Նինային կարելի՞ է

«ArtCollage»-ն ընթերցողների գնահատմանն է ներկայացնում խորհրդային հայտնի ֆանտաստ գրող Կիր Բուլիչովի՝1972-ին գրած «Նինային կարելի՞ է» պատմվածքը՝ Հասմիկ Հովհաննիսյանի թարգմանությամբ:

 

***

-Նինային կարելի՞ է,- հարցրի ես։

-Նինան է։

-Հա՞, ինչու՞ է ձայնդ այդքան տարօրինակ։

-Տարօրինա՞կ։

-Քո ձայնը չէ, բարակ է,  ինչ-որ բանից հուզվա՞ծ ես։

-Չգիտեմ։

-Երևի չպիտի զանգեի։

-Իսկ ո՞վ է խոսում։

-Երբվանի՞ց էլ ինձ չես ճանաչում։

-Ո՞ւմ պետք է ճանաչեմ։

-Ձայնը Նինայի ձայնից մի քսան տարով երիտասարդ էր, իսկ իրականում, Նինայի ձայնը հինգ տարով էր ջահել թվում։ Եթե մարդուն չես ճանաչում, ձայնով տարիքը գուշակել դժվար է։ Ձայները հաճախ ավելի շուտ են ծերանում։ Կամ էլ՝ երկար ջահել են մնում։

-Դե լավ,- ասացի ես,- զանգս համարյա գործնական է։

-Ամեն դեպքում երևի սխալ եք զանգել,- ասաց Նինան,- ես չեմ ճանաչում Ձեզ։

-Ես եմ՝ Վադիմը, Վադիկը, Վադիմ Նիկոլաևիչը։ Քեզ ի՞նչ եղավ։

-Ըհը,- հոգոց հանեց Նինան, ասես չէր ուզում ընդհատել զրույցը,- ես չեմ ճանաչում ոչ մի Վադիկի, կամ Վադիմ Նիկոլաևիչի։

Ներողություն խնդրեցի ու անջատեցի հեռախոսը։

Համարն անմիջապես նորից չհավաքեցի։ Հաստատ, սխալվել էի։ Մատներս չէին ուզում Նինային զանգել․․․Ու սխալ համար հավաքեցին։ Իսկ ինչո՞ւ չէին ուզում․․․

Սեղանի դարակից կուբայական ծխախոտների տուփ ճարեցի։ Սիգարի նման թունդ։ Հավանաբար սիգարի կտորներից են պատրաստում։ Ես ի՞նչ գործնական բան կարող եմ ունենալ Նինայի հետ։ Կամ էլ՝ համարյա գործնական։ Ոչ մի։ Ուղղակի ուզում էի իմանալ՝ տանն է, թե՝ չէ։ Եթե նունիսկ տանը չէ՝ ոչինչ չի փոխում։ Կարող է, օրինակ, մոր տանը լինել։ Կամ էլ՝ թատրոնում․ հազար տարի չի եղել թատրոնում։

Զանգեցի Նինային։

-Նինա՛։

-Ոչ, Վադի՛մ Նիկոլաևիչ,- պատասխանեց Նինան,- Դուք նորից սխալ եք զանգել։ Ի՞նչ համար եք հավաքում։

-140-40-89

-Իմը Արբատի համար է՝ մեկ-երեսուներկու-հինգ, երեք։

-Հա էլի, Արբատը չորսո՞վ է սկսվում:

-Արբատը՝ Գ-ով է սկսվում։

-Ոչ մի ընդհանուր բան,- ասացի ես,- կներեք, Նինա՛։

-Ոչինչ,-ասաց Նինան, -Մեկ է՝ պարապ եմ։

-Կփորձեմ Ձեզ այլևս չզանգել, ինչ-որ սխալ միացում է լինում, շատ վատ է աշխատում հեռախոսը։

-Հա,- համաձայնեց Նինան։

Դրեցի խոսափողը։

Պետք է սպասել։ Կամ էլ հարյուր հավաքել․․․ Խճճված հեռախոսագծերը տեղը կըկնկնեն, ու ճիշտ կզանգեմ։ «Ուղիղ ժամը քսաներկուսն է»,- ասաց հարյուր համարի կինը։ Մի պահ մտածեցի, որ եթե ձայնը վաղուց են ձայնագրել՝ տասը տարի առաջ, ուրեմն ամեն անգամ երբ ձանձրանում է կամ տանը մենակ է լինում,  հավաքում է «հարյուր» թիվն ու լսում իր երիտասարդ ձայնը։ Կամ էլ մահացել է։ Այդ դեպքում որդին, կամ էլ իրեն սիրող մեկը հավաքում է հարյուրն ու լսում իր ձայնը։

