Նարինե Աբգարյան. «Չափազանց դժվար է այսքան մոտից նայել մեր այդքան ցավոտ պատմությանը»
Թե ինչո՞ւ արդեն կես տարի է, ինչ Նարինե Աբգարյանը բնակվում է Հայաստանում, կգրի արդյո՞ք հայերեն, ինչո՞ւ է նա իրեն ռելոկանտ զգում, ինչո՞ւ է անվերպահորեն հիանում իրանական կինոյով և գոհ է արդյո՞ք իր գրքերի էկրանավորումից. բոլոր այս հարցերի մասին արձակագիրը զրուցել է «ArtCollage»-ի հետ:
-Այս ամռանը Դուք հետաքրքիր փորձառություն ունեցաք. «Ոսկե ծիրան» երևանյան կինոփառատոնի «Կորիզ» մրցութային ծրագրի ժյուրիի անդամ էիք, պետք է ընտրեիք լավագույններին: Ցանկացած ընտրություն միշտ էլ բարդ է, ինչպե՞ս արեցիք այդ ընտրությունը, ինչպե՞ս եկաք համաձայնության, համերաշխ էիք արդյո՞ք ձեր գնահատականներում:
-Շատ համերաշխ էինք մեր կարծիքներում: Ինձ համար ավելի հեշտ էր, քանի որ ես կինոյի պրոֆեսիոնալ չեմ, ես պարզապես իմ էմոցիոնալ կարծիքն էի հայտնում՝ դուր եկավ, թե՝ ոչ, ի՞նչը հատկապես դուր եկավ և ի՞նչը՝ ոչ: Այդքանով իմ կարծիք արտահայտելն ավարտվում էր: Բայց պետք է ասեմ, որ զարմանալիորեն բոլորիս կարծիքները համընկնում էին, շատ հեշտ էր որոշում կայացնելը: Ես ուզում եմ շատ բարի ու հիացական խոսքեր ասել իրանական կինոյի և ռեժիսորների մասին, որովհետև Իրանի կինեմատոգրաֆը մի այնպիսի մակարդակի է հասել, որ ես շատ ուրախ եմ, որ մեր կինոգործիչներն էլ դա նայում են և ինչ-որ բան են սովորում: Ես շատ հիացած եմ այդ կինոյով:
-Դուք խորապես հիանում եք իրանական կինոյով. դա մի կինեմատոգրաֆ է, որը ստեղծվում է ամենախիստ սահմանափակումների պայմաններում, մի կինո է, որն արտաքին փայլ չունի, բայց միշտ հիացնում է իր ներքին լույսով: Ի՞նչ եք կարծում՝ որն է այդ լուսավոր արվեստի գաղտնիքը:
-Ինձ թվում է, որ գաղտնիքը հենց այդ է, որ երկիրը փակ է, բայց մարդիկ ինքնարտահայտման մեծ մղում ունեն: Այդպես էր, օրինակ, Խորհրդային Միության ժամանակ, երբ երկիրը փակ էր, բայց Տարկովսկին և մյուսները հենց այդ ժամանակ էին ստեղծագործում՝ շատ դժվար պայմաններում, բայց անում էին: Նույնը նաև Իրանի ռեժիսորներն են անում հիմա, դուք գիտեք, թե քանիսն են կալանավորվել վերջին դեպքերից հետո: Բայց միևնույն է դա մարդասիրության, գեղեցկության և ազատության ձգտման, ինքնահարգանքի մի հիասքանչ դրսևորում է, որի ականատեսն ենք մենք: Դա ևս մի դաս է, որ մենք քաղում ենք նման իրավիճակից, էնպես որ ես իսկապես խորապես հիանում եմ իրանական կինոյով:
-Եվ քանի որ արտերկրի կինոյից ենք խոսում, ես հիշում եմ, որ Հրանտ Մաթևոսյանն այդքան նկարված լինելով, այդքան սիրված լինելով կինոգործիչների կողմից, մեր կինոն միշտ համեմատում էր վրացականի հետ, որով շատ էր հիանում: Հիմա Դուք խոսում եք իրանական կինոյից սովորելու մասին: Ուզում եմ հարցնել՝ մեր կինոյի հետ ի՞նչն այն չէ:
-Ինձ թվում է մեր գլխավոր խնդիրն այն է, որ մենք մեզ չենք սիրում և ընդունում այնպիսին, ինչպիսին մենք կանք: Մենք մեր մասին մտածում ենք, թե մենք եվրոպական ժողովուրդ ենք, ինչ-որ անտիկ արմատներ ենք փնտրում մեր մեջ: Հա լավ, որ էդ անտիկ արմատները գտար՝ ի՞նչ ես անելու, մեր մոտ ասում են՝ հո հետդ գյոռդ չտե՞ս տանելու: Մենք բավականին հասարակ ժողովուրդ ենք, բավականին հետաքրքիր ժողովուրդ ենք, բավականին յուրօրինակ ենթամշակույթ ունենք: Հայաստանը շատ փոքր է ու շատ տարբեր, բայց մենք այդ տարբերությունը և մեր հիասքանչությունը չենք ընդունում: Մենք հրապուրվում ենք ուրիշ գաղափարներով, փորձում ենք իտալական նեոռեալիզմի նման ֆիլմեր նկարահանել, այդ նույն իրանական կինոյի նման նկարել: Մինչդեռ մենք պիտի մեր մասին նկարենք, մեր նման նկարենք, մեր մասին անկեղծ խոսենք. այ այդ դեպքում, ինձ թվում է, մենք ավելի լավ ոչ միայն կինեմատոգրաֆ, այլև ավելի լավ մշակույթ կունենանք: Նույն վրացիների դեպքում էլ, երբ համեմատում ենք, իրենց վերաբերմունքն էլ վրացական մշակույթի հանդեպ ավելի բարձր է, ավելի հարգալից, ինչո՞ւ՝ որովհետև իրենք իրենց սիրում են այնպիսին, ինչպիսին կան:
-Այս շաբաթ «Զուլալին» ներկայացվեց Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնի արտամրցութային ծրագրում: Ձեզ համար կարևո՞ր է, որ գրականության հիման վրա ստեղծված ֆիլմերն ունենան փառատոնային կենսագրություն:
-Ես առավել ուրախ եմ Հայկ Օրդյանի համար, որովհետև ինքը միակ մարդն էր, որը համոզված էր, որ նման վիպակից կարելի է ֆիլմ ստանալ: Երբ Հայկն ինձ հետ հանդիպեց, ասաց՝ Նարինե, ուզում եմ ֆիլմ նկարահանել, ես էլ ասացի՝ հնարավոր չէ դա ֆիլմի վերածել: Բայց Հայկն ասաց՝ ես ֆիլմ եմ նկարելու և դու մի մտահոգվիր այդ մասին: Այնպես որ դա առաջին հերթին Հայկի հաղթանակն է, որովհետև նկարահանման ժամանակ ինչ փորձություն ասես որ չեղավ՝ և՛ քովիդը եղավ, և՛ որոշ դերասաններ այդ պատճառով չկարողացան Հայաստան գալ, որովհետև սահմանները փակ էին: Այդ ընթացքում նաև մեր պատերազմը եղավ, ու մեր նկարահանման խմբի մի մասը պատերազմում էր: Եվ երբ վերադարձան, շատ ծանր վիճակում էին և չէին պատկերացնում ինչպես պիտի շարունակեն աշխատել: Բայց, այնուամենայնիվ, շարունակեցին: Հայկն ինձ պատմում էր, որ Տիգրան Մանսուրյանը, որը երաժշտություն է գրել ֆիլմի համար, մեր պարտությունից մի քանի օր անց զանգարահել է Հայկին, որը դեպրեսիվ ծանր վիճակում էր և ասել է՝ մենք պետք է շարունակենք աշխատել, շարունակենք նկարահանումները: Դա Հայկի, մեր կինեմատոգրաֆիստների, մեր տղաների ու աղջիկների, մեր այն գյուղերի, որտեղ նկարահանվել է ֆիլմը, այդ բոլորի հաղթանակն է: Ես շատ ուրախ եմ իրենց համար: Որքան ես գիտեմ հիմա ֆիլմն Իտալիա է գնում, հետո մի քանի այլ երկրներում է ցուցադրվելու, դա, իհարկե, շատ մեծ երջանկություն է ինձ համար:
-Ձեր գործերից երկուսի՝ «Մանյունյայի» և «Զուլալիի» էկրանավորումները բևեռորեն տարբեր են, ինչպես և բուն ստեղծագործությունները: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում դրանց մեկնաբանությունները:
