Մարդկային արարքներ
«Բանաստեղծական արձակի համար, որը դիմակայում է պատմական տրավմաներին և բացահայտում մարդկային կյանքի փխրունությունը»։ Նոբելյան հանձնախումբը հենց այսպես է բնութագրել հարավկորեացի արձակագիր Հան Գանի գրականությունը, որին էլ շնորհվեց 2024 թվականի Նոբելյան մրցանակը գրականության ասպարեզում: 53֊ամյա արձակագիրը մեկ տասնյակից ավելի գրքերի հեղինակ է, նաև «Բուքեր» մրցանակի դափնեկիր: Նոբելյան կոմիտեի մամուլի հաղորդագրության մեջ նշվում է, որ նա իր բանաստեղծական ու փորձարարական ոճով դարձել է ժամանակակից արձակի նորարար: Մեր ընթերցողներին ենք ներկայացնում մի հատված Հան Գանի «Մարդկային արարքներ» գրքից՝ Լյուսիլ Ջանինյանի թարգմանությամբ:
Տղան․ 1980
«Կարծես անձրևելու է», -մրթմրթում ես քթիդ տակ։
Ի՞նչ ենք անելու, եթե իսկապես անձրև գա ու ջարդի ամեն բան։
Աչքերդ կիսաբաց են այնքան, որ լույսի բարակ շերտ լոկ կարող է ներթափանցել, ու միայն մարզպետարանի շենքի դիմաց գինկոյի ծառերն ես տեսնում։ Ճյուղերի արանքից սուրացող քամին փորձում է տեսանելի ձև ստանալ։ Կարծես օդում կախված անձրևի կաթիլներ լինեն, որ շունչները պահում են՝ ընկնելուց առաջ, ապա՝ քարի տեսք ստանալով, շողալով անհետանում են դատարկության մեջ։
Աչքերդ լիովին բացելուն պես տեսնում ես, որ ծառերի ուրվագծերը մթագնում և մշուշոտվում են։ Այնուամենայնիվ, քեզ շուտով ակնոց է պետք գալու։
Մեծ եղբորս լայն դեմքն է փայլատակում գլխումս։ Նա կրում է շագանակագույն ուղղանկյուն եղջյուրավոր ակնոց: Շուտով նրա կերպարին փոխարինում են քաղաքի կենտրոնական հրապարակի մեծ շատրվանի մոտից լսվող բարձր բացականչություններն ու ծափերը։ Եղբորդ կարծիքով ակնոցն այնքան էլ հարմար չէ, անընդհատ սահում է քթիդ կամրջակով, իսկ ձմռանը, երբ փողոցից սենյակ ես մտնում, ապակին մշուշապատվում է, ու ոչինչ չես տեսնում։ Ու այդ պահին շուրջդ տեսնում ես ճիշտ այնպես, ինչպես հիմա, ուստի, գուցե դու ամենևին էլ ակնոցի կարիք չունես։
«Լսի՛ր ինձ, ես միայն քո լավի համար եմ ասում․ հենց այս պահին տու՛ն արի»։
Թափահարում ես գլուխդ, որ թոթափես եղբորդ զայրացած բղավոցը։ Շատրվանի դիմաց տեղադրված բարձրախոսից լսվում է թաղման արարողություն վարող երիտասարդ կնոջ բարձր ձայնը։ Նստած ես մարզադպրոցի մուտքի դիմացի աստիճաններին, որտեղից չի երևում շատրվանը։ Եթե ցանկանում ես գոնե հեռվից դիտել արարողությունը, ապա պետք է գնաս դեպի աջ կողմում գտնվող շենքը։ Բայց շարունակում ես համառորեն նստած մնալ նույն տեղում՝ լսելով՝ ինչ է ասում այդ կինը։
-Քույրե՛ր և եղբայրնե՛ր, մեր սիրելիների մարմիններն այժմ այստեղ են բերվում Կարմիր Խաչի հիվանդանոցից։
Կնոջ առաջնորդությամբ ամբոխը սկսում է ազգային օրհներգը երգել։ Նրա ձայնը շուտով կորում է հազարավոր մարդկանց ձայների մեջ, որոնք աստիճանաբար միաձուլվում են՝ վերածվելով միահյուսված երգչախմբի ու հսկայական աշտարակի նման վեր են բարձրանում։
Դու հանգիստ երգում ես նույն մեղեդին, որն անկասելի արագությամբ դեպի վեր է ճախրում, հասնում է գագաթնակետին և կտրուկ ընկնում։
Հետաքրքիր է՝ քանիսն են այսօր Կարմիր Խաչի հիվանդանոցից բերվող մահացածները։ Երբ առավոտյան Ջին-Սուին հարցրի այս մասին, նա կարճ պատասխանեց.