Զանգեցի Նինային։

-Լսում եմ,- երիտասարդ ձայնով ասաց Նինան,- նորից Դո՞ւք եք, Վադի՛մ Նիկոլաևիչ։

-Այո,- ասացի ես,- երևում է՝ մեր հեռախոսները կապվել են ցմահ։ Միայն մի՛զայրացեք, չկարծեք, թե կատակ եմ անում։ Ես շատ ուշադիր էի հավաքում ինձ անհրաժեշտ համարը։

-Իհարկե, իհարկե,- արագ ասաց Նինան,- մտքովս էլ չանցավ։ Իսկ շա՞տ եք շտապում, Վադի՛մ Նիկոլաևիչ։

-Չէ։

-Լուրջ գործ ունե՞ք Նինայի հետ։

-Չէ, ուղղակի ուզում էի իմանալ՝ տա՞նն է։

-Կարոտե՞լ եք։

-Ոնց ասեմ․․․

-Հասկանում եմ, խանդում եք,- ասաց Նինան։

-Զվարճալի մարդ եք,- ասացի ես,- քանի՞ տարեկան եք, Նինա՛։

-Տասներեք, իսկ Դո՞ւք։

-Քառասունն անց, մեր միջև մի հաստ աղյուսե պատ կա։

-Ու ամեն քարը մի ամիս է, չէ՞։

-Նույնիսկ մի օր։

-Հա,- հոգոց հանեց Նինան, -ուրեմն շատ հաստ պատ է։ Բա հիմա ինչի՞ մասին եք մտածում։

-Դժվար է ասել։ Տվյալ րոպեին՝ ոչ մի բանի։ Ձեզ հետ եմ էլի խոսում։

-Իսկ եթե Դուք տասներեք, կամ տասնհինգ տարեկան լինեիք, մենք կարող էինք ծանոթանալ,- ասաց Նինան,- շատ զվարճալի կլիներ։ Ես Ձեզ կասեի․ «Վաղը երեկոյան եկե՛ք Պուշկինի արձանի մոտ։ Ես Ձեզ կսպասեմ ուղիղ ժամը յոթին»։ Ու մենք իրար չէինք ճանաչի։ Դուք Նինայի հետ որտե՞ղ եք հանդիպում։

-Երբ ոնց պատահի։

-Պուշկինի արձանի մոտ է՞լ։

-Այդքան էլ չէ, մի անգամ «Ռոսիա»-ի մոտ էինք հանդիպել։

-Որտե՞ղ։

-«Ռոսիա» կինոթատրոնի մոտ։

-Չգիտեմ։

-Դե, Պուշկինյան հրապարակում։

-Մեկ է, չգիտեմ ինչու՝ չգիտեմ։ Երևի կատակում եք ։ Ես լավ գիտեմ Պուշկինյան հրապարակը։

-Էական չէ,- ասացի ես։

-Ինչո՞ւ։

-Վաղուցվա բան է։

-Ինչքա՞ն վաղուց։

Աղջիկը չէր ուզում անջատել հեռախոսը։ Չգիտես ինչու համառորեն շարունակում էր զրույցը։

-Մենա՞կ եք տանը,- հարցրի ես։

-Հա, մայրիկը երեկոյան հերթի է։ Բուժքույր է հոսպիտալում։ Գիշերն այնտեղ կմնա։ Կարող էր այսօր էլ գալ, բայց անցաթուղթը տանն է մոռացել։

-Հա,- ասացի ես,- լավ, պառկի՛ր քնելու։ Վաղը դպրոց պիտի գնաս։

-Հետս այնպես խոսեցիք կարծես երեխա եմ։

-Չէ, ինչ ես ասում, ես քեզ հետ մեծի պես եմ խոսում։

-Շնորհակալություն, միայն թե ինքներդ պառկեք ժամը յոթին քնելու, եթե ուզում եք։ Ցտեսություն։ Ու այլևս չզանգեք Ձեր Նինային։ Թե չէ նորից ինձ կզանգեք։ Ու կարթնացնեք ինձ՝ փոքրիկ աղջկաս։

Ես անջատեցի հեռախոսը։ Հետո միացրի հեռուստացույցն ու իմացա, որ լուսնագնացը մեկ հերթափոխի ընթացքում 337  մետր է անցել։ Լուսնագնացը գործով էր զբաղված, իսկ ես՝ պարապությամբ։ Վերջին անգամ Նինային զանգել որոշեցի ժամը տասնմեկին, մի ամբողջ ժամ հիմարություններով էի զբաղեցնում ինձ։ Ու որոշեցի, որ եթե նորից աղջիկը վերցնի, միանգամից կդնեմ լսափողը։

-Ես այդպես էլ գիտեի, որ դուք նորից կզանգեք, -հեռախոսին մոտենալով՝ ասաց Նինան։ Միայն թե չանջատեք հեռախոսը։ Ազնիվ խոսք, շատ տխուր եմ։ Կարդալու բան էլ չկա։ Քնելու համար էլ դեռ շուտ է։

