Կիսատ ապտակ
-Շտապօգնություն կանչի՛ր, -բղավում էր աղջիկը։
Տղան հետ-հետ էր քայլում, փորձում ընկալել կատարվածը։ Ի՞նչ ասաց։ Ինչո՞ւ։
-Մա՜մ, դու․․․ կլավանաս, կտեսնես․․․ ջո՜ւր, արագացրո՜ւ․․․
Աղջկա աղերսներն ու կանչերն անպատասխան մնացին․ գունատված եղբայրը տանից դուրս էր վազել։ Մայրն աղջկա աչքերի առաջ փոխվեց։ Սկզբում ձախ ձեռքի մատները ջղաձգվեցին, հետո ոտքը չկարողացավ ծալել ու որդուն մոտենալիս ընկավ։ Փոխվեցին դիմագծերը․ շուրթերը ձախ կողմում սեղմվեցին իրար, այտը ծալվեց, բարձրացավ վեր։ Շուրթերի աջ կողմի դեռ չձգված մասը դժվարությամբ շարժելով՝ ասաց․ «Ջո՜ւր․․․» ու կորցրեց գիտակցությունը։
Քանի՜ անգամ բարկության րոպեին ապտակելուց հետո մայրն ասել էր՝ ձեռքս կոտրվեր, չապտակեի․․․ Ապա գրկել էր որդուն, շոյել մազերը, հաշտվել էին, գնացել պաղպաղակ ուտելու։ Որդու փոխարեն ինքն էր ներողություն խնդրել՝ կներես, բալես, չկարողացա ինձ տիրապետել․․․ Ոչինչ․․․ ասել էր որդին ու վայելել պաղպաղակը՝ առանց փոխադարձ ներողության։ Սակայն այսպես կիսատված, օդում մնացած ապտակ երբևէ ո՛չ ինքն էր պատկերացրել, ո՛չ որդին։
Վերևի փողոցում կանգնած՝ 22-ամյա Կորյունը հետևում էր իրենց բակում կատարվող իրարանցմանը։ Ձայնային ազդանշանները միացրած շտապօգնության մեքենան մոտեցավ, երկու հոգի վազելով պատգարակը բարձրացրին երրորդ հարկ, հարևան Վահանը գնաց օգնելու: Վահանն ու վարորդը պատգարակով իջեցրին մորը, բուժքույրը բարձրացավ մեքենայի մեջ, հետո քույրը՝ Լուսինեն, վազելով իջավ՝ ձեռքին մի պայուսակ, մոր դրամապանակն ու մոխրագույն ժակետը։ Նրա աչքում դեռ երեխա Լուսինեն, որ իրենից 6 տարով էր փոքր, միանգամից մեծացավ։ Գինովցածությունը փոխարինվեց իրողությունը չընդունելու հիստերիայիով։ Սկսեց պոկոտել ծառերի ճյուղերը, ոտքով հարվածել փողոցի աղբամանին, գոռալ․․․
-Դու, դու ես մեղավոր, որ ես առանց հոր եմ մեծացել։ Հաստատ էլի նման մի բան ես արել, որ խեղճ մարդը չի դիմացել, թողել, գնացել է։
-Ե՞ս, դու ոչինչ չգիտես, Կորյուն, մի խոսիր այդպես։
-Մի՜ խոսիր․․․ Իսկ ինչո՞ւ լռեմ։
- Վաղը, տղաս, Կորյունս, վաղը կզրուցենք, -ասել էր մայրը դողացող ձայնով։
-Իսկ մինչև վաղը ի՞նչ է փոխվելու։ Մանկությունս վերադարձնելո՞ւ ես։ Հերիք է, կեղծ հոգատարությունդ քեզ պահիր։
-Վաղը սթափ կլինես, հանգիստ կխոսենք։ Բացի այդ, այսօր հոգնած եմ։
- Տեսե՜ք․․․ Մայրիկը հոգնել է․․․ Ընդամենը ափսեներ ես լվանում։ Ո՞վ չի կարող անել։ Մի քանի կոպեկի համար ես ամաչել եմ ընկերներիս ասել, թե ինչ ես աշխատում։
-Էդ մի քանի կոպեկով տարիներ շարունակ ապրել ենք, Կորյուն, ինչե՜ր ես խոսում։
-Չէ․․․ ստեղ մի բան էն չի․․․ Մենք չէինք կարող էդ կոպեկներով ապրել․․․ Ճիշտն ասա, ի՞նչ ես արել։
Կորյունի կարմրած աչքերից, ձգված մատներից մայրը հասկացավ նրա ակնարկը։ Սիրտը սկսեց արագ բաբախել, խալաթի գոտու կախ ընկած մասը ծալում, քանդում, ծալում, քանդում էր․․․
