Չորրորդ նավաստին
Սպիտակ, թղթե նավակները լողում էին օդում: Գնացքի կայարանում ճամպրուկին, բաց կապույտ վերնաշապիկով նստածն ինքն էր: Ու հստակ տեսնում էր՝ նույնիսկ այն, թե ովքեր կային այդ սպիտակ թղթե նավակների մեջ: Եւ կրակն էր տեսնում: Ծովի ափին չէ. դաշտո՛ւմ, որի մեջ գլուխները՝ սպիտակ, թղթե նավակներով լեցուն:
Քաղաքը նավահանգիստ չուներ: Քաղաքը ծով չուներ (եթե չհաշվենք երկինքը): Քաղաքը ոչինչ չուներ՝ բացի կայարանն ու այնտեղ նստած մարդիկ, որ սպասում էին՝ գնացքի՞ն, ամենևին, անհնարին կշեռքին՝ պարզելու, թե իրենց պարտությո՞ւնն է ավելի ծանր, թե՞ ,այնուամենայնիվ, երազանքը:
Առաջին նավաստին հայրն էր՝ թղթե տախտակամածին կանգնած, իր աչքերով, նրա աչքերով, իրե՛նց աչքերով: Չի հարցնում՝ այդ ի՞նչ ճամպրուկ է ու ինչո՞ւ ես դու դրա վրա նստած: Երկուսի պատասխանն էլ գիտի: Ինքը կախում է գլուխը: Բաց կապույտ վերնաշապիկին է նայում: Սպիտակ, թղթե նավակը դրա վրա էլ է լողում: Համոզվում է, որ աշխարհի բոլոր հայրերի ու որդիների հարաբերություններում բուդդայական, բաց կապույտ լռություն կա: Մակընթացություն, տեղատվություն: Հայրը չէր իրեն կրակի դաշտ ուղարկողը: Հայրն ուղղակի գրքեր էր դնում իր սենյակում, որ կարդա: Երաժշտություն էր միացնում, որ լսի: Լեռներն էր բարձրացնում, որ տեսնի... Անամպ բաց կապույտը: Հիմա հայրն իրեն է նայում ու էլի ոչ մի տեղ չի ուղարկում, բայցև ոչ մի տեղում չի պահում:
«Ինչ ուզում ես արա. հայրդ լողում է սպիտակ, թղթե նավակով»,-ինքն իրեն ասաց:
Իսկ ո՞ւմ ուզելով գնաց կրակի դաշտ, ո՞ւմ ուզելով է նստած ճամպրուկի վրա՝ գնացքի կայարանում: Ինքն առհասարակ ի՞նչ է ուզել ու արել:
Երկրորդ նավաստին ընկերն էր: Մանկությա՛ն: Հենց նա, որի հետ մանկապարտեզում միևնույն աղջկան էին սիրահարվել: Հերթով: Հենց նա, որի կանաչ սվիտերից ինքն էլ ուներ: Հենց նա, որի պարսատիկն ավելի հեռու էր նետում քարը, որը միշտ ավելի խորն էր սուզվում քաղաքի այն ծայրի լճում ու ավելի երկար էր կարողանում մնալ ջրի տակ: Հենց նա, ում ամենաքիչն ու ամենաշատն էր ուզում տեսնել կրակի դաշտում, և ում մայրն իրեն ուղղակի նայեց, երբ ինքը միայնա՛կ վերադարձավ կրակի դաշտից: Հենց նա, ով մինչև հիմա համարվում է անհետ կորած, բայց ինքն անձամբ է նրա պոկված գլուխը ու մարմինը նետել կրակի մեջ՝ հեռու դաշտում: Կյանքում առաջին ու վերջին անգամ ուզել է ու արել է, որպեսզի անհետ կորած համարվի ընկերը, որպեսզի ոչ ոք չտեսնի թե ինչ տեսք ունի անմարմին գլուխն ու անգլուխ մարմինը:
Հիմա ընկերն այդ իրեն է նայում սպիտակ թղթե նավակի միջից, բոլոր անհետ կորածների գտնվելու վայրից: Հիմա ինքն ընկերոջն է նայում ու հստակ տեսնում է, թե քանի սպիտակ, թղթե նավակներ են դուրս գալիս նրա՝ մարմնին ամուր կանգնած գլխից:
«Այն, ինչը վառում է, չի վառվում. ընկերդ լողում է սպիտակ, թղթե նավակով»,-ինքն իրեն ասաց:
Երրորդ նավաստին: Դժվար գտավ աղջկան: Դեռ կրակի դաշտում ասում էին, որ բոլոր նամակ գրողները դպրոցականներ են, կամ, լավագույն դեպքում` ուսանողներ: Գրում էին, որ սպասելու են, ընդ որում՝ «միայն քեզ», որ սիրում են, որ կարոտում են, որ գրկում են, խոստանում են, նույնիսկ ուտում են... Իրեն գրել էին. «Հրամայում եմ՝ լինել ու շուտ գալ: Ինձ մոտ՝ աստղերի տակ»:
Բայց կրակի դաշտն էլ էր աստղերի տակ: Ամբողջ աշխարհն է աստղերի տակ: Սպիտակ, թղթե նավակնե՞րը... Դրանք աստղերի վրա՛ են:
Դատելով ձեռագրից՝ աշակերտ չէր: Պարզվեց՝ ուսանող էլ չի: Նույնիսկ ամուսին ունի՝ սեփական տան մեջ անհետ կորած, կամ կորցրած: Ուսուցիչ էր: Դպրոցներում փնտրտուքների ժամանակ, երբ ուսումնասիրում էր նաև ուսուցիչների ձեռագրերը, բացահայտեց:
Հնարավոր չէր հանդիպել աստղերի տակ. նա ինքը դրանցից մեկն էր:
Գրպանից հանեց դեղնած թղթի կտորը.
-Եկել եմ,-ասաց:
Սկզբում ոչինչ չասաց: Նույնիսկ չժպտաց: Բայց ժպտաց: Մի ակնթարթ, բայց ժպտաց: Ու ասաց.
-Ուրախ եմ, որ եկել եք... Բայց... Հա, ես եմ գրել: Գրել եմ էլի: Օրինակ եմ ծառայել աշակերտներիս:
Ինքը չխոսեց: Չասաց, որ ինքն էլ դա կարդալուց հետո ապրել է էլի: Ուղղակի հեռացավ: Ճամպրուկը վերցրեց ու ահա՛ կայարանում է: Նա ասել է գնա՞: Բոլորովին: Նա ուղղակի չի ասել՝ մնա, իսկ դա, նրա դեպքում, նույն «գնա»-ն է: Միայն նրա՛ դեպքում: Ու հիմա հստակ տեսնում է նրան սպիտակ, թղթե նավակում: Ինչո՞ւ է տեսնում, ի՞նչ գործ ունի նա այնտեղ, ինչպես կարո՞ղ են դրանց մեջ լինել հա՛մ հայրը, հա՛մ ընկերը, հա՛մ նա:
«Ում դու սիրում ես, լողում է սպիտակ, թղթե նավակում»,-ինքն իրեն ասաց:
Վերջապես եկավ գնացքը: Նույնիսկ դա, չնայած երկաթից է ու շատ մեծ, իր ուզելով ոչինչ չի անում. հստակ ժամանակացույց ունի, տարողունակություն, վագոններով հաստատված կարգուկանոն: Մարդիկ սկսեցին տեղավորվել գնացքի մեջ: Բոլորը ձգտում էին պատուհանի մոտ նստել՝ որ երկար տեսնեն այն վայրերը, որտեղից հեռանո՞ւմ են, թե՞ որ առաջինը տեսնեն այն վայրը, որտեղ գնում են: Հավերժական հարց է:
Ինքը տեսնում էր: Պատուհանի մոտ նստած՝ հստակ տեսնում էր սպիտակ, թղթե նավակը, որ լողում էր գնացքի պատուհանի վրա և իրեն, որ կանգնած է դրա մեջ:
Հովիկ Աֆյան