-Լավ,- ասացի ես,- եկեք զրուցենք։ Իսկ ինչո՞ւ այս ուշ ժամին չեք քնում։

-Ընդամենը ժամը ութն է,- ասաց Նինան։

-Ձեր ժամը հետ է մնացել,- ասացի ես,- արդեն տասներկուսն է։

Նինան ծիծաղեց։ Լավ ծիծաղ ուներ՝ փափուկ։

-Այդքան ուզում եք ինձնից պրծնել, ուղղակի ահավոր է։

-Հիմա հոկտեմբերն է, դրա համար էլ մթնել է։ Դուք էլ կարծում եք, թե գիշեր է։

-Հիմա Ձե՞ր հերթն է կատակ անելու,- հարցրի ես։

-Չէ, ես չեմ կատակում։ Ոչ միայն Ձեր ժամացույցն է ստում, այլև՝ օրացույցը։

-Ինչո՞ւ  է ստում։

-Դե մի հատ էլ ասեք, որ Ձեզ մոտ ոչ թե հոկտեմբերն է, այլ՝ փետրվարը։

-Ոչ, դեկտեմբերն է,- ասացի ես։ Ու, չգիտես ինչու, իքնս ինձ չհավատացի։ Նայեցի բազմոցի վրայի կողքիս փռված թերթին, վերնագրի վերևում գրված էր՝ դեկտեմբերի տասներեք։

Մենք մի փոքր լռեցինք, ես հույս ունեի, որ նա հիմա կասի՝ ցտեսություն, բայց մեկ էլ հարց տվեց․

-Իսկ ընթրե՞լ եք։

-Չեմ հիշում,- անկեղծ պատասխանեցի ես։

-Այսինքն, սոված չեք։

-Չէ, սոված չեմ։

-Իսկ ես սոված եմ։

-Տանը, ինչ է, բան չկա՞ ուտելու։

-Ոչ մի բան,- ասաց Նինան,- սառնարանը դատարկ է։ Ծիծաղելի է, չէ՞։

-Նույնիսկ չգիտեմ՝ ինչպես Ձեզ օգնեմ,- ասացի ես,- փող է՞լ չկա։

-Կա, բայց շատ քիչ։ Ու ամեն ինչ փակ է։ Ուզո՞ւմ եք՝ սառնարանը փորփրեմ, տեսնեմ՝ ինչ կա։

-Դուք սառնարա՞ն ունեք։

-Հին,- ասացի ես,- «Север», ծանո՞թ է։

-Չէ,- ասաց Նինան,- եթե գտնեք, հետո ի՞նչ եք անելու։

-Հետո՞։ Տաքսի կբռնեմ ու կհասցնեմ Ձեզ։ Դուք էլ կիջնեք շքամուտքի մոտ ու կվերցնեք։

-Իսկ դուք հեռո՞ւ եք ապրում։ Սիվցև Վրաժեկ փողոցում։ 15/25 շենք։

-Իսկ ես՝ Մոսֆիլմյան փողոցում։ Լենինյան բլուրների մոտ։ Համալսարանի հետևում։

-Դա էլ չեմ իմանում։ Բայց դա կարևոր չէ։ Լավ բան եք մտածել, շնորհակալ եմ  Ձեզ։ Իսկ սառնարանում ի՞նչ ունեք։ Ուղղակի հարցնում եմ, ուրիշ բան չմտածեք։

-Եթե հիշեի,- ասացի ես,- հիմա հեռախոսը խոհանոց կտանեմ ու միասին կնայենք։

-Ես անցա խոհանոց, ու լարն օձի պես ձգվեց հետևիցս։

-Այսպես ուրեմն,- ասացի ես,- բացում ենք սառնարանը։

-Դուք կարողանո՞ւմ եք հեռախոսը Ձեզ հետ տանել։ Երբեևէ նման բան չեմ լսել։

-Իհարկե կարող եմ։ Իսկ Ձեր հեռախոսը որտե՞ղ է դրված։

-Միջանցքում։ Պատից կախված։ Ու ի՞նչ կա Ձեր սառնարանում։

-Այսպես ուրեմն, ինչ է այստեղ տոպրակի մեջ։ Ձվեր են, հետաքրքիր չէ։

-Ձվե՞ր։

-Ըհը, հավի։ Ուզո՞ւմ եք ձու բերեմ։ Չէ, ֆրանսիական է, սառեցրած։ Մինչև եփեք, ավելի կսովածանաք։ Մայրիկն էլ գործից կգա։ Ավելի լավ է՝ Ձեզ համար երշիկ բերենք։ Կամ էլ՝ չէ՝ մարոկոյական սարդինաներ, ամանը՝ տասնվեց կոպեկ։ Հետն էլ՝ կես աման մայոնեզ։ Լսո՞ւմ եք։

