«Կինոթատրոն գնալը նման է եկեղեցի գնալուն»․ «Ոսկե ծիրանը» ՝ Վահրամ Մուրադյանի գրաֆիկական պաստառներում

Մարդուց բխող լույսը, որ գնում է դեպի էկրան

Երևանում ավարտվեց «Ոսկե ծիրան» երևանյան 18-րդ միջազգային կինոփառատոնը։ 8 օր կինոյի երկրպագուները հնարավորություն ունեին վայելելու տարբեր ժանրերի հայկական և արտասահմանյան ֆիլմեր, ինչպես նաև ծանոթանալ և շփվել հայտնի կինոգործիչների հետ։

«Ոսկե ծիրանի» պատմության ընթացքում փառատոնը հյուրընկալել է կինոյի  շատ մեծ վարպետների. փառատոնի պատվավոր հյուրերն են եղել Վիմ Վենդերսը, Տոնինո Գուերրան, Նիկիտա Միխալկովը, Ալեքսանդր Սոկուրովը, Բելա Տարրը, Կիմ Կի Դուկը, Օռնելա Մուտին, Լեոս Կարաքսը, որի նոր, էքսցենտրիկ «Անետ» ֆիլմն, ի դեպ, ներառված էր երևանյան գլխավոր կինոիրադարձության արտամրցութային ծրագրում։

Այս տարի փառատոնն ավելի քիչ թվով հայտնի մարդկանց էր հյուրընկալել, սակայն նրանց շարքում էին այնպիսի անուններ, ինչպիսիք են հունգարացի հռչակավոր ռեժիսոր Կոռնել Մունդրուցոն, ամերիկացի ռեժիսոր և սցենարիստ Փոլ Շրեդերը, ինչպես նաև Բեռլինի և Կաննի միջազգային կինոփառատոների մրցանակակիր Նադավ Լապիդը․ հենց նրա «Ահեդի ծունկը» ֆիլմով էլ բացվեց «Ծիրանը»։

Ֆրանսիայից Երևան էր ժամանել նաև «Ոսկե ծիրանի» պաստառների հեղինակ, գրաֆիկ- դիզայներ ու գրաֆիկական վեպերի հեղինակ Վահրամ Մուրադյանը, որը «Կորիզ» կարճամետրաժ տարածաշրջանային ֆիլմերի մրցութային ժյուրիի անդամ էր։

«Ամենաշատը Հայաստանում ինձ դուր է գալիս մարդկանց ջերմությունը, փափկությունը։ Տղամարդիկ, կանայք այստեղ շատ հանգիստ են թվում։ Կարծում եմ՝ բոլորը պետք է ձգտեն այսպիսին լինել, և չբռնեն բռնության ուղին, - անթաքույց ոգևորվածությամբ իր երևանյան տպավորություններով է կիսվում Մուրադյանը, - Ինձ համար մեծ պատիվ է լինել Հայաստանում»։

 

-Պարոն Մուրադյան, Դուք հեղինակել եք այս տարվա փառատոնի պաստառները։ Կցանկանայի՝ ներկայացնեք դրանց կոնցեպտը։

-Երբ մտածում էի «Ոսկե ծիրանի» պոստերների կոնցեպտի մասին, միանգամից որոշեցի, որ դրանք պետք է ձևավորել կինոյի և կինոթատրոնների պրիզմայով․ մի փորձառություն, որը կորցրել ենք, գլխավորապես որովհետև կինոթատրոնները գրեթե մեկ տարի փակ էին։ Ինձ համար կինոթատրոն գնալը նման է եկեղեցի գնալուն․ դա նշանակում է հավաքվել մարդկանց հետ, կլանվել պատմությամբ, էկրանով: Եվ այդ հարաբերությունը՝ մարդու և էկրանի միջև․․․ ես ցանկանում էի ցույց տալ դա պոստերի միջոցով։ Էկրանից ասես լույս է ճառագում, բայց դա նաև մարդուց բխող լույսն է, որը գնում է դեպի էկրան։

-Դուք նաև «Ոսկե ծիրանի» «Կորիզ» կարճամետրաժ տարածաշրջանային ֆիլմերի մրցութային ժյուրիի կազմում եք։ Ինչպե՞ս եք գնահատում այս տարվա ֆիլմերը։

-Շատ հետաքրքիր է տեսնել նման բազմազանություն՝ պատմությունները պատմելու, ռեժիսուրայի տեսանկյունից․ շրջանակը շատ լայն է։ Ներկայացված են բազմաթիվ կին ռեժիսորներ, նրանք զգայուն են, նրանք տարբերվում են տղամարդկանցից, ամեն ինչի վերաբերյալ ունեն այլ հայացք։ Այս ֆիլմերում պատմվում են բաներ, որոնք փակ են, տաբու են, ու դրանք որոշ ֆիլմերում քողազերծվում են, գլխավորապես հայկական ֆիլմերում, ինչն ինձ հաճելիորեն զարմացրեց. սա նոր դարաշրջանի սկիզբ է։ Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանային ֆիլմերին․․․ Մենք նման պատմություններ չենք կարող տեսնել Եվրոպայում, գուցե միայն ինչ-որ փոքր կինոթատրոններում։ Այս փառատոնը յուրահատուկ փորձառություն էր։