-Մոտ երեսունը:
Մինչև հսկայական աշտարակի պես վեր ու վար անող երգչախումբը կրկներգն էր երգում, երեսուն դագաղներ մեկը մյուսի հետևից իջեցվում էին բեռնատարներից։
Դրանք կդրվեն այն քսանութի կողքին, որը դու ու Ջին-Սուն եք առավոտյան դրել մարզասրահից մինչև շատրվան ձգվող ճանապարհին։
Մինչև երեկ երեկո ութսուներեք դագաղներից քսանվեցը դեռ դուրս չէին բերվել խմբակային հիշատակի արարողության. երեկ երեկոյան միայն այս թիվը հասավ քսանութի, երբ երկու ընտանիք հայտնվեց և յուրաքանչյուրը ճանաչեց իր դիակին։
Հանգուցյալների անունները և դագաղների համարները գրում ես մատյանում, այնուհետև փակցնում «Ընդհանուր սգո արարողություն - 3» մակագրությամբ նշումը։ Ջին-Սուն պահանջում է, որ ուշադիր անես գրառումներդ, որպեսզի նույն դագաղը երկու անգամ չհայտնվի ցուցակում։
Դու կուզեիր գնալ ու ևս մի անգամ նայել, բայց քեզ ասում են՝ մարզասրահում մնա։
-Իսկ ի՞նչ, եթե մենք այստեղ չլինենք ու ինչ-որ մեկը գա։
Ուշադի՛ր եղիր։
Բոլոր ավագ ընկերներդ, որ աշխատում էին հետդ, գնացել են հրապարակ։
Հանգուցյալի հարազատները, որոնք մի քանի գիշեր անցկացրել էին սյուների կողքին, դագաղների հետևից դանդաղ քայլում էին դեպի ելքը։ Յուրաքանչյուրի ձախ կրծքին մի սև աղեղ էր ամրացված։
Յուն-Սուկը հետ էր մնում, և երբ նրան ասացիր. «Հանգիստ գնա մյուսների հետ», նրա ծիծաղը ի ցույց դրեց բաց ատամը: Ամեն անգամ, երբ անհարմար իրավիճակը ստիպում էր նրան նյարդային ծիծաղել, այդ ատամը նրան ինչ-որ չափով չարաճճի տեսք էր տալիս։
Յուն-Սուկը մինչև վերջին րոպեն չէր ուզում քեզ մենակ թողնել, բայց դու հանգստացնում ես նրան։ Ասում ես, որ բնավ չես նեղանա, եթե գնա, ու շտապեցնում ես նրան։
-Լավ, միայն սկիզբը կնայեմ ու շուտ կվերադառնամ։
Մենակ մնալով՝ նստում ես մարզասրահի մուտքի դիմացի աստիճաններին։ Սպորտային տաբատիդ միջից զգում ես բետոնե աստիճանների սառնությունը։ Բաճկոնդ կոճկելով՝ ամուր բռնում ես ուսերդ, ապա՝ ձեռքերդ խաչում կրծքիդ։
Հիբիսկուս, երեք հազար գեղեցիկ լեռներ ու գետեր․․․
Լռում ես, այլևս չես երգում մյուսների հետ․ դու նորից ու նորից ես արտասանում «գեղեցիկ» բառը, և հիշողությանդ մեջ հայտնվում է 麗 նշանը, որը սովորել ես հիերոգլիֆների դասին: Այն բաղկացած է բազմաթիվ մասնիկներից, և այժմ դժվար թե կարողանաս ճիշտ գրել: Ի՞նչ է պատկերված՝ սարեր, որտեղ գեղեցիկ ծաղիկներ են աճում, թե՞ սարերը ծաղիկների պես գեղեցիկ են: Փիփերթի թփերը լողում են հիերոգլիֆի վրա: Բարձր, շատ բարձր։ Այն նույն փիփերթները, որ ամռանը ձեր բակի մի անկյունում են աճում։ Դու փակում ես աչքերդ, փորձում ես ճիշտ պատկերացնել երկարավուն ցողունը, իսկ վրան՝ ծաղկած բողբոջները, որ նմանվում են սպիտակ կտորի մանր թելիկների։ Նորից ես փակում աչքերդ, որ ավելի հստակ տեսնես պատկերացրածդ։ Ինչ-որ պահի թույլ ես տալիս, որ կոպերդ փոքր-ինչ հեռանան ու տեսնում ես, որ գինկոները դեռ օրորվում են քամուց։ Անձրևի և ոչ մի կաթիլ դեռ չի ճեղքել քամու վարագույրը։
Թարգմանությունը ՝ Լյուսիլ Ջանինյանի