-Հա,- շատ ցածր ասաց Նինան,- ինչո՞ւ եք այդպես կատակում։ Սկզբից ծիծաղս եկավ, հետո տխրեցի։

-Ինչո՞ւ, իսկապես այդքան սովա՞ծ եք։

-Չէ, դե գիտեք։

-Ի՞նչ գիտեմ։

-Գիտեք,- ասաց Նինան, հետո լռեց ու ավելացրեց,- թող որ այդպես լինի, իսկ կարմիր խավիար ունե՞ք։

-Չէ,- ասացի ես,- բայց պալտուսի փափկամիս կա։

-Պետք չէ, հերիք է,- վճռականորեն ասաց Նինան,- եկեք շեղվենք։ Ես հասկացա ամեն ինչ։

-Ի՞նչ հասկացաք։

-Որ դուք էլ եք սոված։ Իսկ Ձեր պատուհանից ի՞նչ է երևում։

-Պատուհանի՞ց։ Տներ, պատճենահանող ֆաբրիկա։ Հիմա տասներկուսն անց կես է, հերթն ավարտվում է։ Ու լիքը աղջիկներ են դուրս գալիս անցակետից։ «Մոսֆիլմն» էլ է երևում։ Հրշեջ խումբն էլ։ Երկաթգիծն էլ։ Հիմա վրայով էլեկտրական գնացք է անցնում։

-Ու Դուք ամեն ինչ տեսնո՞ւմ եք։

-Գնացքը, չնայած, հեռու է գնում։ Միայն գնացքի պատուհանների լույսերի շղթան է երևում։

-Ահա, տեսեք, խաբում եք։

-Չի կարելի մեծերի հետ այդպես խոսել,- ասացի ես,- Ես չեմ կարող խաբել, ես կարող եմ սխալվել։ Եվ որն է իմ սխալը։

-Ձեր սխալն էլեկտրական գնացք տեսնելն է։ Այն հնարավոր չէ տեսնել։

-Ինչո՞ւ, անտեսանելի՞ է ինչ է։

-Չէ, տեսանելի է, միայն թե պատուհանները լուսավորվել չեն կարող։ Դուք ընդհանրապես պատուհանից չեք նայել։

-Ինչո՞ւ։ Հենց պատուհանի առջև եմ կանգնած։

-Իսկ Ձեր խոհանոցում լույս վառվո՞ւմ է։

-Իհարկե։ Մթության մեջ ինչպես կարող էի սառնարանը սողոսկել։ Մեջի լամպը վառվել է։

-Տեսնո՞ւմ եք, ադեն երրորդ անգամ եմ ստի վրա բռնում։

-Նինա՛, սիրելի՛ս, բացատրի՛ր ինձ, ի՞նչն է սուտ։

-Եթե պատուհանից եք նայում, ուրեմն լուսաքողարկիչները հանել եք, իսկ եթե հանել եք, ուրեմն լույսն անջատել եք, չէ՞:

-Չէ։ Ի՞նչ լուսաքողարկիչ, հո պատերազմ չէ՞։

-Օյ օյ օյ, ոնց կարելի է այդքան սուտ փչել։ Բա հո խաղաղությո՞ւն չէ։

-Դե, հասկանում եմ․․․Վիետնամ, Մերձավոր Արևելք, դա նկատի չունեմ։

-Ես էլ դա նկատի չունեմ, սպասեք, Դուք հաշմանդա՞մ եք։

-Բարեբախտաբար ամեն ինչս տեղն է։

-Արտոնությո՞ւն ունեք։

-Ի՞նչ արտոնություն։

-Այդ դեպքում ինչո՞ւ ռազմաճակատում չեք։

Հենց այս պահին ինչ-որ բան սկսեցի կասկածել։ Աղջիկը կարծես ինչ-որ խաղ էր խաղում հետս, բայց դա անում էր այնքան լուրջ ու բնական, որ համարյա վախեցրեց ինձ։

-Ի՞նչ ռազմաճակատում պիտի լինեմ, Նինա՛։

-Ամենասովորական։ Որտեղ հայրիկն է։ Որտեղ բոլորն են։ Գերմանացիների դեմ ռազմաճակատում։ Ես լուրջ եմ խոսում, կատակ չեմ անում։ Թե չէ այնքան տարօրինակ եք խոսում։ Կարո՞ղ է ձվի ու հավի մասով էլ չեք խաբում։

-Չեմ խաբում,- ասացի ես,- ոչ մի ռազմաճակատ չկա։ Գուցե իսկապես արժե՞, որ գամ Ձեզ մոտ։

-Ես էլ չեմ խաբում,- համարյա գոռաց Նինան,- Դադարեցրե՛ք։ Սկզբում հետաքրքիր էր, զվարճալի էր։ Հիմա արդեն ինչ-որ այն չէ։ Ներեցեք ինձ։ Տպավորություն է, որ չեք խաբում։

