Վուդի Ալեն. «Ես էլ կավարտեմ նրանով, որ կմահանամ նկարահանման հրապարակում»
«Այնքան մարդ կգտնվի, որ պատրաստ կլինի ֆինանսավորել Վուդի Ալենի մահը»
2019 թվականի սեպտեմբերին ամերիկացի հռչակավոր կինոռեժիսոր, սցենարիստ, գրող և երաժիշտ Վուդի Ալենը Փարիզում էր իր 49-րդ՝ «Անձրևոտ օր Նյու Յորքում» ֆիլմի փարիզյան նորամուտի կապակցությամբ: Այդ առիթով ֆրանսիական հայտնի «C à vous» հաղորդաշարը հյուրնկալել էր ռեժիսորին: «ArtCollage»-ի ընթերցողներին ենք ներկայացնում Անն-Էլիզաբեթ Լըմուանի ու Պիեր Լեսկյուրի «Վուդի Ալլենն արտահայտվում է» վերնագրով երկմաս հարցրազրույցի ամենահիշարժան պահերը:
Նա 20-21-րդ դարերի ամենամեծ կինոռեժիսորներից մեկն է. 70 մրցանակներ՝ 4«Օսկար», 2«Ոսկե Գլոբուս», 2«Սեզար» և Կաննի կինոփառատոնի 15 պաշտոնական ընտրանի, բայց միշտ արտամրցութային ծրագրում, քանզի նա ատում է պաշտոնական մրցույթները: Դա չի խանգարում, որ 2002թ. ժյուրին նրան շնորհի «Արմավենու ճյուղերի ճյուղը» հատուկ պատվո մրցանակը, որը ստեղծվել է Բերգմանի ու նրա համար:
Վուդի Ալեն (Արխիվային հատված, 2002թ., Կաննի փառատոն)- «Ֆրանսիացիներն իմ դեպքում երկու բանում են սխալվում՝ նախևառաջ ինձ դնում են ինտելեկտուալի տեղ, միայն այն բանի համար, որ ես կրում եմ այս ակնոցը ու նույնքան էլ ինձ արտիստ են համարում, որովհետև իմ ֆիլմերով մշտապես շատ փող են կորցնում»:
Անն-Էլիզաբեթ Լըմուան -Այս ««Արմավենու ճյուղերի ճյուղը» փոքրիկ հուշ էր 2002 թվականի Կաննի կինոփառատոնից»:
Վ.Ա. -Ես լիովին վանել եմ ինձանից այդ հիշողությունը: Ինձ համար դա իսկական կյանք չէ. Գալիս ենք Կանն, անցնում կարմիր գորգի վրայով, մեզ դիմավորում է խանդավառված ամբոխը… Դա սյուրռեալիստական է: Պետք է այդ ամենից դուրս գալ. պաշտպանական մեխանիզմները վանում են ամեն ինչ՝ մենք մոռանում ենք այս ամենը ու վերադառնում մեր առօրյային:
Ա.-Է.Լ. -Շատ ուրախ ենք հյուրընկալել ձեզ Փարիզում, ահա, ձեր հետևում, հենց այստեղ գտնվում է Էյֆելյան աշտարակը, դուք կարող եք նայել:
Վ.Ա. -Այո, բայց ես վախենում եմ նայելուց, որովհետև գլուխս պտտվում է: Կասկածից վեր է, որ Փարիզն արտակարգ գեղեցկության քաղաք է, ու ես պաշտում եմ այստեղ գալ, աշխատել, քաղաքի փողոցներով զբոսնել: Ես չեմ գալիս, որպեսզի վերևից զմայլվեմ քաղաքով, ես գլխապտույտ ունեմ: Հիշում եմ, մի օր ինձ Էյֆելյան աշտարակի վերնամասում գտնվող ռեստորան էին հրավիրել: Վերելակը ճոճվում էր, և երբ ես հասա վերև, արդեն ամբողջ աշտարակն էր ցնցվում, ու ես չկարողացա ոչինչ կուլ տալ, ստիպված էի արագ իջնել ներքև: Դա արդեն չափից դուրս էր:
Ա.-Է.Լ. -Փարիզը մի քաղաք է, որը ձեզ համար ոգեշնչման աղբյուր է եղել: Հիշում եմ «Կեսգիշերը Փարիզում» ֆիլմը, որում դուք նկարահանել եք այն ժամանակվա մեր առաջին տիկնոջը՝ Կարլա Բրունի-Սարկոզիին: 40 տարի առաջ դուք մտադիր է՞իք հաստատվել Փարիզում:
Վ.Ա. -(Արխիվային հատված,1979թ.) «Ես սիրում եմ մեծ քաղաքները, կարծում եմ, որ դրանք գեղեցիկ են, եղանակ ստեղծող, տոն տվող: Սիրում եմ Նյու Յորքը, նաև՝ Փարիզը: Ապրում եմ Նյու Յորքում, բայց կապրեի նաև Փարիզում: Սա միակ քաղաքն է, որ կարող է համեմատվել նրա հետ»:
Վ Ա. -Հիշում եմ, որ ժամանակին նախատեսում էի հաստատվել Փարիզում: Դա 50 տարի առաջ էր՝ 60-ականներին:
Ա. -Է.Լ. -Ի՞նչ սպասելիքներ ունեիք:
Վ.Ա. -Կնախընտրեի մնալ այստեղ իմ նկարահանման խմբի մյուս անդամների հետ, իսկ հետո կդառնայի ֆրանսիացի:
Պիեր Լեսկյուր -Հիշում եմ իմ առաջին Կաննի կինոփառատոնը: Մեկ շաբաթ լավագույն կինոնկարներ վայելելուց հետո, այն պահին, երբ ես արդեն ուզում էի մեկնել, Ժիլ Ժակոբն օձիքիցս բռնեց և ասաց. «Պետք է, որ դու վաղն անհապաղ դիտես Վուդի Ալենի ֆիլմը»: Ես մնացի և հաջորդ օրը նայեցի «Մանհեթենը», ու այն իմ մեջ մնաց որպես երջանկության հուշ»:
Պ.Լ -(Արխիվային հատված, 1979թ.) -Որո՞նք են ձեր պրոբլեմները. կանայք, թե՞ արարումը, ստեղծումը…
Վ.Ա. -( Արխիվային հատված, 1979թ.) -Հետաքրքիր է, քանի որ ինչ որ ուզում եմ անել, այն էլ անում եմ: Սիրում եմ գրել, ֆիլմեր ստեղծել, կլարնետ նվագել, բասկետբոլի խաղեր դիտել, այնուամենայնիվ, չնայած այդ ամենին, ինձ երջանիկ չեմ զգում:
Վ.Ա. -Իրականում այս բոլոր բաներն իմ պրոբլեմներն են. կանանց ստեղծարարություն, սեռական կյանք, մահ, այն ամենը, ինչը կարող է առաջացնել որևէ խնդիր, կամ կոնֆկլիտ՝ կարող եք համոզված լինել, որ դա ինձ համար պրոբլեմ է:
Պ.Լ. -Մինչդեռ այն ժամանակ դուք ասել էիք. «Բայց, վերջիվերջո, չնայած ամեն ինչին, ես երջանիկ չեմ»:
Վ.Ա. -Իրոք, պետք է տեսնել. ամեն առավոտ արթնանում եմ ու արդեն իսկ դժբախտ եմ, ամբողջ օրվա ընթացքում ինձ ճնշված եմ զգում՝ ես խոժոռ անձնավորություն եմ: Չգիտեմ ինչու է այդպես: Ես ունեցել եմ լավ մանկություն, ունեցել եմ երջանիկ կյանք, հրաշալի ծնողներ, շատ ընկերներ, ինձ լավ էին վերաբերվում, կյանքում հաջողություն եմ ունեցել շատ երիտասարդ հասակից, բոլորը միշտ շատ սիրալիր են եղել ինձ հետ և, այնուհանդերձ, ես միշտ մռայլ եմ: Չգիտեմ ինչն է պատճառը:
Ա.-Է.Լ.-Եթե կա մի բան, որը ձեզ երջանկացնում է, ապա դա ֆիլմ նկարելն է, ռեժիսոր լինելը, նկարահանման հարթակին գտնվելը: Ինչո՞ւ եք վերջերս հայտարարել, որ երբեք թոշակի չեք գնա, ասացեք, Վուդի Ալեն, ի՞նչն է ձեզ այդքան վախեցնում կենսաթոշակ բառում:
Վ.Ա. -Ենթադրենք, որ ես դեռ կշարունակեմ աշխատել, եթե լինեն մարդիկ, որոնք իմ ֆիլմերը ֆինանսավորելու համար փող կգտնեն, իսկ եթե ոչ ոք չցանկանա ֆինանսավորել իմ գալիք ֆիլմը, ես թատերական պիեսներ կբեմադրեմ, գրքեր կգրեմ: Պաշտում եմ գրելը, պաշտում եմ արթնանալ առավոտյան և գործի անցնել: Չեմ կարող պատկերացնել, որ առավոտյան վեր կկենամ և անելու ոչինչ չեմ ունենա: Եթե անելու բան չկա, այդ դեպքում ինչո՞վ զբաղվել: Ի՞նչ են անում, եթե աշխատանք չկա. սպորտով են զբաղվում, թափառում են փողոցում՝ պարապ են մնում, հետևաբար ես դեռ կշարունակեմ աշխատել: Կարծում եմ, որ աշխատանքը շատ առողջ բան է, որը շեղում է ձեր ուշադրությունը պրոբլեմներից, ուրեմն աշխատանքը թողնելու ու թոշակի գնալու ոչ մի պատճառ չկա:
Ա.-Է.Լ. -Քանի՞ ֆիլմ կա ձեր պահոցում:
Վ.Ա. -Պակերացրեք, որ նոր եմ ավարտել իմ ֆիլմի նկարահանումներն Իսպանիայում, այս երեկո ես ինքնաթիռով պետք է մեկնեմ այնտեղ՝ ֆիլմս մոնտաժելու համար: Սա կլինի իմ 49-րդ ֆիլմը, և երբ որ անցնեմ հաջորդ ֆիլմիս, եթե ինձ հաջողվի գտնել մեկին, ով կֆինանսավորի այն, ապա այն կլինի 50-րդը: Եթե ինձ որևէ մեկն ասեր, որ ես կնկարեմ 50 ֆիլմ, դա ինձ անհավանական կթվար: Ես մտածում էի, որ կկարողանամ ստեղծել մեկ, հինգ, լավ, ասենք տասը կինոնկար, բայց որ այսքան կնկարահանեմ, մտքովս էլ չէր անցնի: Ես կշարունակեմ աշխատել մինչև այն պահը, երբ անկենդան վայր կընկնեմ. այդ պահին ոստիկանությանը օգնության կկանչեն, ինձ կտանեն, ու ինչ-որ մեկը կավարտի իմ կինոնախագիծն իմ փոխարեն…
Ա.-Է.Լ. -Մահ նկարահանման հարթակի վրա՝ այդպե՞ս եք պատկերացնում այս աշխարհից հեռանալու ձեր կերպը:
Վ.Ա .-Դե իհարկե, հենց այդպես կարող է լինի: Քանի դեռ կա որևէ մեկը, ով ֆինանսավորելու է իմ ֆիլմերը, երևի ես էլ կավարտեմ նրանով, որ կմահանամ նկարահանման հրապարակում: Ի դեպ, այնքա՜ն մարդ կգտնվի, որ պատրաստ կլինի ֆինանսավորել Վուդի Ալենի մահը:
Պ.Լ. - Հիշեցի ձեր հայտնի արտահայտությունը. «Բանն այն չէ, որ ես վախենում եմ մահանալուց՝ պարզապես չեմ ուզում դրան ներկա լինել»:
Վ.Ա. -Դե իհարկե, ճիշտ է, ես դա գրել եմ ու այժմ էլ զգում եմ ճիշտ նույն բանն ինչը նախկինում զգացել էի: Մահը երազի մեջ ինձ լիովին կբավարարի, այդպիսով ինչ-որ ձևով ես այնտեղից կբացակայեմ:
Ա.-Է.Լ. -«Անձրևոտ օր Նյու Յորքում»: Այս ռոմանտիկ կատակերգությունը ձեր ստեղծած 49-րդ ֆիլմն է: Դուք արդեն անդրադարձել եք Նյու Յորքին «Մանհեթեն» ֆիլմում:
Պ.Լ. -Այս պատմության մեջ տեղ են գտել ձեր երկխոսությունները, ձեր հումորը: Դուք մեզ փոքրիկ նվեր եք արել այս ֆիլմով ու եթե ինչ-որ մեկն իմ ներկայությամբ այս ֆիլմի մասին վատ բան ասի, ես կընդհարվեմ նրա հետ:
Վ.Ա. -Լսեք, ես լրիվ նույն բանն եմ զգում:
Ա.-Է Լ. -Այս ֆիլմում տպավորիչ երկխոսություն կա, որը տեղի է ունենում հայտնի ռեժիսորի և շատ միամիտ, երիտասարդ լրագրողի միջև: Պատահել է որ լինեք նույն իրավիճակում ու դեմ առ դեմ հայտնվեք մի շատ միամիտ լրագրողի հետ, և նրա հարցերը ձեզ շփոթության մեջ գցեն:
Վ.Ա. -Պետք է համակրելի լինել լրագրողների համար, որպեսզի նրանք հասկանան, որ իրենց հարցը խելացի էր, և փորձել ինչ-որ բան պատմել այնպես, որ վերջիններս երջանիկ լինեն:
Պ.Լ. -Ես մի ապուշ ու ոչ կարևոր հարց ունեմ: Օրինակ, նկարահանումից առաջ դուք մղձավանջ ունենո՞ւմ եք՝ ասելով ինքներդ ձեզ. Վաղն առավոտյան ես պետք է նկարահանման հարթակի վրա մենակ մնամ:
Վ.Ա. -Այո, սա մղձավանջ է: Պատկերացրեք, մի անգամ Ինգմար Բերգմանի հետ ունեցած հեռախոսազրույցում, նա ինձ խոստովանեց, որ ամեն անգամ նկարահանման հարթակում հայտնվելիս, նա հենց այդ նույն մղձավանջն է ունենում: Այսինքն, ես կարող եմ անել այն, ինչ անում է նման ռեժիսորը, նման կինոգործիչը: Այսպիսով, ես էլ սկսեցի նույն մղձավանջը զգալ ու առ այսօր չեմ կարող կանգ առնել:
Պ.Լ. -Մի անգամ դուք նույնիսկ ֆիլմում նկարահանել եք ձեր մղձավանջը, երբ հայտնվել եք նկարահանման հարթակին՝ առանց ակնոցի: Դա «Հոլիվուդյան վերջաբան» ֆիլմն էր:
Վ.Ա. -Չեմ սիրում նկարահանման հրապարակում առանց ակնոց լինել: Ես ինձ ամբողջովին մերկ եմ զգում: Չգիտեմ, թե ինչու, երբ առաջին անգամ ինձ ակնոց տվեցին, չսիրեցի դրանք կրելը, իսկ հիմա չեմ կարող դրանցից ազատվել: Նույնն էլ եղավ լսողական ապարատի պարագայում, որն ինձ վերջերս են տվել:
Ա.-Է.Լ. -Ձեր 50 ֆիլմերից կա մեկը, կամ երկուսը, որոնք շատ եք սիրում:
Վ.Ա. -Շատ եմ սիրում «Կահիրեի կարմրագույն վարդը», նույնքան սիրում եմ «Մատչ-փոյնթը» և ապա՝ «Կեսգիշերը Փարիզում»: Շատ եմ սիրում «Վիքի, Քրիստինա, Բարսելոնա» կինոնկարը, այն ինձ շատ է դուր գալիս: Ասենք, երբ մոտ հիսուն ֆիլմ ես նկարահանում և դրանցից վեցը, կամ յոթն ես իսկապես սիրում, դա նշանակում է, որ կան 42 կամ 43 ֆիլմ, որոնք ինձ այդքան էլ դուր չեն գալիս:
Ա.-Է.Լ. -Դա շատ է: Կատրին Դընյովն ասել է. «Ես մեծ հաճույքով կնկարահանվեի նրա մոտ: Նա շատ մեծ տաղանդի մարդ է: Պատճառ չեմ տեսնում նրա հետ չնկարահանվելու համար: Ո՞վ ինձ կխանգարի այդ հարցում»:
Վ.Ա. -Հոյակապ կլիներ, եթե նա նկարահանվեր իմ ֆիլմերից որևէ մեկում: Դա իրական արտոնություն, պատիվ կլիներ: Լավագույնը, որ կարելի է անել՝ գտնել իսկական սցենար, նրան համապատասխանող պատմություն: Ես չեմ կարող նրան մի փոքր, աննշան դեր տալ միայն այն բանի համար, որ նա երևա իմ ֆիլմում: Նրան պետք է տալ այնպիսի մի դեր, որ նա կարողանա արտահայտել իր տաղանդը:
Ա.-Է.Լ. -Թեև Կատրին Դընյովր չի համագործակցել ձեզ հետ, տասնյակ մեծանուն կինոաստղեր են նկարահանվել ձեր ղեկավարությամբ. Հյու Գրանտ, Ջուլիա Ռոբերթս, Սկարլեթ Յոհանսոն, Հյու Ջեքման, Անտոնիո Բանդերաս, Ալեք Բոլդուին, Քեյթ Բլանշեթ, Էմմա Սթոուն, Քրիստեն Ստյուարտ, Դենի դե Վիտո, Դայան Քիթոն, Շարլիզ Թերոն, Լեոնարդո Դի Կապրիո… Այս դերասաններից ու դերասանուհիներից ում եք առավել սիրում: Արդյոք կա՞ որևէ մեկը, ով հատուկ տեղ է գրավում ձեր ռեժիսորական պանթեոնում:
Վ.Ա. -Գիտեք, նրանք բոլորն էլ մեծանուն դերասաններ են, ես չեմ կարող ասել, թե Մարիոն Կոտիյարն ավելի փայլուն դերասանուհի է, քան Մորին Սթեյփլտոնը, այս համեմատություններն անհիմն են: Նրանք բոլորն էլ փայլուն են: Սակայն կա մեկը, ում հետ ես կես դարից ավելի մտերիմ եմ՝ դա Դայան Քիթոնն է: Նա իմ անձնական ընկերն է, որոշ ժամանակ միասին ենք ապրել և մնացել ենք շատ մտերիմ ընկերներ: Նա հոյակապ դերասանուհի է: Ես շատ մեծագույն դերասանների հետ եմ աշխատել, բայց նրանց հետ ընկերություն չեմ արել, երեկոները միասին չենք ճաշել, իսկ Դայան Քիթոնի հետ մենք միշտ իրար զանգահարում ենք: Նա իմ ընտանիքի մտերիմ մարդն է:
Պ.Լ. -Այս դերասաններից վեցն «Օսկար» են ստացել այն բանից հետո, երբ նկարահանվել են ձեր այս կամ այն ֆիլմում, այնուամենայնիվ, կա մեկը, որ «Օսկարի» չի արժանացել, սակայն նվաճել է մեկ ուրիշ մրցանակ: Խոսքը Դոնալդ Թրամփի մասին է: Հե՞շտ էր նրան ղեկավարել դերասանի կարգավիճակում:
Վ.Ա. -Որպես դերասան նա իդեալական էր: Նա եկավ իր տեքստն անգիր արած, հոյակապ խաղաց իր դերը, նա ամաչկոտ չէ, էքստրավերտ է: Չեմ խոսում նրա նախագահ լինելու մասին, բայց որպես դերասան, նա շատ լավն էր:
Պ.Լ. -2005 թվականից ի վեր դուք կլարնետ եք նվագում Մանհեթենի «Կառլայլ» սրճարանում: Այս հինգշաբթի դուք այնտե՞ղ եք լինելու:
Վ.Ա. -Այո, այնտեղ եմ լինելու, սեզոնը վերսկսվելու է սեպտեմբերին: Իմ բախտը շատ է բերել, սա ասում եմ առանց շինծու համեստության, որովհետև ես սարսափելի կլարնետահար եմ, բայց ես շատ մեծ խանդավառություն եմ ցուցաբերում, և մարդիկ գալիս են ինձ տեսնելու, որովհետև նրանք շատ են սիրում իմ ֆիլմերը: Եթե ես ապրուստ վաստակեի կլարնետ նվագելով, ապա սովից կմահանայի:
Պ.Լ. -Դուք ձեր աղջիկներից մեկին կոչել եք Բեշե, մտածելով Սիդնեյ Բեշեի՞ մասին՝ մի երաժշտի, որին այդքան սիրում են Ֆրանսիայում:
Վ.Ա. -Այո, ճիշտ է, նա ինձ համար ներշնչանքի հսկայական աղբյուր է: Առաջին անգամ ես լսեցի նրա երաժշտությունը և բացահայտեցի Նոր Օռլեանի ռիթմերը ու շտապեցի գործիք գնելու և արձանագրում եմ, որ դա իմ կյանքում ապրած ամենամեծ ցնցումն էր: Ես չեմ կարող նրա նման լավ նվագել, ես նրա մակարդակին մոտենալ չեմ էլ կարող՝ նման բան պատկերացնելը նույնիսկ կատակ կլիներ: Բայց, այնուամենայնիվ, ես սովորեցի նվագել այդ գործիքը, ու այն ինձ համար մեծ ներշնչանքի աղբյուր է:
Պ.Լ. -Իսկ ձեր անունը՝ Վուդի, գալիս է կլարնետահար և նվագախմբավար Վուդի Հերմանի անունի՞ց:
Վ.Ա. -Ամենևին ոչ: Ձեզ պետք է տարհամոզեմ: Իհարկե, ես շատ եմ սիրում Վուդի Հերմանին, սակայն իմ մականվան հետ նրա անունը ոչ մի կապ չունի: Ես այն ընտրել եմ միանգամայն ինքնակամ: Ես չէի ցանկանում, որ իմ դասընկերները իմանային, որ իմ գրածը հայտնվել է թերթում և որ տպագրած բոլոր կատակներս լույս տեսնեին իմ անվան տակ, չէի ցանկանում, որ այդ մասին իմանային, որովհետև շատ ամաչկոտ եմ: Ես ուզում էի արագ փոխել անունս և մտածեցի տարբեր հնարավորությունների մասին, հետո կտրուկ պատկեր տեսա ու միանգամից եկավ՝ Վուդի: Սա լիովին կամայական որոշում էր, այն որևէ բանի հետ կապ չունի:
Թարգմանությունը ֆրանսերենից՝ Նունե Գալստյանի