-Դե՜, պատմի՜ր վերջապես, ո՞վ, ո՞վ էր մեզ պահողը․․․
Հենց այդ խոսքերն էին, որ մորը խոցել էին վերջնականապես։ Ակնթարթորեն վեր էր կացել, ձեռքը բարձրացրել՝ ապտակելու համար՝ մտքում կրկնելով, որ այս մեկի համար երբեք ներողություն չի խնդրելու, սակայն ձեռքն օդում էր մնացել։
Շտապօգնության հերթապահ բուժքույրն, առանց հետազոտությանը սպասելու, միանգամից կռահել էր ախտորոշումը, որը բժիշկները երկու օր հետազոտելուց հետո հաստատեցին՝ իշեմիկ կաթված՝ ինսուլտ։
Մոր աշխատանքի համար ամաչող Կորյունը մի քանի տարի անց էլ որոշեց ամաչել նրա տեսքից՝ ծռված դեմքից, կաղ ոտքից, անշարժացած ձեռքից ու կցկտուր խոսքից՝ ընկերուհուն և մորը ծանոթացնելու ժամանակ։ Տնից հեռացավ՝ մորը թողնելով Լուսինեի խնամքին։
Կորյունը կրում էր մոր ընտրած անունը․ տղայիս այնպիսի անունով եմ կոչելու, որ ուժ ու կամք արտահայտի՝ էության պես։ Դաստիարակել էր՝ հետևելով ժամանակակից դաստիարակության բոլոր կանոններին, գիտեր՝ ինչպես պայքարել մանկական ագրեսիայի դեմ, ինչպես պաշտպանել երեխային բուլինգից, ինչ անել, երբ երեխան չի քնում, չի ուտում, վախենում է, սթրես է տանում։ Նա այդ ամենն արել էր գիտակցված, երեխայի կայուն և երջանիկ ապագայի համար։ Հստակ գիտեր, որ չպետք է ասեր, որ ժամանակակից աշխարհում նման նախադասությունը սեփականատիրական բնազդների հետ է ասոցացվում, բայց մի օր ասաց՝ ես կյանքս եմ քեզ նվիրել․․․
-Չնվիրեիր, ոչ ոք չէր խնդրել, -պատասխանել էր Կորյունը։
-Ե՞րբ, ո՞ր պահից սկսած է ծնողին սիրելն ու նրա մասին հոգ տանելը դարձել խանգարող մի բան, երբվանի՞ց է մոր նվիրվածությունը սկսել կոչվել սեփականություն ու իշխում, ո՞ւր են կորել մայրերի և զավակների կապի ջատագովները։ Չէ՞ որ աշխարհում ոչ մի սեր չունի մայրական սիրո մաքրությունն ու անշահախնդրությունը։ Կան և՛ անարժան մայրեր, և՛ անարժան հայրեր։ Բայց եթե ծնողներից մեկի հարցում բախտը չի ժպտացել, գոնե մյուսին, ով անձնվիրաբար փայփայել է գոյությունդ, ինչո՞ւ նեղացնես, -եղբորը սաստել էր Լուսինեն։
Սակայն ապարդյուն։ Կորյունը հավերժ տեր լինելու երդում էր տվել կնոջն ու հեռացել տնից։ Չէ՞ որ որդիները մայրերին խոստումներ չեն տալիս և դրանք պահելու պատասխանատվություն չունեն։
Մայր ու դուստր ճանապարհում էին քիչ թե շատ խաղաղված օրերը։ Արևոտ լուսաբաց, անձրևոտ երեկո, քամոտ ձմեռ․․․ Ոչինչ չէր խանգարում Լուսինեին՝ մոր ձեռքը բռնած իրականացնել նախատեսված բուժումները, զբոսանքները, մարզումները, հայթայթել չճարվող դեղերը․․․ Լուսինեի՝ տպագրական խանութում վաստակածը մի կերպ բավականացնում էր այդ ամենին։ Ամեն անգամ դեղերով տոպրակը ձեռքին տեսնելիս մայրը հուզվում էր։
-Լուսինս, լույսս, էլ մի արա․․․ Էս հիմար հիվանդությունը բուժում չունի․․․ Դու հո լավ գիտես․․․
-Ես հավատում եմ, դու էլ մի դադարիր հավատալ, մամ։ Ամեն ինչ լավ կլինի։
-Քեզ համար մի բան գնիր, կոշիկներդ մաշվել են․․․ Շուտով ձմեռ է, վերարկուդ շատ հին է։ Էս դեղերը․․․ ինքդ էլ ես տեսնում, որ ոչինչ չի փոխվում։
