշված չէ ոչ մի քարտեզի վրա, նրանց ուղղությունը կախված է քամիներից:
Նավը սովորում է լինել ուժեղ, նույնիսկ երբ ալիքները փորձում են կլանել նրան: Մարդը նույնպես սովորում է դիմանալ կյանքի փոթորիկներին`փորձելով պահպանել ներքին հավասարակշռությունը:
Կան պահեր, երբ նավը կանգ է առնում՝ հոգնած իր ճամփորդություններից, ինչպես մարդը՝ կյանքի դժվարություններից: Եվ այդ կանգառները նման են փոքրիկ հանգստի՝ մինչև նոր ուղևորություն, մինչև նոր փորձություն:
Նավը երբեմն կորցնում է իր ուղղությունը, մնում մենակ բաց ծովում։ Դա նման է միայնակ մարդուն՝ կյանքի հորձանքում կանգնած: Բայց կա ևս մի բան, որով նման են նավն ու մարդը՝ հույսը, այն մեծ հույսը, որ մի օր կգտնեն ափը...
Զգաց իր ուսերին քամու սոսափը, ծածկեց իրեն, նորից զգաց։ Մենությունից մրսում են, և դա բնական է։ Մատների ծայրերը թաց էին մնացել՝ որպես երկար նավարկությունից մնացած հետքեր, նրանք չէին չորանում, որ թարմ մնան ճամփորդության հետքերը։ Ճամփորդությունները կոփում են նավը, կոփում են նաև հոգին․․․
Առաջին անգամ հարց տվեց՝ ո՞ւմ է փնտրում և ո՞ւմ է սպասում, իսկ գուցե՞ այն աղջկան, որին թողել է բոլոր գիշերներից, բոլոր նավերից, բոլոր ծովերից անդին։ Թողել է այն գեղեցիկ, փոքրիկ տանը, որտեղ բոլոր միջանցքները տանում են դեպի բաց դռներն ու պատուհանները։ Նա թողել է մենակ այդ աղջկան ու հիմա չգիտի՝ ինչպե՞ս է նա այնտեղ ապրում։ Գուցե սպասելու փոխարեն փնտրել է պետք նրա հասցեն, գուցե պետք է պարզապես վեր կենալ ու գնալ նրա մոտ։ Գնալ՝ առանց նավարկության, առանց փոթորիկների, առանց քամիների, պարզապես այն նույն ճանապարհով, որով հեռացել է նրանից՝ առանց իմանալու, որ հեռանում է։ Գնալ՝ ոտաբոբիկ, թեթև քայլերով, անձրևի տակով, ձյուների միջով, հայելու պես պարզ աչքերով, այն նույն բարակ, ծաղկավոր զգեստով, որի վրա անցած գարուններից մնացած ծաղիկներ կան և կան նաև փոքրիկ, սիրուն ծաղիկներ, որ կարծես նոր պիտի բացվեն, նոր գարնան մեջ, նոր արևի տակ։ Դա իր ամենսիրուն տեսակն էր, այդքան սիրուն չէր եղել երբեք․․․
․․․Պատուհանի մոտ ոչ ոք չկար, իսկ դատարկ աթոռի վրա ջրի հետքեր էին միայն։ Աթոռը նման էր լքված նավակի։ Արևը շարունակում էր մահանալ, ինչպես հոգնած թիթեռնիկը ապակու վրա: Նա հեռացել էր դեպի իր ձեռքերը, որ սկսել էին շոշափել, դեպի իր աչքերը, որ սպասելու փոխարեն սկսել էին տեսնել, դեպի իր շուրթերը, որ այլևս բառերի կարիք չունեին, որովհետև լռությունն արդեն ասել էր ամեն ինչ, դեպի իր ներսի այն սենյակը, որտեղ թափանցիկ պատերի միջով կարելի էր ազատ ներսուդուրս անել, բայց երբեք չմնալ պատերի արանքում․․․ Ապրելու համար ընդամենը մի սենյակն էր պետք․ նա այնտեղ էր արդեն․․․
Հերմինե Ավագյան