Ջեյն Ֆոնդա. «ինձ բախտ է վիճակվել մի քանի կյանք ապրել»
Ամերիկացի հռչակավոր դերասանուհի, պրոդյուսեր, գրող և քաղաքական ակտիվիստ Ջեյն Ֆոնդան ութ տարի ապրել է Ֆրանսիայում և վարժ ֆրանսերեն է խոսում: Դերասանուհին երկու անգամ եղել է ֆրանսիական «Թեյ, թե սուրճ» Thé ou café հաղորդաշարի հյուրը: «ArtCollage»-ի ընթերցողներին ենք ներկայացնում Ֆոնդայի գրեթե տասնամյա վաղեմության հարցազրույցը, որը նա տվել է «Թեյ, թե սուրճ» շարքի հեղինակ Կատրին Սեյլակին. այն հեռարձակվել է 04.11.2012 թվականին:
Կատրին Սեյլակ -Դուք ընդամենը մի քանի օրով եք ժամանել Փարիզ, դեռ երեկ Նյու-Յորքում էիք՝ դուք ծնվել եք այնտեղ: Ի՞նչ եք զգում այդ քաղաքում:
Ջեյն Ֆոնդա -Ես հիանում եմ Նյու-Յորքով և շատ եմ սիրում, սակայն չէի ցանկանա այնտեղ ապրել, որովհետև այն մարդաշատ է, խիտ բնակեցված, եռուզեռը շատ է: Իմ տարիքում նախընտրում եմ ավելի հանգիստ ու հանդարտ բաներ, սակայն սիրում եմ այցելել այդ քաղաք:
Կատրին Սեյլակ -Այժմ դուք ապրում եք Լոս Անջելեսում և վերսկսում եք ձեր դերասանական կարիերան: Ի՞նչ եք զգում, երբ վերհիշում եք ձեր կյանքը, Ձեր ծնողներին, Ձեր մանկությունը: Ձեր մայրը կցանկանար արու զավակ ունենալ. նա ունեցավ աղջիկ և ձեր լույս աշխարհ գալուց հետո ընկավ դեպրեսիայի մեջ, ինչը տևեց մի քանի ամիս: Գուցե դուք նրա պակա՞սն եք ձգում, անկասկած, նրա սիրո պակասը կզգաք: Դուք դրա համար չե՞ք ափսոսում:
Ջեյն Ֆոնդա -Ես ոչնչի համար չեմ ափսոսում: Ես շատ ժամանակ չեմ տրամադրում ափսոսելուն՝ դա ցավ է պատճառում:
Կատրին Սեյլակ -Արդյո՞ք մանկության այդ հուշերը, ձեր մոր հետ ունեցած հարաբերությունները տանջում էին ձեզ:
Ջեյն Ֆոնդա -Դա հարաբերական է: Այո, իհարկե, նա տառապում էր մտավոր հիվանդությունից, ինչը բարդացնում էր նրա հարաբերությունները իմ և եղբորս հետ: Ինձնից հետո նա ունեցավ իր որդուն՝ Փիթերին:
Կատրին Սեյլակ -Դուք 12 տարեկա՞ն էիք, երբ նա ինքնասպան եղավ:
Ջեյն Ֆոնդա -Ես 12 տարեկան էի, երբ նա կյանքին վերջ տվեց:
Կատրին Սեյլակ -Դուք միանգամի՞ց իմացաք այդ մասին, ձեզ անմիջապես հայտնեցի՞ն պատահածի մասին:
Ջեյն Ֆոնդա -Ոչ, ինձ ասացին, որ նա սրտի կաթված էր ունեցել, որ դրանից էր մահացել: Այնուամենայնիվ, մեկ տարի անց իմ դպրոցական ընկերուհին ինձ տվեց մի ամսագիր, որտեղ ասված էր, որ նա կտրել էր իր կոկորդը: Դա շոկ էր, բայց միաժամանակ ես հասկացա, թե ինչու իմ հայրիկը և իմ պապիկն ու տատիկն ինձ չէին հայտնել ճշմարտությունը: Գուցե ես չափից ավելի երիտասարդ էի այս հարվածին դիմանալու համար:
Կատրին Սեյլակ -Նա իր երեխաներից յուրաքանչյուրին առանձին նամակ էր թողել: Դա այդպե՞ս է:
Ջեյն Ֆոնդա -Այո, բայց մենք դրանք այդպես էլ չգտանք:
Կատրին Սեյլակ -Այնուհետև նրա ինքնասպանության պատճառները պարզելու համար դուք սկսեցիք զբաղվել այս հարցով:
Ջեյն Ֆոնդա -Երբ երեխաները մեկ տարի անց են իմանում նրա ինքնասպան լինելու մասին, ապա դա փոքր -ինչ նորմալ է, այն առումով, որ նրանք կսկսեին իրենց մեղադրել, սակայն հետաքննելով այն, ինչ պատահել էր մորս հետ, ես բացահայտեցի, որ երբ նա ութ տարեկան էր, նրանց տուն այցելած մի տղամարդ պղծել է նրան: Երբ ես իմացա այդ մասին, ամեն ինչ պարզ դարձավ, և ամեն ինչ իր բացատրությունը ստացավ: Ես կարող էի նրան ներել, որ նա լքեց ինձ. այդ պահին ես գիտեի, որ դա իմ մեղքով չէր:
Կատրին Սեյլակ -Որ զոհը հենց նա՞ էր:
Ջեյն Ֆոնդա -Այո, այո:
Կատրին Սեյլակ -Ձեր հայրը՝ Հենրի Ֆոնդան, հայտնի դերասան էր: Երբ երեխա էիք, գիտակցո՞ւմ էիք, որ նա նշանավոր դեմք էր, կինոաստղ:
Ջեյն Ֆոնդա -Սկզբում՝ ոչ, որովհետև մենք ապրում էինք Հոլիվուդում: Ես սովորում էի մի դպրոցում, որտեղ համարյա բոլոր ծնողները կինոյի մասնագիտություններ ունեին: Սակայն տասը տարեկան հասակում մենք տեղափոխվեցինք արևելյան ափ՝ Կոնեկտիկուտ նահանգ, և այնտեղ նրանք ինձ ասում էին, որ իմ ընտանիքում ինչ-որ բան այնպես չէ, քանի որ ես, լինելով նշանավոր մարդու դուստր, տարբերվում էի մյուսներից: Այն ժամանակ կային ծնողներ, որոնք թուլյ չէին տալիս, որ իրենց երեխաները խաղային ինձ հետ: Նրանց ուղեղում միայն մի միտք էր պտտվում՝ սա հոլիվուդյան հիվանդություն է, որը վարակիչ է: Սա ինչ-որ տեղ ցնցում էր՝ ես չգիտեի, թե իմ ընկերներն իրականում ընկերներ էին, թե նրանք հորս պատճառով էին ուզում խաղալ ինձ հետ:
Կատրին Սեյլակ -Դուք միշտ տարբերություն եք դրել իսկական ու անկեղծ ընկերների միջև և նրանց, ովքեր հետաքրքրված էին ձեզնով:
Ջեյն Ֆոնդա -Դրա համար ժամանակ պահանջվեց: Սակայն որոշ ժամանակ անց, մոտավորապես քսան տարեկանում, ես կարողացա զգալ այդ տարբերությունը:
Կատրին Սեյլակ -Սկզբում դուք պնդում էիք, որ ստեղծված չէիք դերասան լինելու համար, որ դուք չէիք ցանկանում դառնալ դերասանուհի: Ո՞վ այդ մասնագիտությամբ զբաղվելու ցանկությունն առաջացրեց ձեր մեջ:
Ջեյն Ֆոնդա -Ես լրիվ այլ բանով եմ զբաղվել և ինձ վռնդել են: Փորձել եմ քարտուղարուհի լինել՝ դա չստացվեց: Հարկավոր էր, որ ես որևէ աշխատանք գտնեի, իսկ ես այլ բան անելու ընդունակ չէի: Դերասանական ստուդիայի ղեկավար, մեծ վարպետ Լի Ստրասբերգի աղջիկն էր, որ ինձ խորհուրդ տվեց կինոյով զբաղվել, իսկ հետո երբ ես սկսեցի նրա մոտ սովորել, արդեն նա ինձ ներշնչեց վստահություն իմ հանդեպ և խորհուրդ տվեց շարունակել այդ ուղղությամբ:
Կատրին Սեյլակ -Ձեր ստացած «Օսկար» մրցանակը ձեզ հաճույք պատճառե՞ց:
Ջեյն Ֆոնդա -Իմ երկու «Օսկար» մրցանակներն ինձ մեծագույն հաճույք են պատճառել: (Առաջին «Օսկարը» դերասանուհին ստացել է «Կլյուտ», իսկ երկրորդը՝ «Վերադարձ տուն» ֆիլմերում իր դերերի համար):
Կատրին Սեյլակ -Դա նշանակում է գնահատանքի՞ արժանանալ:
Ջեյն Ֆոնդա -Այո, դա կարևոր է, հատկապես, եթե հաշվի առնենք, որ ես շատ հակասական անձ եմ, ապա «Օսկարներ» նվաճելու փաստը, վերականգնել է իմ հոգեկան հավասարակշռությունը:
Կատրին Սեյլակ -Դուք ձեզ ավելի վստա՞հ զգացիք:
Ջեյն Ֆոնդա -Այո:
Կատրին Սեյլակ -Արդյո՞ք այս լուսանկարը սխալմունք էր (Վիետնամցի զինվորներով շրջապատված, զենիթային զենքի վրա նստած Ջեյնի լուսանկարը, 1972թ.):
Ջեյն Ֆոնդա -Վիետնամում արված լուսանկա՞րը:
Կատրին Սեյլակ -Դուք ասում էիք, որ այն ձեզ հետևում ու հետապնդում էր ամբողջ կյանքի ընթացքում:
Ջեյն Ֆոնդա -Դա ահռելի սխալ էր, որի համար զղջում եմ, այո, որովհետև սա այնպիսի տպավորություն էր ստեղծում, որ դա ես չեմ, այլ մեկ ուրիշն է: Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա ես միշտ պայքարել եմ ամերիկացի զինվորների կողքին, ես ֆիլմ եմ նկարել, նպատակ ունենալով օգնել մեր զինվորներին հետ վերադառնալ: Ես ինքս այդ ֆիլմի պրոդյուսերն եմ, և ես դրա համար «Օսկարի» եմ արժանացել: Այսպիսով, անելով այս լուսանկարը, ես ինքս ինձ եմ դավաճանել:
Կատրին Սեյլակ -Քանի որ ձեզ հայրենատյա՞ց էին համարում: Ջեյն Ֆոնդա -Այո, ինչն իրականում այդպես չէ: Կատրին Սեյլակ -Երբ դուք ակտիվիստ էիք, երբ դերեր էիք ընտրում, երբ աէրոբիկայի թագուհի էիք, արդյո՞ք դուք ձեզ նոր ուղղություն հիմնադրող մարդ էիք զգում՝ ձեզ պիոներ զգո՞ւմ էիք: Ջեյն Ֆոնդա -Ես ժպտում եմ, քանի որ երբ լսում եմ պիոներ բառը, անմիջապես հիշում եմ հորս, ով ռահվիրաների դերեր էր կատարում: Որոշ առումով, այո, կարծում եմ դա այդպես է: Կատրին Սեյլակ -Օրինակ, ո՞ր առումով: Ջեյն Ֆոնդա -Օրինակ, աէրոբիկան: Կատրին Սեյլակ -Այստեղ դուք առաջատա՞ր էիք: Ջեյն Ֆոնդա -Նաև դերասանուհի, պրոդյուսեր լինելը: Ես բազմաթիվ ֆիլմեր եմ ստեղծել. «Վերադարձ տուն», «Չինական ախտանիշ» և ուրիշ ֆիլմեր: Կատրին Սեյլակ -«Ոսկե լճի վրա»: Ջեյն Ֆոնդա -Այո, նաև «Ոսկե լճի վրան»: Ես ինքս եմ եղել այդ կինոնկարների պրոդյուսերը: Այն ժամանակ ընդունված չէր, որ դերասանը լինի նաև պրոդյուսեր: Կատրին Սեյլակ -Դա հազվադեպ էր պատահում: Ձեր կյանքում եղա՞վ ինչ-որ պահ, երբ հռչակը պտտեցրեց ձեր գլուխը:Ջեյն Ֆոնդա -Ես միշտ էլ բավականաչափ վստահ եմ եղել դրան հավատալու համար: Իմ կյանքում ինձ բախտ է վիճակվել մի քանի կյանք ապրել. ես ունեի դերասանի, բայց նաև ակտիվիստի կյանք, հետո սկսվեցին ֆիտնեսը, աէրոբիկան, որոնք ինձ օգնեցին գումարներ վաստակել՝ իմ քաղաքական աշխատանքը ծավալելու համար: Միշտ իմ կյանքը լի էր բազմաթիվ գործունեություններով: Հետո, ես շատ եմ հակասական եղել, այնպես որ հայտնի լինելն ինձ ոչինչ չտվեց՝ միայն գողացավ իմ անձնական կյանքը:
Կատրին Սեյլակ -Ի՞նչ էր ձեզ համար նշանակում Սիմոնա Սինյորեն:
Ջեյն Ֆոնդա -Հենց նա բացեց քաղաքական աշխարհն իմ առջև: Վիետնամի պատերազմի ժամանակ ես Վադիմի հետ ապրում էի այստեղ՝ Փարիզում: Սիմոնան համոզված էր, որ այն, որ իմ երկիրը փորձում է նվաճել Վիետնամը՝ սխալ է, և նա ուզում էր, որ ես հասկանայի, թե ինչու է դա սխալ: Նա ինձ տարավ ցույցի, որտեղ նրա ելույթի հետ մեկտեղ, ես լսեցի նաև Սարտրի և Սիմոնա դե Բովուարի ճառերը: Սիմոնան չափազանց կարևոր էր ինձ համար:
Կատրին Սեյլակ -Կին, որը ձեր մեջ քաղաքական կրթություն է սերմանել:
Ջեյն Ֆոնդա -«Բարբարելլայի» ժամանակներում մարդիկ մի քիչ զարմացած էին, երբ տեսնում էին ինձ բարիկադների վրա: Նրանք հարցնում էին՝ ինչո՞ւ նա հանկարծ դարձավ ակտիվիստ: ԵՎ այդ ամենը բացատրելու համար ես ասում էի խոսքեր, որոնք իմը չէին: Դա ախալ է:
Կատրին Սեյլակ -Ձեր «Փրայմ-թայմ» գրքում դուք բաժանում եք կյանքը երեք արարի, կարծես թե այն թատերական պիես լինի և համարում եք, որ հիմա ընթանում է ձեր կյանքի երրորդ գործողությունը: Ինչո՞ւ եք համեմատում կյանքը փուլերի և, մասնավորապես, երեք արարների հետ:
Ջեյն Ֆոնդա -Կյանքս հասկանալն ինձ համար ավելի հեշտ դարձավ, երբ ես այն բաժանեցի երեք արարների՝ առաջին երեսունամյակը, երկրորդ երեսունամյակը և ավարտական գործողությունը, և սա ամենևին էլ թատրոնի նման չէ, որովհետև այնտեղ բոլորովին կրկնություն չկա, բայց երրորդ արարներն ամենակարևորն են: Հենց այնտեղ է, որ կարելի է ի մի բերել այն ամենն, ինչն ավելի վաղ է տեղի ունեցել և իմաստավորել իր կյանքը: Սա օգնեց ինձ:
Կատրին Սեյլակ -Նախքան ձեր հոր՝ Հենրի Ֆոնդայի մահը, դուք որպես պրոդյուսեր թողարկեցիք մի ֆիլմ, որում ինքներդ էլ խաղացիք: (Խոսքը «Ոսկե լճի վրա» կինոնկարի մասին է, որտեղ հանդես են եկել Հենրի Ֆոնդան՝ հոր, Ջեյն Ֆոնդան՝ դստեր և Քեթրին Հեփբյորնը նրա մոր դերում): Ձեր շնորհիվ այս կինոնկարը հնարավորություն տվեց ձեր հորը «Օսկար» ստանալ, ի դեպ, նրա միակ «Օսկարը» մի ֆիլմի համար, որտեղ մտացածին բանը միախառնվում է իրականության հետ:
Ջեյն Ֆոնդա -Ինձ շատ մեծ բախտ վիճակվեց նրա մահվանից առաջ խաղալ նրա հետ նման ֆիլմում: Նա մահացավ դրանից հինգ ամիս անց:
Կատրին Սեյլակ -Ի՞նչն ակնհայտ դարձավ ձեր համար այս ֆիլմում:
Ջեյն Ֆոնդա -Նրա հանդեպ ունեցած իմ սիրո խորությունը և նրա՝ որպես դերասանի հանդեպ ունեցած իմ հարգանքը: Ես պաշտում էի Հեփբյորնին և նկարահանումների ժամանակ նրանից ես շատ բան սովորեցի, բայց նա ցանկանում էր փայլել, իսկ հայրս սպասում էր, թե երբ իր կարիքը կունենան ու հանգիստ, հանդարտ կատարում էր իր աշխատանքը: Աչքի ընկնելը նրա աշխատաոճը չէր:
Կատրին Սեյլակ -Ձեր գրքում դուք ուղիղ տեքստով խոսում եք մահվան մասին, նշելով, որ պետք է պատրաստվել սեփական մահվանը՝ շատ խորհուրդներ եք տալիս, ինչպե՞ս դրան դիմադրել և ավելի քիչ երկյուղ կրել մահից:
Ջեյն Ֆոնդա -Հենց մահն է իմաստ տալիս մեր կյանքին, ինչպես լռությունն է հնչողություն հաղորդում աղմուկին, խավարը՝ լույսին: Երկուսն էլ հարկավոր են, երկուսի միջև լարվածություն պետք է լինի: Եթե մենք ուզենանք ժխտել մահվան գաղափարը, եթե կարողանանք խուսափել դրանից, ապա մենք չենք կարողանա լիաթոք ապրել: Երբ ես մահանամ, ուզում եմ շրջապատված լինել իմ երեխաներով, ընկերներով, սիրով: Այդ սերը վաստակելու համար հարկավոր է, որ ես ինքս սեր տամ իմ ներկայությամբ, երբ դրա կարիքը լինի: Իսկ ես միշտ չէ, որ այնտեղ էի, որտեղ իմ կարիքն ունեին:
Կատրին Սեյլակ -Դուք փորձո՞ւմ եք այսօր լրացնել բաց թողածը, փոխհատուցել:
Ջեյն Ֆոնդա -Այո, այդպես է:
Կատրին Սեյլակ -Արդյո՞ք այն փաստը, որ դուք կրծքագեղձի քաղցկեղ եք ունեցել, փոխեց ձեր պատկերացումները կյանքի, գոյության մասին:
Ջեյն Ֆոնդա -Ոչ, քանի որ ես մշտապես խորհում եմ մահվան մասին, ապա այն պահին, երբ դա իմացա, գիտակցեցի, որ չեմ վախենում և մտածեցի. «Ահա, հիմա ես միացա քաղցկեղ ունեցող բազմաթիվ կանանց ընտանիքին»:
Կատրին Սեյլակ -Ակումբին:
Ջեյն Ֆոնդա -Ակումբին, ընտանիքին: Ոչ, դա ինձ չփոխեց: Ես հաճախ եմ մտորում իմ մահվան, հորս, մորս և այն բանի մասին, թե ինչ կա կյանքի մյուս կողմում:
Կատրին Սեյլակ -Եվ ինչպե՞ս եք պատկերացնում դա:
Ջեյն Ֆոնդա -Իրականում մենք բոլորս մեզանից ներկայացնում ենք միայն էներգիա, դուք ունեք այս աբստրակցիան, ես նույնպես, մենք բոլորս էլ մեր մահվանից հետո թողնում ենք վերացական բաները և դառնում բուն էներգիա:
Կատրին Սեյլակ -Մտածում եք, որ երբ մենք հանդերձյալ աշխարհում ենք, շարունակում ենք լինել այդ էներգիայի կրողը:
Ջեյն Ֆոնդա -Այո, ես անընդհատ զգում եմ հորս ներկայությունը, մորս ավելի քիչ եմ զգում: Հայրս իմ կողքին է միշտ: Ի դեպ՝ նաև Վադիմը…
Կատրին Սեյլակ -(Հաղորդավարը մեկնում է Ջեյնին մի ալբոմի թուղթ, որի վրա խառը գրված են տարբեր բառեր): Նայեք այս գրվածքին և ընտրեք ձեր էությանը համապատասխանող ճիշտ բառը:
Ջեյն Ֆոնդա -Ըմբոստ:
Կատրին Սեյլակ -Գրեթե վստահ էի, որ դուք կընտրեք հենց այդ բառը: Ինչո՞վ է այն գրավում ձեզ:
Ջեյն Ֆոնդա -Ըմբոստանալու, կոդերը, կանոնները, կապանքները քանդելու, սեփական ճանապարհ հարթելու կարիքով, նույնիսկ եթե դա մոդայիկ չէ:
Կատրին Սեյլակ -Հենց դա՛ եք անում «Փրայմ-թայմ» գրքում, որը ձեզնից երեք տարվա աշխատանք պահանջեց: Այժմ դուք վերսկսում եք ձեր դերասանական կարիերան, վերջերս դուք նկարահանվեցիք մի ֆիլմում, որում մարմնավորում եք Նենսի Ռեյգանի կերպարը: (Նկատի ունի «Ծառայապետը» կինոնկարը): Հաճույքո՞վ էիք աշխատում:
Ջեյն Ֆոնդա -Այո, դա ինձ շատ դուր եկավ: Ես հարցուփորձ եմ արել ու ինձ ասել են, որ նա էլ շատ գոհ է մնացել: Ես նրա դերն եմ խաղում ու դա ինձ դուր է գալիս:
Կատրին Սեյլակ -Դուք նրան ճանաչո՞ւմ եք:
Ջեյն Ֆոնդա -Ոչ, նրա հետ երբևե ծանոթ չեմ եղել:
Ջեյն Ֆոնդա -Սա հրաշալի սցենար է, որը մոտ մեկ տարուց էկրան կբարձրանա և ես սիրով կերտել եմ նրա դերը ի՛մ Ռեյգանի հետ, որի դերում հանդես է գալիս անգլիացի մեծ դերասան Ալան Ռիքմանը:
Թարգմանությունը ֆրանսերենից՝ Նունե Գալստյանի