-Փոխվում է, մամ, դանդաղ է փոխվում, դու չես նկատում։ Խոսքդ ավելի սահուն է դարձել, ձեռքդ կամաց-կամաց շարժում ես, ես խոստանում եմ քեզ, ամեն ինչ լավ է լինելու։
-Իմ լույս․․․ Դու ավելի ուժեղ ես, քան․․․ Փաստորեն անունն ու ուժը հոգու հետ կապ չունեցող բաներ են․․․
-Էլ ոչինչ մի ասա։
Լուսինեն ու մայրն ընկերացել էին։ Տարիների լռությունից հետո վերջապես մայրը պատմել էր դստերը, թե ինչպես էր հայրը լքել նրանց։ Երբ Լուսինեն ծնվել էր, և հայրն իմացել էր, որ աղջիկ էր ունեցել, առանց որևէ բառի, առանց հրաժեշտի հավաքել էր իրերն ու հեռացել վարձակալած բնակարանից։ Դուրսգրման օրը՝ ցուրտ, ձյունոտ, երկար սպասելուց հետո ինքը միայնակ էր տուն գնացել։ Հարևանի տնից վերցրել էր Կորյունին ու տան բանալին։ Ննջասենյակում զարդարված մանկասենյակի փոխարեն գտել էր երկտող՝ քրոջս պահվածքից հետո ես երդվել էի աղջիկ չունենալ։ Ինքնակորույս վիճակը կարճ էր տևել։ Շուտով հավաքվել էր, հասկացել, որ նման ճղճիմ մտածելակերպով հայր իր երեխաներին հարկավոր չէ, և հանձն էր առել օրուգիշեր աշխատելով զավակներին ինքնուրույն մեծացնելու առաքելությունը։
-Ինձ մեկ-մեկ թվում է՝ իր անկայուն բնավորությամբ Կորյունը հայրիկին է նմանվել։
-Կյանքն ընտրություն է, աղջիկս։ Մի ասա այդպես։
Լուսինեի ծննդյան օրն էր։ Մայրը մեկ տարվա ընթացքում իր հաշմանդամության թոշակից աննկատ գումար էր հավաքել, վերարկու և փոքրիկ խմորեղեն գնել դստեր համար։ Լուսինեն երջանկությունից արտասվում էր, երբ դուռը թակեցին։ Կորյունն էր՝ նիհարել էր, բայց առողջ տեսք ուներ, ինչպես միշտ՝ գարեջրի ու ծխախոտի հոտ էր գալիս վրայից։ Լուսինեի արցունքները տեսնելով՝ շփոթվեց։
-Մամա՞ն, ես զգում էի։
-Դուրս գնա, Կորյուն։
-Դու իրավունք չունես։ Ես հրաժեշտ պետք է տամ մորս։ Նա երկուսիս մայրն է։ Թե՞ ուզում ես այս տունը մենակ վայելել։
Մայրը, մի ոտքը քարշ տալով, մոխրագույն ժակետը հագին, մոտեցավ դռանը։
-Ուզում ես ինձ հրաժե՞շտ տալ։
-Մա՜մ․․․
- Ինչի՞ համար ես եկել։
-Ես բաժանվել եմ։ Մենք միասին կապրենք։ Ես կօգնեմ ձեզ։
-Ինչո՞ւ ես լքել։
-Ավտովթար․․․ նա գամվել է հաշմանդամի սայլակին։ Ոչ ոք, հասկանո՞ւմ ես, մամ, ոչ ոք ինձ չի կարող մեղադրել, թե լքել եմ նրան։ Ես ամեն ինչ արել եմ նրա համար․ սայլակ եմ գնել, բոլոր դեղերով ապահովում եմ։ Բայց․․․ բայց կյանքը մի անգամ է տրվում։ Հասկանում ես, չէ՞։ Ես պատրաստ չեմ։ Ես ուզում եմ թեթև ապրել, ուզում եմ ազատ լինել։
-Դուրս գնա․․․
-Ի՞նչ։ Ես ասում եմ՝ կօգնեմ ձեզ, դեղերդ կգնեմ, բուժումներիդ համար կվճարեմ։ Ես լավ աշխատանք ունեմ հիմա։
Մայրը բուժված ձեռքը դժվարությամբ բարձրացնելով՝ ապտակեց որդուն։
-Գնա կնոջդ մոտ ու տեր եղիր նրան։ Տղամարդ եղիր, Կորյուն։ Մարդ եղիր մի քիչ։ Մինչ այդ փորձիր հասկանալ, որ սերը չի վաճառվում ու չի փոխանակվում դեղերով․․․
Սիրանուշ Զախարյան