-Աղջի՛կ, ազնիվ խոսք, ճիշտ եմ ասում,- ասացի ես։

-Արդեն վախենալու է։ Մեր վառարանը համարյա չի տաքացնում։ Փայտը քիչ է։  Ու մութ է։ Միայն նավթ է։ Այսօր էլեկտրականություն չկա։ Ու այնքան չեմ ուզում մեն-մենակ նստել։ Բոլոր տաք շորերը վրաս եմ քաշել։

Ու այստեղ կտրուկ և մի փոքր զայրացած կրկնեց հարցը։

-Ինչո՞ւ ռազմաճակատում չեք։

-Ի՞նչ ռազմաճակատում կարող եմ լինել,- կատակներն արդեն իսկապես ինչ-որ ուրիշ ընթացք ստացան,- Ի՞նչ ռազմաճակատ կարող է լինել յոթանասուներկու թվին։

-Գժվեցնո՞ւմ եք ինձ։

Ձայնի տոնայնությունը նորից փոխվեց։ Դարձավ կասկածամիտ ու բարակ՝ թիզ ու կես։ Ու անհավանական, մոռացված մի պատկեր հայտնվեց աչքերիս դիմաց՝ այն ինչ պատահել էր ինձ հետ երեսուն, կամ ավելի տարի առաջ՝ երբ ես էլ էի տասներկու տարեկան։ Սենյակում «բուրժույկա» էր դրված։ Ու ես ոտքերս հավաքած՝ նստած եմ բազմոցին։ Ու վառվում է մոմը․․․ թե՞ կերոսինից լամպ էր։ Ու հավն էլ անհավանական մի բան էր թվում՝ հեքիաթային թռչուն, որ միայն վեպերի մեջ են ուտում, թեև ես այն ժամանակ հավի մասին չէի մտածում։

-Ինչո՞ւ լռեցիք,- հարցրեց Նինան,- ավելի լավ է խոսեք։

-Նինա՛, հիմա ո՞ր թիվն է։

-Քառասուներկու,- պատասխանեց Նինան։

Ու արդեն Նինայի բառերի մեջ անհամապատասխանություններն էի դասավորում։ Չգիտի «Ռոսիա» կինոթատրոնը, հեռախոսը միայն վեց համար ունի, ու պատուհանների լուսաքողարկիչները․․․

-Չե՞ս սխալվում,- հարցրի ես։

-Չէ, -ասաց Նինան։

Նինան հավատում էր իր ասածին։ Գուցե ձայնն ինձ շփոթության մեջ գցեց։ Գուցե տասներեք տարեկան չէ։ Գուցե  քառասունամյա կին է, դեռ փոքր ժամանակ հիվանդացել է ու կարծում է, որ մնացել է այնտեղ, ուր դեռ պատերազմ է։

-Լսե՛ք,- հանգիստ ասացի ես, հո չէ՞ի անջատելու հեռախոսը,- այսօր 1972թ․  դեկտեմբերի քսաներեքն է։ Պատերազմն ավարտվել է քսանյոթ տարի առաջ։ Դուք դա գիտե՞ք։

-Չէ,- ասաց Նինան։

-Դուք դա գիտեք։ Հիմա ժամը տասներկուսն է։ Ախր ոնց բացատրեմ․․․

-Լավ,- հնազանդ ասաց Նինան,- ես էլ գիտեմ, որ ինձ հավ չեք բերելու, պետք է հասկացած լինեի, որ ֆրանսիական հավեր չեն լինում։

-Ինչո՞ւ:

-Ֆրանսիայում գերմանացիներն են։

-Ֆրանսիայում վաղուց ոչ մի գերմանացի չկա։ Միայն՝ զբոսաշրջիկներ։ Բայց գերմանացի զբոսաշրջիկներ մեզ մոտ էլ են լինում։

-Ոնց թե, ո՞վ է նրանց ներս թողնում։

-Իսկ ինչո՞ւ չթողնել։

-Միայն թե չասեք, որ ֆրիցները մեզ հաղթելու են։ Դուք հավանաբար ուղղակի վնասարար եք, կամ էլ լրտես։

-Ոչ, ՏՓԽ-ում եմ աշխատում՝ Տնտեսական փոխօգնության խորհուրդ։ Հունգարացիներով եմ զբաղվում։

-Նորից խաբում եք։ Հունգարիայում ֆաշիստներն են։

-Հունգարացիները վաղուց վռնդել են ֆաշիստներին։ Հունգարիան սոցիալիստական պետություն է։

-Օյ, ես էլ վախեցա, թե իսկապես վնասատու եք։ Բայց դուք միևնույնն է հորինում եք այս ամենը։ Չէ, մի՛ հակաճառեք։ Ավելի լավ է պատմեք, թե հետո ինչ է լինելու։ Հորինեք՝ ինչ ուզում եք, միայն թե լավ լինի։ Խնդրում եմ։ Ու ներեցեք ինձ, որ հիմա այսքան կոպիտ եմ խոսում։ Ես ուղղակի չհասկացա։