-«Կորիզին» ներկայացված էին պատերազմի մասին ֆիլմեր․ ինչպե՞ս էին արտացոլվել վերջին իրադարձություններն այդ գործերում։ Արդյոք, Ձեր կարծիքով, հեղինակները կարողացել էին լիարժեքորեն բացել թեման, թե՞ կինոյին դեռ ժամանակ է պետք՝ տեղի ունեցածը մարսելու համար։

-Պատերազմի արդյունքները ներկայացնելը, կարծում եմ, փոքր-ինչ բարդ է եղել, որովհետև կարճամետրաժ ֆիլմերի մասին է խոսքը։ Նաև բարդ էր այն առումով, որ պետք էր ընտրել՝ ինչի մասին պատմել․ հեղինակները ներքին բախման մեջ էին, կանգնած էին ընտրության առջև, տառապում էին զգացմունքներին և իրականությանը արձագանքելու միջև։ Կարծում եմ՝ դեռ շատ վաղ է հասկանալու համար՝ ինչպես պետք է նկարել, ֆիլմ դարձնել տեղի ունեցածը։

-2021-ին Կաննի կինոփառատոնի «Քուիր-արմավենու ճյուղ» ծրագրի ժյուրիի կազմում էիք և կարող եք համեմատել․ ինչպե՞ս կնկարագրեք աշխատանքի փորձն այստեղ՝ «Ոսկե ծիրանում» և Կաննում։

-Կաննի փառատոնը մեծ հեղինակություն ունի։ Երբ դու այնտեղ ես՝ Կաննում, առաջին բանը, որ ապշեցնում է՝ որքան են մարդիկ սիրում կինոն: Կաննը խնջույքները չեն, ինչպես շատերը կարող են մտածել, խոսքը շուկայի մասին է, որը բազում տարբերակներ ու հնարավորություններ է ընձեռում՝ դիտելու ֆիլմեր՝ ինչ ձևաչափով ցանկանաք։ Եվ այնտեղ չափազանց կարևոր բաներ են տեղի ունենում: «Ոսկե ծիրանում» ինձ դուր է գալիս այն իրողությունը, որ կա կենտրոնացում՝ ինչ-որ կոնկրետ բանի ուղղությամբ։ Այն ծրագրում, որի ժյուրիի անդամ էի, ասես ընտանիքի անդամներով հավաքված լինեինք, հանգստություն կար։ Ես տպավորություն ունեմ, որ շատ բան փոխել պետք չէ։ Կարծում եմ՝ «Ոսկե ծիրանը» պիտի շարունակի մոտ մնալ քաղաքին, մարդկանց։ Այն բաց է մարդկանց համար, ինչը տարբերվում է Կաննից: Երևանում կարող ես գնալ ու ցանկացած ֆիլմ դիտել, եթե տոմս ունես: Չեմ ուզում դասեր տալ՝ ինչ կարող եք անել, բայց մի բան գիտեմ՝ պետք է փորձեք պահպանել ոգին, ջերմությունը․․․ այստեղ շատ ջերմություն կա:

-Խոսելով փառատոնային տենդենցների մասին։ Վենետիկում և Կաննում գլխավոր մրցանակներին արժանացան կին ռեժիսորներ․ Կաննում Ժյուլի Դյուկուրնոն էր՝ «Տիտանը» ֆիլմով, իսկ Վենետիկում գլխավոր մրցանակը ստացավ Օդրի Դիվանը «Իրադարձություն» ֆիլմով: Հիշենք նաև «Օսկարը», որտեղ Քլոե Չժաոն՝ «Քոչվորների երկիրը» ֆիլմի ռեժիսորը, հաղթեց լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում։ Կաննի ծրագրում, որտեղ Դուք ժյուրիի անդամ էիք, առաջինը դարձավ Կատրին Կորսինին։ Հայկական ֆիլմարտադրության մեջ էլ կին ռեժիսորները բավական ակտիվ են։ Այս հարցի հետ կապված ի՞նչ միտումներ եք արձանագրել Դուք։

-Կարծում եմ՝ լուրջ փոփոխություններ են տեղի ունենում, խաղի կանոններն են փոխվում։ Տեղի է ունենում այն, ինչ պիտի վաղուց եղած լիներ։ Ձայների բազմազանությունը շատ կարևոր է։ Այսօր մարդիկ հասկացել են պատմությունները պատմելու՝ կանանց հայացքն ու տեսակետը, աշխատաոճը։ Եթե խոսում ենք մրցանակների մասին, ապա առաջին հերթին պետք է հաշվի առնել ու գնահատել ֆիլմի որակը՝ լավ պատմությունը, կինեմատոգրաֆիական արժեքը, սցենարն ու թեման։ Որովհետև կան պատմություններ, որ պատմված չեն  և հիմա ճիշտ ժամանակն է դրանք բարձրաձայնելու։

