Լուսնկա գիշեր
Կնանիք ձախ կողմում էին նստած: Որ Մեսրոպի հոր դրած՝ արդեն ճռճռացող ու մկները կերած դռնից ներս էիր մտնում, հենց ձախի վրա կնանիք էին՝ կողք կողքի՝ պրպտացող հայացքներով, ոսկի մատանիներով, բայց ոսկրացած ձեռքերով: Իմիջիայլոց, Մեսրոպի հերը դռան վրա իրենց գերդաստանի գերբն էր նկարել՝ թևերը բացած ճախրող բազեն ու ճիրաններով՝ գառը: Բայց վարպետը հավանաբար անտաղանդ էր եղել ու գառը գառի նման չէր ստացվել, ավելի շատ մուկ էր հիշեցնում, նույնիսկ Մեսրոպի չարաճճի թոռը բզով փորել էր տան դուռը ու գառին մկան փոչ էր ավելացել:
Թաղումը ամենասպասված, նույնիսկ ամենասիրված բաներից մեկն էր գյուղում՝ Նոր տարուց հետո: Հատկապես երբ պատվարժան մարդ էր մեռնում, գյուղի տղամարդիկ թողնում էին խոպանն ու վերադառնում: Դրա համար էլ կնանիք թաղման տեղերում միշտ ձախ կողմում էին նստում, որ իրենց ամուսինները նույնիսկ «լեվի գնալուց» իրենց մոտ գային: Դրա համար էլ կնանիքի աչքերը պրպտում էր, որովհետև անսիրտ-անջիգյարները նախընտրում էին մաքուր օդին ծխել՝ հանգուցյալին, որը ողորմի, որը երանի տալով, կյանքի անարդարությունից բողոքելով ու իրենց գործարար հաջողությունների մասին պատմելով, քան թե գային-նստեին իրենց կարոտած կնանիքի կողքին:
Մեսրոպը գյուղի պատվարժան մարդկանցից մեկն էր՝ չնայած ընդամենն ուսուցիչ էր: Խոպան գնացած շատերին դաս էր տվել, հիմա էլ նրանց որդիներին էր դաս տալիս: Երեք մարդ կար, որոնց հետ համաձայն չէր Մեսրոպը: Իր հերը, որ իր մոր կյանքը կերավ ու մեռավ սիրածի ծոցում, Թումանյանի Համբոն, որ միամիտ-միամիտ հիմնադրեց հայոց խոպանը, մեկ էլ Ամերիկայի նախագահը՝ անկախ նրանից, թե նա ով է: Գյուղի դատարկվելուն դիմացավ, բայց սեփական անկողնու սառչելուն չդիմացավ Մեսրոպը: Լուսին ծածկող ամպերի պես սև մազեր ունեցող կինն իր թաղումից մեկ ամիս առաջ էր գնացել: Մեսրոպը վստահ էր, որ Լուսին: Վերջին անգամ հենց Լուսնին նայեց ու աչքերը փակեց: Գարուն էր:
Հոգեհացի սեղանի շուրջ հնչած խոսքերը, եթե մեկը հավաքեր, երկրի անմահության ծրագիրը կգրեր, բայց ցավոք, հավաքող չկար: Երեք սեղան կար: Երեք երկար սեղան՝ սպիտակ սփռոցներով: Մեկի շուրջ տղամարդիկ էին նստած ու հերթով վեր էին կենում՝ ամեն մեկն իր ընկեր Մեսրոպին հիշելու, մեկի շուրջը կնանիք էին նստած ու հերթով ձգվում-կարմրում էին, երբ կողքի սեղանին հենց իրենց տղամարդն էր ոտքի կանգնում, մյուսին էլ ընկեր Մեսրոպի նոր աշակերտներն էին նստած, որոնք նայում էին իրենց հայրերին, որոնք տուն չէին գալիս, երբ իրենք տասը-տասնհինգ տարեկան էին դառնում, բայց եկան, երբ ընկեր Մեսրոպը մեռավ: Երեխաների ու կնանիքի սեղաններին խմիչք չկար: Երեխաներն ու կնանիք նույնիսկ դրանից էին զրկված:
Վերջում երեխաների կենացը խմեցին, որ 89-ամյա ընկեր Մեսրոպի չապրած տարիները նրանց բաշխվի: Երեխաները բոլորն աշնանն էին ծնվել: Նրանցից շատերն առաջին անգամ էին տեսնում իրենց հայրերին՝ գարնանը: Մեսրոպի որդին վերջում շնորհակալություն հայտնեց բոլոր ներկաներին, որ հարգել են իր հորն ու իրենց ընտանիքը և եկել են, իրենց կողքին են: Խոսքի վերջում, բայց, Մեսրոպի որդին աչքերը լցրեց ու ասաց.
-Մնացող չկա: Բոլորը գնում են:
Մեսրոպի որդին չասաց՝ ուր: Մայրաքաղա՞ք, Կիսլովո՞դսկ, թե՞ Լուսին:
Լուսինն աշխարհից մեծ էր երևում այդ գիշեր: Չնայած գարնան սկիզբ էր, բայց ամռան պես տաք էր այդ գիշեր: Տաք ու աստղառատ: Եվ աստղերի պես ու դրանց չափ լույսեր էին բոցկլտում գյուղական տների առաջ՝ խառնելով երկնքի ու երկրի տեղերը: Լուսնի վրա նոր մարդ էր ոտք դրել այդ գիշեր, ու տղամարդիկ դուրս էին եկել՝ մի հատ ծխելու: Կնանիք ձախ կողմում էին պառկած՝ այդ գիշեր:
Գյուղի շներն օտար ավտոբուսի շուրջբոլորը հաչում էին այդ գիշեր, իսկ մոխրագույն ավտոբուսը մեծ էր: Հենց դրանով էին եկել տղամարդիկ ու վաղը դրանով պիտի գնային՝ ներողություն խնդրելով Մեսրոպի որդուց, որ ինքնահողին, յոթին ու քառասունքին չեն կարող մնալ: Միայն Մեսրոպի՛ որդուց:
Ուշ լուսացավ այդ գիշեր: Ափսոս լուսացավ այդ գիշեր:
Բարի՜ գիշեր:
Հովիկ Աֆյան