Ու ես դադարեցի վիճել։ Ինչպե՞ս կարելի է այս ամենը բացատրել։ Ես նորից պատկերացրի, թե ինչպես եմ հենց այդ քառասուներկու թվականում, ինչպես եմ ուզում իմանալ, թե երբ մերոնք կգրավեն Բեռլինն ու կկախեն Հիտլերին։ Ու մեկ էլ՝ իմանալ, թե որտեղ եմ կորցրել հոկտեմբեր ամսվա հացի թուղթը։ Ու ասացի․

-Մենք կհաղթենք ֆաշիստներին 1945 թվականի մայիսի 9-ին։

-Չի կարող պատահել։ Այդքան պետք է սպասել։

-Լսի՛ր, Նինա, ու չընդհատես։ Ես քեզնից լավ գիտեմ։ Բեռլինը կգրավենք մայիսի երկուսին։ Նույնիսկ այդպիսի մեդալ կլինի՝ «Բեռլինի գրավման»։ Իսկ Հիտլերն ինքնասպան կլինի։ Թույն կխմի։ Ու կտա այն Եվա Բրաունին։ Հետո էսէսականները կհանեն նրա մարմինը կայսերական գրասենյակ, բենզինով կլցնեն ու կվառեն։

Ես սա Նինային չէի պատմում։ Ես ինձ էի պատմում։ Ու եթե Նինան չէր հավատում, կամ միանգամից չէր հասկանում, ես խելոք կրկնում էի փաստերը, երբ խնդրում էր մի բան պարզաբանել, հետ էի վերադառնում ու քիչ էր մնում վստահությունը նորից կորցնեի, երբ ասացի, որ Ստալինը մեռնելու է։ Բայց հետո, Յուրի Գագարինի ու Նոր Արբատի մասին պատմելով, վերադարձրի վստահությունը։ Ու նույնիսկ ծիծաղեցրի նրան՝ ասելով, որ կանայք կլյոշ ու շատ կարճ կիսաշրջազգեստներ են հագնելու։ Ու նույնիսկ հիշեցի, թե երբ են մերոնք անցնելու Պրուսիայի հետ սահմանը։ Ես կորցրել էի իրականության զգացումը։ Փոքրիկ Նինան ու փոքրիկ Վադիկը, դիմացիս բազմոցին նստած, լսում էին։ Միայն թե մեռնելու չափ սոված էին։ Ու Վադիկի վիճակը նույնիսկ ավելի վատ էր, քան Նինայինը․ հացի թուղթը կորցրել էր, ու մինչև ամսվա վերջ մոր հետ պիտի մի թղթով դիմանար՝ մոր աշխատանքային թղթով, որովհետև Վադիկն իր թուղթը կորցրել էր բակում ինչ-որ տեղ, ու միայն տասնհինգ տարի հետո մեկ էլ հիշելու է, թե ինչպես էր ամեն ինչ եղել, ու նորից տխրելու էր, որովհետև թուղթը կարելի էր նույնիսկ մեկ շաբաթ հետո գտնել։ Երբ Վադիկը ֆուտբոլ խաղալ պատրաստվելիս բաճկոնը ցանկապատին էր գցել, թուղթն ընկել էր նկուղ։ Հետո, երբ Նինան հոգնեց լսել, ես ասացի այն ինչ հարիր է յուրաքանչյուր լավ հեքիաթի։

-Պետրովկան գիտե՞ս։

-Գիտեմ,- ասաց Նինան,- դա չե՞ն անվանափոխելու։

-Չէ, լսի՛ր դե,- պատմեցի, որ գիտեմ, թե ինչպես կարելի է կամարի տակով բակ մտնել, ու թե բակի խորքում որտեղ ցանկապատով փակված նկուղ կա։ Ու եթե քառասուներկու թվի հոկտեմբերն է՝ ամսվա կեսը, ուրեմն նկուղում, ամենայն հավանականությամբ, հացի քարտ է ընկած։ Բակում ֆուտբոլ խաղալիս եմ կորցրել քարտը։

-Ինչ ահավոր է,- ասաց Նինան,- ես չէի դիմանա։ Պետք է անմիջապես գտնել այն։ Գտե՛ք այն։

Նինան էլ զգաց խաղի համը , ու ինչ-որ տեղ իրականությունը կորավ, ու ո՛չ ես, ո՛չ նա չէինք հասկանում՝ որ թվականում ենք գտնվում, մենք ժամանակից դուրս էինք, ավելի մոտ էինք իր քառասուներկու թվին։