-Դուք բնակվում եք Ֆրանսիայում։ Ի՞նչն է Ձեզ կապում Հայաստանի հետ։ Նաև «Թումո» կենտրոնի ստուդիայում հատուկ աշխատարան եք կազմակերպել։

-Ես ծնված օրվանից կապված եմ հայկական մշակույթի հետ։ Հայրս ու մայրս հայ են։ Նրանց համար կարևոր էր մեզ հայկական ոգով կրթելը։ Ես այդքան էլ լավ չեմ խոսում հայերեն։ Դա ծնողներիս մեղքը չէ, իմ մեղքն է․ շատ բառեր գիտեմ, բայց չեմ կարողանում դրանցով նախադասություն կազմել, բայց սովորում եմ։ 

«Թումո»-ի ծրագիրը դեռ 2020-ին պիտի անեի, բայց ամեն ինչ հետաձգվեց։ Ամերիկայի ու Ֆրանսիայի փորձն ուզում էի փոխանցել աշխատակիցներին։ Մեծ ծրագիր ենք անում․ ճանապարհորդություն անիրականից՝ անծանոթ վայրեր։ Դրոշմանիշերի շարք է լինելու։ Նախատեսել ենք այն իրականացնել Հայաստանի ամբողջ տարածքով մեկ։ Սա Ճապոնիային հատուկ մշակույթ է։ Երբ ինչ-որ տեղ ես գնում, կարող ես դրոշմանիշեր ունենալ, օրինակ, համակարգչիդ վրա և որպես հուշանվեր պահել։

-Անդրադառնանք Ձեր հեղինակած գրքերին․ «Փարիզն ընդդեմ Նյու Յորքի. երկու քաղաքների հաշիվ» գիրքը ներկայացնում է երկու մեգապոլիսների ապրելակերպերի առանձնահատկությունները: Ինչպե՞ս որոշեցիք ստեղծել այդ գրաֆիկական գիրքը։

-Այդ գաղափարը միշտ իմ մեջ կար․ հաճախ էի Նյու Յորք գնում, որովհետև շատ ծանոթներ ունեմ, ցանկանում էի այնտեղ ապրել, բայց նաև չէի ցանկանում ընտրել՝ որտեղ ապրել, ու որոշեցի Փարիզն ու Նյու Յորքը մի էջի վրա զետեղել։ Այն նաև պատմում է քաղաքների հետ իմ ունեցած կապի մասին։ Երբեմն մեգապոլիսները, մայրաքաղաքները չեն փոխանցում երկրի իրական մթնոլորտը։ Այդ երկու քաղաքի մասին պատմում են հիմնականում բառերով, բայց թե՛ Փարիզը, թե՛ Նյու Յորքը գույների քաղաքներ են, դրանք տարբեր են, ու ես ուզում էի պատմել դրանց պատմությունը՝ պատկերներով և ոչ բառերով։

-Ձեր երկրորդ՝ «Ժամանակի մասին. տեսողական հուշ ժամացույցի շուրջ» գիրքը մեծ հաշվով պատմում է կյանքի մասին․ նաև գիտեմ, որ այն ստեղծել եք, երբ 30 տարեկան էիք և որոշակի բարդությունների միջով էիք անցնում։ Որքանո՞վ է գիրքն արտացոլում Ձեր ունեցած ապրումները։

-Այդ դժվարությունները․․․ Գիրքը մեծանալու և ինչ-որ բաներ բաց թողնելու, դրանցից հրաժարվելու, չափահաս լինելու մասին է: Թե ինչպես է ժամանակը քեզ սպառում ու միաժամանակ ավելի հասուն դարձնում։ Շատ գործեր կան ժամանակի մասին, սակայն գրքիս նպատակն է ցույց տալ՝ որտեղից ենք մենք գալիս, նաև ներկայացնել իմ տոհմածառը․ սա, կարելի է ասել, պատկերների միջոցով ներկայացված փիլիսոփայական պատմություն է:

-Իսկ Հայաստանի մասին նմանատիպ գիրք նախատեսո՞ւմ եք ստեղծել։

-Մեծ հաճույքով։ Գիրք կստեղծեի իմ արմատների, Հայաստանի հետ կապի մասին։ Զգում եմ տեղացիների ջերմությունը։ Կօգտագործեմ փափուկ գույներ։ Գուցե դա գիրք չլինի, գուցե այլ ձևաչափ ընտրեմ, կարճամետրաժ ֆիլմ նկարեմ, դեռ չգիտեմ։
Իսկ հաջորդ տարի նոր գործս լույս կտեսնի՝ Ճապոնիային նվիրված վիզուալ գիրք, այն իմ ճամփորդությունների մասին է լինելու։

 

Հարցազրույցը՝ Դիանա Գասպարյանի

 

Լուսանկարներ․

1․ «Ոսկե ծիրանի» պաստառ

2․ «Փարիզն ընդդեմ Նյու Յորքի. երկու քաղաքների հաշիվ» գիրքը

3․ «Ժամանակի մասին. տեսողական հուշ ժամացույցի շուրջ» գիրքը

... ... ...