Նանիր
Քաղաքում, որտեղ նոյեմբերին տաք է, բայց մարդիկ մրսում են, մի լավ պոետ կա՝ ծաղկի անունով: Մի օր կենսատու այգի է մտել ու գտել «նանիր» բառը: Խոտ է՝ խորհրդավոր առաքելությամբ: Պարզվում է՝ առավոտյան աճում է, կեսօրին՝ ծաղկում ու մայրամուտին թոշնում-հեռանում: Համարյա մարդու պես, կամ մարդկության, այն մարդկության, որն, ասում են, բարության հոմանիշն է կամ՝ լավ բաների: Ու չնայած կարճատև կյանքին՝ նանիրը դեռ հինավուրց ժամանակներից է հայտնի: Խոտը ցանում էին թագավորների, իշխանների ապարանքների առաջ, որ ամեն օր առավոտյան, կեսօրին ու մանավանդ մայրամուտին տեսնեն, իրենց փառքի ու հարստության մասին մի բան հասկանան, գոնե հասկանան:
Չգիտեմ՝ ուր է կորել նանիր խոտը, գուցե ինչ-որ արքայի հրովարտակով արմատախիլ է արվել ու Բուդդայի կամոք՝ մարդ է դարձել ու հիմա ճեղքում է օվկիանոս-երկինք սահմանը՝ նոր աշխարհ գտնելու ու ջրերն ու ցամաքը բաժանելու կապույտ հույսով: Կամ նա, որ հիմա ճեղքում է արնաբերան թշնամու շրջափակումը՝ էլի հույսով, բայց իր հին աշխարհը պահել-պահպանելու:
Ամեն դեպքում նանիրը չկա, մարդը կա՝ հավերժության հույսով: Պորտուգալացի Պեդրուի մաման էլ կա, հայ Սուրենի մայրն էլ կա: Իրար չեն տեսել, չեն ճանաչում, չեն էլ տեսնելու: Առաջինն ամեն մայրամուտին նայում է օվկիանոսին, երկրորդն արևին տուն է ճանապարհում՝ սարերին նայելով: Պեդրուն էլ, Սուրենն էլ «այն կողմում» են հաստատ, «այն կողմ» են գնացել հաստատ, «այն կողմից» են գալու երևի:
Պեդրուն գնաց՝ նոր ցամաք գտնելու.
-Բայց ամեն ինչ բացահայտվել է, -խնդրեց մաման:
-Իսկ գուցե՝ ոչ, -նավ նստեց որդին:
Սուրենը գնաց՝ հին ցամաքը պահելու.
-Բայց պահողները շատ են, -խնդրեց մայրը:
-Իսկ գուցե՝ ոչ, -մեքենան նստեց որդին:
Հետո Պեդրուն գրեց մորը. «Գերմանիան այնքան մոխրագույն է», «Փարիզում այնքան ցուրտ է», «Ամստերդամում սերը թղթե է», ու մաման տեսավ, որ հեռվում նավեր չեն երևում:
Սուրենը զանգեց մորը. «Քո սիրած երգն ենք երգել էսօր», «Չենք մրսում», «Հաց ենք կերել», ու մայրը տեսավ, որ սարալանջի միակ ծառի մոտ ոչ ոք չի նստել՝ հանգստանալու:
Պեդրուն մորը չասաց, որ օվկիանոսի մեջտեղում սոճու հոտ է առնում և աղավնիներն են թռչում, ու ինքն ուզում է տուն վերադառնալ ու թևեր է խնդրում՝ ոտքը տաք հողին դնելու համար: Սուրենն էլ չասաց, որ առավոտից հաց չեն կերել, թաց հողին են պառկած ու փամփուշտները կտրում են երգերի թևերը, ու ինքը թևեր է խնդրում՝ սարից իջնելու, այլ կերպ չի կարող:
Կարևորն ասացին որդիները: Կարևորը չասացին որդիները:
Ու նրանց մայրերը՝ օվկիանոսի առաջ ու սարի տակ, հանկարծ հիշեցին ոչ թե այն, թե ինչպես էին տղաները խաղում ջուր ու քարի հետ, այլ ինչպես «այն կողմ» գնացին իրենց հայրերը, նրանց հայրերը, նրանց հայրերի հայրերը ու ինչպես եկան և ինչպես չեկան:
-Ոչ ոք չի հեռանում այնտեղից, որտեղ խաղաղություն է, -մամայի ոտքերին դիպչեց օվկիանոսը, ու քանի որ նավեր չկային՝ քնքուշ:
-Ոչ ոք չի հեռանում այնտեղից, որտեղ խաղաղություն է, -մոր մազերը շոյեց սառը քամին՝ միակը, որ սարից եկավ:
-Նանի՜ր-խաղաղություն, -շշնջացին մայրերը՝ աշխարհի բոլոր:
Իսկ պոետը՝ ծաղկի անունով, դեռ չի ասել, որ երկու տեղ հաստատ աճում է նանիրը՝ օվկիանոսների առաջ ու սարերի տակ:
Հովիկ Աֆյան