Ի՞նչ լույսեր են այնտեղ՝ հեռվում
Գլորվում է: Թողնում է: Լինում է: Բերում է: Հանդիպում է: Խենթացնում է: Լողում է: Խեղդում է: Տալիս է: Կանչում է: Թողնում-հեռանում է: Հառաչում է: Ճանաչում է: Կորցնում է: Փնտրում է: Կոտրվում է: Խոստանում է: Ճռճռում է: Արթնանում է: Բարձրանում է: Փակվում է: Ու վերջում նորից գլորվում է:
Սա էր ասելիքը՝ որդուն ճանապարհելիս, երբ դեռ չէր լուսացել սարսափելի գիշերն այդ: Սարսափելի սիրո՛ւն: Բնականաբար տղան ոչինչ չհասկացավ:
-Հանելո՞ւկ է, պա՛պ,-հարցրեց:
-Կյանք է,-պատասխանեց,-անփոփո՛խ:
Եւ փակվեց դուռն, ու որդին թողեց-հեռացավ:
Հայրը
Երկուսով էին ապրում: Արդեն տասը տարի, այն օրից երբ փակվեցին աշխարհի ամենակապույտ աչքերը: Հայրն ամենևին էլ դողդոջուն ձեռքերով չէր, ոչ էլ հազիվ քայլող: Նույնիսկ ծխում էր, քանի որ ծխելը վնասակար է առողջությանը: Մի կարճ ժամանակ փոքրիկ տունը նույնիսկ գինետուն դարձավ, որտեղ հավաքվում էին հոր ընկերները՝ ամուսնացած, այրիացած, մեռած: Բայց խրախճանքները կարճ տևեցին: Դրանցից ոչ մեկը հառաչանքի պես երկար չէ:
Գիշերները հաճախ էր արթնանում որդին՝ տարօրինակ ձայներից: Նա չէր հասկանում՝ ինչո՞ւ է ճռճռում հոր մահճակալը, մինչև մի անգամ պարզեց, որ երբ մարդը գիշերվա կեսին նստում է մահճակալին ու հաղթանդամ մարմնով լալիս է... Արցունքի ձայնը ոչ ոք չպետք է լսի, ինչպես Լուսնի վրա ապրող մարդկանց ձայները, ինչպես ջրհորը գլորված մարդկանց ձայները:
...Կանչում է: Թողնում-հեռանում է...
Առավոտները բացվում էին այնպես, ասես ոչինչ չի պատահել: Երբ որդին դեռ մեծանում էր՝ համբույրներ, երբ արդեն մեծացել էր՝ ծխախոտի հոտ: Հոր մատները ճաքճքած չէին: Դեռ կարող էին նվագել: Տասը տարի կլիներ, որ չէին նվագում: Սև աչքերում կրակներ կային: Հոգեբաններն, ի դեպ, կրակոտ աչքերի գաղտնիքը պարզաբանելիս՝ երկու խմբի են բաժանվում. մեկն ասում է՝ հիշողություններն են վառում, մյուսն էլ, թե՝ անհամաձայնությունն է ու պայքարը՝ ներկայի հետ: Եւ ոչ մեկը չի ասում՝ ի՞նչ տարբերություն:
Մոր մահից հետո չի եղել մի առավոտ, երբ որդին զարթնի ու հորն արդեն արթնացած չտեսնի: Չի եղել մի գիշեր, որ հայրը տան դուռը բանալիով փակի: Չի եղել մի ընթրիք, երբ հայրը կպատասխանի, երբ որդին հարց կունենա. այդքա՛ն հարազատ էին:
Որդին
Բայց ամենօրյա ճռճռոցը չէր որդու թողնել-հեռանալու պատճառը: Բառեր էին մտել տուն՝ գուցե գիշերները չփակվող դռնից, գուցե վարագույրին սիրահարված քամուց, գուցե լռության համար անխուսափելի պայթյունից:
Ձայնը հենց պայթյունի նման էր: Որդին վեր թռավ ու հոր սենյակ վազեց: Գետնին՝ աշխարհի ամենակապույտ աչքերը հիշող մեծ հայելու փշուրներն էին.
-Ի՞նչ ես արել,-որդին առաջինը խոսեց:
-Էլ չեմ ուզում ինձ ողջ տեսնել,-չէ՛. Հայրն առաջինը խոսեց:
Սա էր եղածը: Այսքանն էր եղել: Ճիշտ է՝ մինչ որդու թողնել-հեռանալը հայրն էլի բաներ ասաց: Գիշերը, երբ նստեցին փշուրների վրա, պատուհանի դիմաց.
-Տեսնո՞ւմ ես հեռվում լույսերը:
Որդին տեսնում էր:
-Չմարես դրանցից ոչ մեկը:
-Ե՞ս: Ի՞նչ գործ ունեմ ուրիշների տների հետ,-որդին զարմացավ:
-Ես աստղերի՛ մասին եմ խոսում:
Փշուրներն աստղերի չափ էին: Երկուսն էլ քնեցին կարմիր գետնին: Հայրը՝ վերջին անգամ: Գլխով էր կոտրել հայելին:
Չորրորդ գիշերն էր, երբ տեսավ՝ ինչ լույսեր են այնտեղ՝ հեռվում: Որդին իրեն զգում էր ինչպես կրակից հեռացած Հեմինգուեյի Նիք Էդըմսը: Բայց նա ամենևին էլ չէր քայլում ռելսերով, նրա ձեռքին ճարպոտ սենդվիչ չկար, մարդկային որևէ ձայն նրա ականջներին չէր հասնում հեռավոր արվարձանում: Միայն ջրի: «Ինչ-որ տեղ ջուր կա»,-մտածեց: Ու մի երգ, որ հոր պայթող լռության ձայնն ուներ. «Անհատակ ջրհորում,... արծաթե հետքը,... Երևանի գիշերներում»: Որդին կանգ առավ: Ոչ մի աստղ, բայց լույսերը: Եթե աստղեր չեն, ուրեմն տնե՞ր են, ուրիշների՛: Բայց այստեղ ի՞նչ տներ: Լավ, մեկ-երկու,... տասը: Իսկ լույսերն աստղաթիվ են: Ջրհորն անհատակ է: Որդին հեռու է բոլոր մայրցամաքներից ու ափերից: Բոլոր և բոլորի: Նա նայում է ջրհորից ներս: Լույսերն այնտեղ են: Որդին տեսնում է, որ դրանք աստղեր չեն, դրանք կրակներ չեն, դրանք նույնիսկ փշուրներ չեն. Դրանք մարդկային աչքեր են: Ահա՛, նաև հոր աչքերը, աշխարհի ամենակապույտ աչքերը, այդպես էլ չտեսնված աչքերը: Բոլորին ճանաչում էր որդին: Եւ նրանք հիասքանչ են:
...Գլորվում է...
Հովիկ Աֆյան