-«Մանյունյան» ավելի սովետական է, ավելի մեր անցյալի մասին է, ժամանակները 1980-ականներն են և բնական է, որ «Մանյունյան» մի քիչ ուրիշ ֆիլմ է: Երբ խոսում էի պրոդյուսերների հետ, Ղևոնդ Անդրեասյանն ասաց՝ ես աշխատելու եմ ավելի մանկական կինո ստեղծել, այդ պատճառով սցենարիստներն ինչ-որ բաներ գրքից հանել են, և ինձ թվում է, որ մեր մանկության «Երալաշի» նման մի ֆիլմ է ստացվել: Ես գիտեմ, որ այն դուր է գալիս և՛ երեխաներին, և՛ ծնողներին, ու ինձ թվում է, որ այն սեգմենտում, որում պրոդյուսերներն ուզում էին այդ ֆիլմը տեղավորել, շատ լավ տեղավորվել է:
Իսկ «Զուլալին» իսկապես շատ դժվար նկարահանվող ֆիլմ է, քանի որ մոգական ռեալիզմ է՝ ժամանակ չկա, տարածություն չկա, մի կոնկրետ գյուղ է, որն ինձ համար ամբողջ Հայաստանն է, ու որի բնակիչները մեր այսօրվա Հայաստանի բնակիչներն են: Եվ, իհարկե, Հայկը որպես Տավուշում մեծացած մարդ, շատ լավ իմանալով «Զուլալիի» բոլոր կոնտեքստները, որն, օրինակ, Արարատյան դաշտավայրում մեծացած մարդն այնպես չի զգա, ինչպես Տավուշում մեծացածը, Հայկը կարողացավ շատ դոկումենտալ ձևով այդ ամենը պատմել: Այո, իհարկե ֆիլմերը շատ տարբեր են, բայց գուցե այդ տարբերության մեջ էլ է հետաքրքրությունը, որովհետև նույն «Մանյունյան» բեմում ընդհանրապես ուրիշ կերպ է նայվում և ընկալվում:
-«Մանյունյայի» ստեղծման ընթացքում Դուք շատ ոգևորված էիք ֆիլմի հայաստանյան նկարահանումներով և հրապարակավ շատ էիք աջակցում այդ նախաձեռնությանը:
-Դա պրոդյուսերների կամային որոշումն էր: Ֆիլմի նկարահանումները սկսվեցին մեր պարտությունից հետո: Եվ Ղևոնդ Անդրեասյանն ասաց՝ ես ամեն ինչ անելու եմ, որ բոլոր դերասանները և ամբողջ աշխատակազմը լինեն Հայաստանից, բոլոր հյուրանոցները, ենթակառուցվածքները, այն ամենը ինչ որ օգտագործվում է, ամբողջը լինի Հայաստանից, որովհետև ուզում էր առավելագույն չափով փողը թողնել Հայաստանում: Դե հասկանալի է, որ բյուջե էր փող գնում, և մարդիկ էին աշխատավարձ ստանում, մոտ մեկուկես տարի մարդիկ աշխատանք են ունեցել: Ես մեծ հարգանքով եմ վերաբերվում ֆիլմի պրոդյուսերներին, որովհետև այդ չափազանց ծանր վիճակում, երբ մենք թևաթափ էինք եղել, և՛ Հայկը, և՛ Ղևոնդը կարողացան այն ճիշտ բառերը գտնել, այն ճիշտ էմոցիաներն արտահայտել և այնպես իրենց դրսևորել, որ ես սկսեցի հույսով նայել մեր ապագային, իսկ դա, ինձ թվում է, շատ մեծ բան է:
-Կինո և գրականություն միասնությունը բարդ փոխհարաբերությունների պատմություն է, որպես կանոն գրական գործերի էկրանավորումից հետո հեղինակները խոսում են կորուստներից: Այդ առումով Դուք ի՞նչ փորձառություն ունեք:
-Այդ իմաստով ես շատ կոմֆորտ հեղինակ եմ. բոլոր ռեժիսորները, որ ինձ հետ աշխատում են, որևէ խնդիր չունեն, որովհետև ես միշտ ասում եմ՝ իմ պատասխանատվությունն ավարտվում է իմ գրքով, դուք ինչպես տեսնում, ինչպես ուզում եք, այդպես էլ նկարահանեք: Օրինակ, երբ Ռուզաննա Մովսիսյանը Ռուսաստանի ակադեմիական երիտասարդական թատրոնում «Մանյունյան» էր բեմադրում, գիշերվա երեքին զանգ է գալիս՝ քնա՞ծ ես, ասում եմ՝ արդեն՝ ոչ: Ռուզաննան էլ թե՝ ես ուզում եմ, որ այդ բեմադրության մեջ հայկական սպիտակ արջ լինի, ի՞նչ ես մտածում այդ մասին: Ասացի՝ հայկական արջը հասկանում եմ, բայց հայկական սպիտակ ա՞րջ, նա էլ թե՝ բա պիտի սպիտակ լինի, ասացի՝ թող լինի: Եվ, իսկապես, այդ արջը կա, սկզբից մինչև վերջ խաղում է, ու շատ սիրված պերսոնաժ է: Հիմա Ռուզաննան էդպես է զգացել ու մի քիչ Դանելիայի նման է ստացվել՝ «Մի վշտանա» ֆիլմի տիպի մի բան, ինչո՞ւ ոչ: Նույնն էլ Հայկն իր ձևով է տեսել, Արմանը՝ «Մանյունյայի» ռեժիսորը, իր ձևով է նկարահանում, և ես միայն ուրախ եմ իրենց համար:
-Ինչո՞ւ հայկական մշակույթում համարժեք արտացոլում չեն գտնում մեր ազգային, հանրային կյանքի կարևորագույն իրողություններն ու տրամադրությունները:
-Ես կարծում եմ, որ դրա համար բազմաթիվ պատաճառներ կան, սկսած այն հանգամանքից, որ մենք ունեցել ենք շատ մեծ բացասական սելեկցիա, երբ երկրի ակտիվ բնակչության մի մասն այս երեսուն տարիների ընթացքում լքել է մեր հայրենիքը: Եթե նկատի ունենանք թե այդ ընթացքում քանի մարդ է մեծ հաջողության հասել արտասահմանում, ապա ակնհայտ է, որ նրանք այն մարդիկ էին, որոնք կարող էին հաջողության հասնել իրենց հայրենիքում: Պետության բացարձակ անտարբերությունն այս երեսուն տարիների ընթացքում և՛ արվեստի, և՛ կրթության հանդեպ անհետևանք չանցավ. բոլոր բնագավառներում որակը խիստ ընկել է: Բացի այդ, մենք արդեն երեսուն տարի է, որ անընդմեջ սթրեսային շատ ծանր վիճակում ենք: Այո՛, մենք հաղթեցինք մեր առաջին պատերազմում, բայց չկարողացանք այդ հաղթանակն արժանապատվորեն ընդունել և մեզ դրսևորել որպես իսկապես հաղթած ազգ: Մենք մեծամտացանք, սկսեցինք պատրանքների աշխարհում ապրել, և ոգևորված այդ հաղթանակից՝ սկսեցինք աչք փակել մեր երկրի բազմաթիվ խնդիրների՝ նույն կոռուպցիայի, նեպոտիզմի, օլիգոպոլիայի և մյուս այն չարիքների վրա, որ ցանկացած երկիր կքանդեն: Բնականաբար, այդ միջավայրում, արվեստը որպես ընդհանրապես բարձիթողի եղած բնագավառ, չէր կարող ստեղծել այն հիասքանչ գործերը, որոնք, գուցե, ստացվում են ուրիշ ազգերի մոտ: Ինձ թվում է, որ դա մեր ազգային յուրահատկությունն է, մենք դեպրեսիվ ազգ ենք, վիկտիմային բան ունենք մեր մեջ, որը պայմանավորված է և՛ մեր պատմությամբ, և՛ մի շարք այլ հանգամանքներով: Բայց երբ ես հետևում եմ մեր երիտասարդությանը, մեր երիտասարդ գրողներին, ինձ թվում է, որ այդ փուլը քիչ-քիչ թողել ենք թիկունքում, անցյալում: Նոր երիտասարդությունը սովորում է նայել ապագային, ոչ թե անցյալին, մենք անցյալամետ ժողովուրդ ենք, իսկ նրանք ապագային են նայում ու ներկան են տեսնում: Եվ ես մեծ հույսով եմ նայում մեր ապագային, որովհետև մեր երիտասարդությունն իսկապես շատ լավն է, մի բան պիտի փոխեն, մեր սխալները մի ձևով պիտի շտկեն, իհարկե, ամոթ է, որ մենք այդ սխալները թողել ենք իրենց, բայց հայկական անտրոպոգենեզի մեջ երևի այդ էտապն էլ պիտի անցնեինք: Վերջիվերջո, երևի պարտություն պիտի կրեինք, որ հասկանայինք, որ պետք է ավելի համարժեք մեզ վերաբերվենք:
-Պատերազմի ընթացքում, երբ ամեն ինչ կորցրել էինք, երբ հուսահատ էինք և հավատի ու հումանիզմի ոչ մի փշուր չէր մնացել, օր չկար, որ Դուք ֆեյսբուքում գրառումներ չանեիք: Հնարավո՞ր է, որ մի օր էդ պատառիկնեը հավաքվեն ու նոր գիրք դառնան, որովհետև դրանցում այնքան լույս ու հավատ կար մարդու հանդեպ՝ այն ժամանակ, երբ արդեն հնարավոր չէր մարդուն հավատալ:
-Քանի որ ես փորձ ունեմ պատերազմի մասին գրելու, ես պատմվածքների ժողովածու ունեմ առաջին պատերազմի մասին, պետք է ասեմ, որ ես շատ դժվարությամբ, չափազանց ծանր եմ այդ գիրքը գրել: Ես վեց կիլոգրամ նիհարել էի՝ կմախքս էր միայն մնացել և չէի քնում ընդհանրապես, որովհետև դու պիտի ամբողջությամբ մխրճվես այդ պատմության մեջ: Այս տարի «Ոսկե ծիրանի» փակման ֆիլմը հենց 44-օրյա պատերազմի մասին էր, Լիկա Զախարյանի օրագրի էկրանավորումն էր՝ վավերագրական ֆիլմ էր, որը ես ընդամենը երեք րոպե կարողացա նայել, քանի որ պարզապես հիստերիայի մեջ էի:
-Ես հիշում եմ՝ Դուք արցունքներով ողողված դուրս եկաք դահլիճից:
-Բայց ես մենակ չէի, շատ մարդիկ էին դուրս գալիս դահլիճից՝ տղամարդիկ, կանայք՝ արցունքները պահելով կամ այլայլված, Ինձ թվում է, քանի որ հիմա մենք հետսթրեսային տրավմայի մեջ ենք, մեզ համար չափազանց դժվար է այսքան մոտից նայել մեր այդքան ցավոտ պատմությանը:
-Անցյալ տարի նյու Յորքում բնակվող դերասանուհի, ռեժիսոր Կարինե Քոչարյանը մոտ կես տարի ապրեց Արցախում և Ստեփանակերտի Վահրամ Փափազյանի անվան դրամատիկական թատրոնում բեմադրեց Ձեր «Երկնքից երեք խնձոր ընկավ» ստեղծագործությունը: Դեռ այն ժամանակ նա խոստացավ, որ այդ ներկայացումը հյուրախաղերով կշրջի աշխարհի տարբեր երկրներում: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս նախաձեռնությունը:
-Կարինեն ահռելի գործ է արել, որ այդ բեմադրությունը կայանա և բացի այն, որ ռեժիսորի գործն է արել, իմ կարծիքով, նաև հոգեբանի աշխատանք է արել: Բոլոր դերասանները, որ խաղում են այդ ներկայացման մեջ, ինչ-որ կերպ առնչություն ունեն պատերազմին: Որքան գիտեմ, գլխավոր հերոսուհու ամուսինը զոհվել է պատերազմի ժամանակ, Վասիլի դերակատարն ինքն առաջին օրից պատերազմում է եղել, ծանր հոգեբանական վիճակում են եղել բոլոր այդ մարդիկ: Եվ Կարինեն իրենց ոգեշնչել է, համոզել, որ խաղան: Ես գիտեմ, որ ինքն իր որդու հետ ծախսերի մի մասը վերցրել են իրենց վրա, որպեսզի եվրոպական թատրոններում այդ ներկայացումը կայանա, և որպեսզի Արցախի դերասանները հնարավորություն ունենան Եվրոպա դուրս գալ և մի քիչ ցրվել այդ դժվար իրավիճակից: Ես հիացած եմ Կարինեյով և հպարտանում եմ, որ մենք նման մարդիկ ունենք: Գիտեմ, որ Ռուսաստանում էլ պետք է լինեին մեծ հյուրախաղեր, բայց Ուկրաինայի հետ պատերազմի պատճառով այդ ամբողջը չեղարկվեց, նաև Ամերիկայում են լինելու անպայման, և ես հույս ունեմ, որ Արցախի մեր դերասանների հնարավորություններն ավելի կմեծանան, իրենց մասին ավելի շատ կխոսեն, իրենց ավելի շատ կհրավիրեն:
-Ի՞նչով եք հիմա զբաղված, ի՞նչի վրա եք աշխատում:
-Մի ամիս առաջ ես հերթական գիրքս հանձնեցի հրատարակչությանը, որում երկու նոր վիպակ կա՝ բնականաբար Հայաստանի մասին, քանի որ այլ բանի մասին չեմ կարող գրել: Ես ուրախ եմ, որ արդեն կարողանում եմ ժամանակակից թեմաների, մեր օրերի մասին գրել: Իմ կախվածությունն անցյալից, իմ մոգական ռոմանտիզմը ոնց որ արդեն ինձ հանգիստ են թողնում: Սրանք ավելի ժամանակակից ստեղծագործություններ են, նույնիսկ փորձում եմ հետհեղափոխական մեր իրողությունների մասին գրել: Վիպակները լույս կտեսնեն երկու ամսից, կհրապարակվեն Ռուսաստանում, քանի որ ես ռուսերեն եմ գրում: Եթե իմ գրական հայերենը բավականաչափ լավը լիներ կուզենայի և կփորձեի հայերեն ինչ-որ բան գրել: Բայց քանի որ բարբառով եմ խոսում և բարբառով եմ մտածում, իսկ մեր բարբառը շատ բարդ է, չգիտեմ ինչ կստացվի: Օրինակ, ես շատ եմ սիրում մեր Լոռվա բարբառը: Ու երևի մենք Թումանյան և Մաթևոսյան ունենք որովհետև իրենք կարողացել են համատեղել էդ համով հայերենը դասական հայերենի հետ: Գուցե թե ստացվի, գուցե փոքրիկ հեքիաթներ գրեմ, շատ լավ կլիներ: Իսկ ինչ վերաբերվում է նոր վիպակներին, չգիտեմ թե ինչ ապագա կունենան այդ գրքերը, որովհետև ներկա իրավիճակում մենք չենք կարող որևէ բան ծրագրել, առավել ևս, որ ես պատերազմից հետո անմիջապես եկել եմ Հայաստան, և ինձ համար դժվար է հիմա գտնվել Մոսկվայում: Ես Մոսկվային շատ շնորհակալ եմ, որովհետև այդ քաղաքն ինձ գրող դարձրեց, բայց հիմա շատ դժվար է այնտեղ գտնվելը:
-Այսինքն դեռ չեք մտածում Մոսկվա վերադառնալու մասին:
-Ոչ:
-Հնարավո՞ր է, որ այլևս չվերադառնաք:
-Հնարավոր է: Տեսեք, հիմա նոր տերմին ծնվեց՝ ռելոկանտներ, նրանք միայն ռուսները կամ Ռուսաստանի քաղաքացիները չեն: Ես Հայաստանի քաղաքացի լինելով քսանվեց տարի ապրել եմ Մոսկվայում և ես հիմա ինձ ռելոկանտ եմ զգում, որովհետև դա հայրենադարձության հետ կապ չունի, դա բոլորովին ուրիշ զգացողություն է, երբ դու ինչ-որ տեղ ապրում ես, ինչ-որ բան ստեղծում ես և հասնում ես ինչ-որ մի մակարդակի և հանկարծ միանգամից ամեն ինչ կորցնում ես, որովհետև երկրի ղեկավարությունն այնպիսի որոշումներ է կայացնում, որ ոչ միայն իր քաղաքացիներին, այլև ամբողջ աշխարհը մի խայտառակ իրավիճակի մեջ է դնում: Ինձ համար հիմա հոգեբանորեն շատ ծանր է այնտեղ գտնվելը, իմ որդին էլ է հիմա Հայաստանում, տեսնենք ինչ կլինի ապագայում:
Հարցազրույցը՝ Նունե Ալեքսանյանի