Մելքոնյանական աշունը
Աշունը նկարիչ Աշոտ Մելքոնյանի կտավներում ոչ թե եղանակ է, այլ հոգեվիճակ․ այն լուռ համաձայնեցում է անցողիկի, կյանքի բնականոն ընթացքի հետ, որտեղ սկիզբն ու վերջը փոխկապակցված են անտեսանելի թելով։ Նրա աշունները տխուր չեն, այլ պարուրված են լուսավոր մելամաղձությամբ ու գույներից հորդացող խաղաղությամբ։
Մելքոնյանին հոգեհարազատ է աշնան գունապնակը․ ոսկեգույնի և շագանակագույնի նրբերանգները նրա ձեռքում դարձել են խորհրդանշական լեզու։ Այդ գույներով նա արտացոլել է ոչ միայն բնության երևույթներն, այլ նաև մարդու ներքին հասունացման ճանապարհը։ Աշնան տերևաթափը նրա կտավներում երբեմն ստեղծում է հիշողությունների հոսք՝ ջերմ, նուրբ, թախծոտ, բայց`լուսավոր։
Աշնան լույսը նրա կտավներում նուրբ է ու փափուկ, երբեմն՝ արևաշող, երբեմն՝ մառախլապատ, բայց միշտ՝ ջերմացնող։ Այն անցյալում է թողնում կանաչ գարունն ու շոգ ամառն՝ առանց կորստի զգացողության։ Մելքոնյանը, լինելով ռեալիստ նկարիչ, հասկանում էր, որ արվեստի իրական գեղեցկությունը թաքնված է արևի ու լույսի մարող փայլի մեջ՝ այնտեղ, որտեղ կյանքը վերածվում է հիշողության։
Մելքոնյանական աշունը իր մեջ կրում է Հայաստանի բնության գեղեցկությունը, մարդու հոգևոր հանգստության ձայնը և ստեղծագործողի ներքին խոհերի խաղաղությունը։ Այն տերևաթափի պես անշուք ու անաղմուկ է, բայց յուրաքանչյուր տերևի անկման հետ բացվում է նոր շերտ՝ լռության և հավերժության մասին։
Նկարչի աշխարհում աշունը բազմաշերտ է․ այն չի սահմանափակվում մեկ գույնով կամ տրամադրությամբ։ Նրա համար աշունը հոգևոր տոն է՝ լույսի և կյանքի անցողիկության զրույց, ներքին շարժում, որտեղ բնությունը դառնում է մարդու զգացմունքների արտացոլում։ Այդ զգացողությունը հստակ երևում է Մելքոնյանի տարբեր ստեղծագործություններում, որտեղ նույն թեման երբեմն դառնում է լռության խորհրդանիշ, իսկ երբեմն՝ գույնի փառահեղ պոռթկում։
«Արարատն աշնանը» (1980) կտավում տիրում է խորհրդավոր լռություն։ Թեթև մառախուղի տակ կորած լեռները, երկու փոքր ծառերի զուսպ գոյությունը, հողի փափուկ շագանակագույն երանգները փոխանցում են համբերության և ներդաշնակության մթնոլորտ: Լույսը մառախուղի նման փափուկ է, գույները՝ մեղմ ու հողեղեն։ Սա այն աշխարհն է, որտեղ ժամանակը դադարում է շտապել։ Մելքոնյանը նկարել է ոչ թե բնապատկեր, այլ լռության ներքին ճառագում, այն պահը, երբ մարդը լսում է ինքն իրեն և իր երկրի շունչը։ Այս կտավը հիշեցնում է, որ Մելքոնյանի համար բնությունը երբեք չի եղել արտաքին տեսարան։ Նա այն վերածել է զգայական տարածության՝ որտեղ լեռները հուշ են, ծառերը՝ կյանքի հիշողություն, իսկ լույսը՝ հավերժության խոստում։
«Աշուն» (1961) կտավում եղանակն այլ գույն ու շունչ ունի։ Քամին կարծես սողոսկում է կտավից ներս, փոթորկում ու միաձուլում երանգները՝ ստեղծելով գույների հրավառություն։ Տպավորություն է ստեղծվում, որ ծառերն աշնանը հրաժեշտ են տալիս ուրախությամբ։ Այստեղ գույները դարձել են ազատության արտահայտում, իսկ լույսը՝ հոգու թրթիռ։
Աշոտ Մելքոնյանի վրձինն ազատ է ու համարձակ, բայց միևնույն ժամանակ նուրբ ու երաժշտական։ Նրա վրձնած աշունները մարդկային գոյության խորհրդանիշ են։ Նրա կտավներում պատկերված է ոչ միայն բնությունն, այլև՝ մարդու ներաշխարհը՝ զուսպ, ինքնամփոփ, բայց լի ներքին լույսով։ Մելքոնյանը կարողանում էր լռության մեջ լսել կյանքի շշուկը, գույների միջով զգալ ժամանակի ընթացքը։
Նրա աշունները միաժամանակ և՛ հողեղեն են, և՛ երկնային․ դրանք հիշեցնում են, որ գեղեցկությունը ծնվում է հավասարակշռությունից ու համեստությունից՝ անաղմուկ, պարզ, աննկատ և արտահայտվում իր բնական պարզությամբ։
Կտավներում արտացոլված հավասարակշռությունը Մելքոնյանի կտավներին հաղորդում է յուրօրինակ խորություն ու միտք, որոնք դիտողին սովորեցնում են ակամա լսել բնության ձայնը, դանդաղել, վերագտնել առօրյա թոհուբոհի մեջ «մեռնող» խաղաղությունն ու ներդաշնակությունը ու գալ ինքնահաշտեցման։
Մելքոնյանական աշունը մեզ հիշեցնում է, որ կյանքի ամենահոգեմաշ պահն անգամ կարող է լցվել լույսով, եթե նայես նրան սիրով և խաղաղությամբ։ Եվ երբ մենք կանգնում ենք նրա կտավների առաջ, հասկանում ենք՝ այստեղ աշունը չի վերջանում։ Այն ապրում է՝ որպես լռություն, որպես հուշ, որպես հավերժություն։
Մարիաննա Մանուչարյան
Պատկերներ:
«Աշուն» (1961թ.) «Արարատն աշնանը» (1980թ.) «Աշնան ծառեր» (1986թ.) «Աշուն» (1989թ.)
