Հայրենիք
Ստիպված ես եկել: Հայրդ զանգել է, դու էլ եկել ես: Ամերիկյան երազանքդ թողել ես ու եկել՝ մի հատ մուգ կապույտ ուսապարկով. երկար մնալ ո՛չ ուզում ես, ո՛չ կարող ես: Կապույտն, իմիջիայլոց, հետաքրքիր, նույնիսկ երազանքի գույն է: Քո անձնագիրը կապույտ է, հորդ անձնագիրն էլ է կապտել: Առաջ կարմիր էր. առաջ ամեն ինչն էր կարմիր: Բայց հիմա, երբ անձնագիրդ կապույտ է, էլի ամեն ինչն է կարմիր: Մանավանդ սարերը, որ ամեն պատերազմից առաջ անմատչելի, անձեռնմխելի են թվում, նույնիսկ` աստվածամոտ:
Հայրդ չասաց, որ մեռնում է, հայրդ ասաց. «Արի՛»: Դու չգիտես, որ երբ հայրերն ասում են. «Արի», ուրեմն ասում են. «Մեռնում եմ»: Դու դեռ հայր չես: Դու Իշխանի որդին ես, դու Մուշեղն ես, դու ստիպված ես եկել: Դու եկել ես, որ թաղես հորդ:
Բժիշկն ասաց, որ գուցե մի քանի օր ապրի, գուցե մի քանի ժամ ապրի, բայց չի ապրի: Հենց այդպես էլ ասաց, դու հաստատ լսեցիր. «Կապրի, բայց չի ապրի»: Դու հիմա հորդ հիվանդասենյակում նստած ես: Ինքն աչքերը փակել է, ու դու նստած ես: Շատ ես ուզում, որ նա աչքերը բացի, շատ ես ուզում, որ շուտ պարզ լինի, որ նա էլ չի բացելու աչքերը: Հայրդ ծանր պարանն է: Վզիդ փաթաթված չէ, որ խեղդի, ոտքերիդ կապված է, որ տեղիցդ չշարժվես:
Հայրդ մի բուռ հող ունի: Կմեռնի, կծախես ու կգնաս: Հենց այդպես էլ կանես: Ինքն էլ այդպես կաներ, նրա հայրն էլ այդպես կաներ... Քո որդի՞ն: Դու դեռ հայր չես:
Երանի գոնե մի պահ բացեր աչքերը հայրդ:
Երանի իմանայիր, որ էլ չի բացելու:
Քեզ երբեք ուսերին չի դրել: Միշտ ասում էր, որ ոտքդ պիտի հողին դնես, որ հողն զգաս միշտ: Հայրդ մի բուռ հող ունի: Կմեռնի, կծախես, կգնաս: Չէ, քեզ փող պետք չի, դու ուղղակի չես ուզում, որ հողն անտեր մնա: Հո՛րդ հողը: Հորդ անունը Իշխան է, դու Իշխանի որդին ես: Միակը: Քո անունը Մուշեղ է, դու ստիպված ես եկել, եթե չզանգեր, չէիր գա:
Որսի էլ էիք գնում: Չէ, մսի համար չէ. հայրդ քեզ արջի վրա կրակել էր սովորեցնում ու այն, որ եղնիկին, նապաստակին... պետք չէ սպանել. «Քեզնից թույլ են»,-ասում էր: Հայրդ քեզնից ուժեղ էր, գոնե մինչև անշարժացած պառկելը, հաստատ այդպես էր: Կմեռնի, կծախես, կգնաս:
Չի մեռնում: Երանի չմեռնի: Երանի շուտ մեռնի: Դու չես կարող երկար մնալ: Խանութի վարձը պիտի տաս, եթե չտաս տարածքը կվերցնեն: Հողն այնտեղ տարածք է կոչվում: Վարձով:
Մայրդ շուտ հեռացավ: Դու վստահ էիր, որ հորդ ծանր բնավորության պատճառով, բայց դու դեռ չէիր տեսել արտասվող հորդ: Մորդ գրկած հողից քառասուն օր խռոված հորդ:
Երբ հեռանում էիր մինչև դուռը չեկավ: Մնաց բազմոցին նստած, նույնիսկ սիգարետը չհանգցրեց: Դու չես ծխում: Մենակ ասաց. «Դուռը բաց թող»: Դու չրխկացրիր:
Երանի շուտ մեռնի:
Երանի չմեռնի:
Խանութումդ հուշանվերներ ես ծախում: Լավ առնում են: Հատկապես նրանք, ովքեր դուռը չրխկացրել են՝ հեռանալիս, հիշողությունը միշտ առնում են:
Մեռնի, ծախես, գնաս:
Քո հետ մահվան մասին երբեք չէր խոսում հայրդ, նույնիսկ ի՛ր մահվան: Միայն մի օր ցույց տվեց... Բաց կանաչ տետրը:
-Մուշեղ Իշխանին ճանաչո՞ւմ ես,-ասաց:
Լռեցիր: Ինքը բացեց տետրն ու կարդաց, դու անգիր հիշում ես, թե ինչ.
Երբ սիրավառ և հիացիկ կնայես դուն,
գարնան շքեղ ծաղիկներուն ու ծառերուն,
հիշի՛ր, որ նախ քեզնից առաջ ես եմ տեսել,
և աչքերիս լույսը պայծառ հող է հիմա:
Աշնան հարուստ պարտեզներից ամեն անգամ,
երբ կքաղես մրգեր հասուն ու մեղրահամ,
հիշի՛ր, որ ես քեզնից առաջ այնտեղ եղա,
և շրթերիս վայելքն անհուն հող է հիմա:
Երբ կգրկես թևերիդ մեջ դու հեշտագին,
լուսամարմին և վարսագեղ սիրո հոգին,
հիշի՛ր, որ նախ այդ արբեցման ես տիրացա,
և ձեռքերիս հրայքը վառ հող է հիմա:
Երբ որ շահես բազում գանձեր ու հաղթանակ,
և ճակատիդ դնեն ոսկե փառապսակ,
հիշի՛ր, որ նախ փառքի դափնին ինձ է տրվել,
և ճակատիս ցոլքը վճիտ հող է հիմա:
Եւ շրթերիս վայելքն անհուն հող է հիմա:
Եւ աչքերիս լույսը պայծառ հող է հիմա:
Եւ ձեռքերիս հրայքը վառ հող է հիմա:
Հող է հիմա...
Բանաստեղծության տակ հորդ ձեռագրով գրված էր հեղինակի անունը՝ «Մուշեղ Իշխան»: Դու Իշխանի որդին ես: Քո անունը Մուշեղ է: Դու եկել ես, որ հորդ թաղես: Դու անգիր ես հիշում այս բանաստեղծությունը, բայց դու ստիպված ես եկել: Մեռնի, ծախես, գնաս:
Մեռավ: Ամբողջ գիշեր չմեռավ ու լուսադեմին՝ ամենաանուշ քնի պահին, մեռավ: Հողի պես ծանր հայրդ:
Մնաց ծախես ու գնաս: Ե՛ւ շրթերի վայելքն անհուն, և՛ աչքերի լույսը պայծառ, և՛ ձեռքերի հրայքը վառ: Իսկ եթե միայն գնա՞ս, իսկ եթե միայն ծախե՞ս... Հորդ, որ հող է հիմա:
Դու Մուշեղն ես: Դու Իշխանի որդին ես: Հայրդ էլ չի զանգելու, ու դու ստիպված ես... Հիշե՛լ:
Հովիկ Աֆյան