-Ես քարտը գտնել չեմ կարող, - ասացի ես,- շատ տարիներ են անցել։ Բայց եթե կարող ես՝ մտի՛ր այնտեղ, նկուղը պետք է որ բաց լինի։ Վատագույն դեպքում կասես, որ դու ես պատահաբար գցել քարտը։

Ու այդ պահին մեզ անջատեցին։

Նինան չկար։ Ինչ-որ բան չխկչխկաց հեռախոսի մեջ։ Կանացի ձայնն ասաց․

-148-18-15-ն է՞։ Պատասխանեք Օրջոնիկիձեին։

-Սխալ եք զանգել, - ասացի ես։

-Ներողություն,- անտարբեր ասաց կանացի ձայնը։

Կարճ ազդանշան եղավ։ Ես միանգամից նորից հավաքեցի Նինայի համարը։ Պետք է ներողություն խնդրեի։ Պետք է աղջկա հետ միասին ծիծաղեի։ Թե չէ լրիվ հիմարություն էր ստացվում։

-Այո,- ասաց Նինան՝ մյուս Նինան։

-Դո՞ւք եք,- հարցրի։

-Վադի՛մ, դո՞ւ ես։ Ինչո՞ւ քնած չես։

-Կներես, -ասացի,- ինձ ուրիշ Նինա է պետք։

-Ի՞նչ։

Անջատեցի հեռախոսն ու նորից հավաքեցի համարը։

-Գժվե՞լ ես,- հարցրեց Նինան,- խմե՞լ ես։

-Կներես,- ասացի ու նորից անջատեցի հեռախոսը։

Հիմա այլևս անիմաստ է զանգել։ Օրջոնիկիձեից զանգն ամեն ինչ իր տեղը գցեց։ Իսկ իրական համարն ինչպե՞ս է։ Արբատ-երեք, չէ, Արբատ-մեկ-երեսուներկու-երեսուն․․․չէ, քառասուն․․․

Մեծ Նինան ինքն ինձ զանգեց․

-Ամբողջ երեկո տանը նստած էի։ Մտածում էի՝ կզանգես, կբացատրես, թե երեկ ինչո՞ւ էիր քեզ այդպես պահում։ Բայց ոնց որ թե վերջնականապես ես խելագարվել։

-Երևի,- համաձայնեցի ես։ Չուզեցի մյուս Նինայի հետ երկար զրույցս պատմել։

-Ի՞նչ ուրիշ Նինա,- հարցրեց նա,- դա կերպա՞ր է, ուզում ես ասել, որ կուզեիր ինձ ուրիշ կերպարով տեսնել։

-Բարի գիշեր, Նի՛նոչկա,- ասացի ես։- Վաղն ամեն ինչ կբացատրեմ։

․․․Ամենահետաքրքիրն այն է, որ այս տարօրինակ պատմությունը ոչ պակաս տարօրինակ ավարտ ուներ։ Հաջորդ օրն առավոտյան գնացի մայրիկի մոտ։ Խոստացա, որ կհավաքեմ վերնասրահը։ Երեք տարի խոստանում էի անել, ու հիմա ինքս էի եկել։ Գիտեմ, որ մայրիկը ոչինչ դեն չի նետում իրերից, որ կարծում է, թե կարող են պետք գալ։ Մեկուկես ժամ փորփրում էի հին ամսագրերը, դասագրքերը, «Նիվա»-ի հավելվածների առանձին հատորները։ Գրքերը փոշոտ չէին, բայց հին, տաք փոշու հոտ էր գալիս։ Վերջապես գտա 1950 թվականի հեռախոսագրքույկը։ Մեջը  խցկած քրքրված ու կեղտոտված ծայրերով թղթերից ու գրություններից գիրքը ուռչել էր։ Գրքույկն այնքան ծանոթ էր, որ զարմանալի էր, թե ինչպես կարող էի մոռանալ այն։ Եթե Նինայի հետ զրույցը չլիներ, երբևէ չէի հիշի դրա գոյության մասին։ Ու մի փոքր ամաչեցի՝ ինչպես իր դարն ապրած կոստյումը հնավաճառի հանձնելիս՝ ուղիղ մահվան ուղարկելիս։

Առաջին չորս թվերը հայտնի են։ Գ-1-32։ Ու եթե մեզնից ոչ մեկը չէր ստում, եթե ինձ չէին ծաղրում, ապա հեռախոսը պետք է որ Սիվցև Վրաժեկ նրբանցքում՝ 15/25 հասցեի տանը լիներ։ Հեռախոսը գտնելու ոչ մի շանս չկար։ Բաղնիքից հանեցի տաբուրետը, գիրքը ձեռքիս նստեցի միջանցքում։ Մայրիկը ոչինչ չհասկացավ, միայն կողքովս անցնելիս ժպտաց ու ասաց․

-Միշտ այդպես ես անում։ Սկսում ես գրքերը հավաքել, հետո ինչ-որ մեկով տարվում ես, ու վերջ, հավաքելը վերջացավ։

Չէր նկատել, որ հեռախոսային գրքույկն եմ կարդում։ Ես գտա այդ հեռախոսը։ Քսան տարի առաջ այն նույն բնակարանում էր, ինչ 42 թվին, ու գրանցված էր Ֆրոլովա Կ․Գ․-ի անունով։

Համաձայն եմ, հիմարությամբ էի զբաղված։ Փնտրում էի մի բան, որը գոյություն ունենալ չէր կարող։ Բայց լրիվ հնարավոր է, որ նորմալ մարդկանց մի տասը տոկոսն իմ տեղը լինելու պարագայում նույնը կանեին։ Ես գնացի Սիվցև Վրաժեկ։

Նոր բնակիչները չգիտեին, թե Ֆրոլովաներն ուր են գնացել, ու թե արդյոք ընդհանրապես ապրել են այդտեղ, թե՝ ոչ։Տնային կառավարչությունում բախտս բերեց։ Ծեր հաշվապահուհին հիշում էր Ֆրոլովաներին, ինչ պետք էր՝ հասցեների սեղանի միջոցով նրանից իմացա։

Մթնել էր արդեն։ Նոր թաղամասի միանման պանելային աշտարակների միջով մրրիկ էր անցնում։ Սովորական երկհարկանի խանութում՝ եղյամով ծածկված թափանցիկ տոպրակների մեջ, ֆրանսիական հավեր էին վաճառում։ Հավը գնելու ու քսանամյա ուշացումով այն Նինային հասցնելու գայթակղություն առաջացավ։ Բայց լավ արեցի, որ չգնեցի։ Բնակարանում ոչ ոք չկար։ Ու, ըստ դռան զանգի արձագանքի, մտածեցի, որ ոչ ոք այդտեղ չի ապրում։ Գնացել էին։

Արդեն ուզում էի գնալ, բայց հետո, քանի որ այդքան ճանապարհն արդեն անցել էի, կողքի դռան զանգը տվեցի։

-Կասե՞ք՝ Ֆրոլովա Նինա Սերգևեևնան Ձեր հարևանուհի՞ն է։

Գոլորշի արձակող զոդիչը ձեռքին՝ շապիկով տղան անտարբեր պատասխանեց,- Գնացել են։

-Ո՞ւր։

-Մի ամիս է՝ հյուսիս են գնացել։ Մինչև գարուն հետ չեն գա։ Նինա Սերգեևնան էլ, ամուսինն էլ։

Ներողություն խնդրեցի ու աստիճաններով իջնելիս մտածեցի, որ Մոսկվայում հավանաբար 1930 թվին ծնված ընդամենը մի Նինա Սերգեևնա չի ապրում։

Ու այս պահին մեկ էլ դուռը նորից բացվեց։

-Սպասե՛ք,- ասաց նույն տղան,- մայրս ինչ-որ բան է ուզում ասել։

Մայրը, խալաթով ծածկվելով, անմիջապես հայտնվեց դռան շեմին։

-Դուք Նինային ի՞նչ եք գալիս։

-Հեչ,- ասացի ես,- ծանոթ։

-Հո Վադիմ Նիկոլաևիչը չե՞ք։

-Վադիմ Նիկոլաևիչն եմ։

-Ասում էի, չէ՞,- ուրախացավ կինը,- քիչ էր մնում Ձեզ բաց թողնեի։ Երբեք չէր ների ինձ։ Հենց այդպես էլ ասել էր՝ չեմ ների։ Դռան վրա գրություն էր կպցրել, ուղղակի գրությունը երեխաները, հավանաբար, պոկել են։ Մի ամիս է անցել արդեն։ Նինան ասել էր, որ դեկտեմբերին կգաք։ Ու ասել էր, որ կփորձի ինքն էլ վերադառնա, բայց դե հեռու է։

Կինը դռան շեմին կանգնած ինձ էր նայում, ասես սպասում էր, որ ուր որ է մի գաղտնիք կբացեմ, անհաջող սիրո պատմություն կպատմեմ։ Հավանաբար Նինային էլ էր տանջում, թե ով է այդ մարդը քեզ համար, ու Նինան ևս պատասխանել է՝ ուղղակի ծանոթ։ Կինը դադար տվեց, խալաթի գրպանից հանեց նամակը։

«Սիրելի Վադի՛մ Նիկոլաևիչ, ես, իհարկե, գիտեմ, որ Դուք չեք գա։ Ու, ընդհանրապես, ինչպե՞ս կարելի է հավատալ մանակական երազանքներին, որոնք անգամ ինձ են արդեն ցնորք թվում։ Բայց չէ՞ որ հացի քարտը հենց նույն նկուղում էր, որի մասին հասցրիք պատմել ինձ»։

 

Թարգմանությունը՝ Հասմիկ Հովհաննիսյանի