Հավիտենական աղբը
Ձյունը վերջապես եկավ՝ ուշացած, կույս աղջկա պես, շորորալով, գեղեցիկ:
Թանձր ամպերի մեջտեղում ցցված տաճարի գմբեթները թույլ թրթռում էին ոսկեգույն լամպերի պես: Երկինքը կամաց արձակում էր թաքնված խառնարանում պահված գույները: Հանկարծ արծաթափոշու մեջ մի թռչնակ երևաց, մշուշը ճողփելով թռավ:
Տատս իր ցախավելն առած՝ մաքրում էր փողոցները՝ քթի տակ երգելով, տատս միշտ երգում է, նույնիսկ հիմա, երբ մեռել է, հա, լուրջ եմ ասում։ Համոզված եմ՝ ինչ-որ տեղ երգում է, էն էլ ո՜նց է երգում՝ սիրուն, արտիստիկ ժեստերով։
-Ալեկոծվել է Փարվանաս նորից,
սիրտս այրում է վիրավոր կսկիծ:
Ձյունը ձայնակցեց տատիս, հնչյունավորվեց, երգ դառավ:
Ցախավելի խշշոցն էլ համաչափ ռիթմ էր ապահովում:
Նայեց վեր, փաթիլների միջից թափվող երկնքին...
Սկսեց խոսել, սկզբից՝ հանգուցյալ հոր հետ, հետո` Աստծո:
Սառած ու հոգնած, ճաքճքած ձեռքերով սրբել, անցել էր «սուրբ» քաղաքի՝ Էջմիածնի կեսը:
Լռությունը փաթիլվում էր։
Ցրտից թմրած վերջույթները հանկարծ դադարեցին ենթարկվել:
-Է՛հ, Աստված,- կիսաձայն ասաց տատս,- էս ժամին մենակ ես եմ արթուն ու դու,
մեռնելու համար չափազանց լավ օր է, բայց դեռ պատրաստ չեմ, խնդրում եմ, մի քիչ էլ սպասիր:
Աստված պատասխանեց:
Ձյան առատ փաթիլները, տաք բարձիկներ դարձած, տեղացին տատիս գլխին, սառած մատներին:
Մի պստլո փաթիլ նրբորեն համբուրեց սառած ճակատը, հիշեցրեց առաջին ձյունը:
-Ի՞նչ է ձյունը, պապ,- հարցրել էր նա՝ թմբլ թաթը մխրճելով ձյունով լցված իր գլխարկի մեջ:
-Ձյո՞ւնը, ձյունը Աստծո համբույրն է, ողջույնը,- պատասխանել էր հնարամիտ հայրը՝ Վարդանը, որի անունն ինձ են ընծայել:
-Բա ինչո՞ւ է այդքան սառը, պա, ինչո՞ւ:
-Սառն է, քանի դեռ չի դիպել մարդուն: Ձյունը նստում է ամենուր և բյուրեղանում. միայն արևի և մարդկանց հպումից է այն ջերմանում, հալվում,- ասել էր հայրը:
Տատս շարունակեց մաքրել գարշահոտ ասֆալտը՝ քթի տակ դնդնալով:
Մեղեդին վեր էր բարձրանում. տաք հնչյունից պղպջակները թռչում էին վեր՝ բորբոքելով ձյունե խրախճանքը:
Վզզզզզ, հանկարծ սուրացող քամու միջից դուրս եկավ օտարերկրյա պետհամարանիշերով մի ջիպ։
-Կներե՜ք, սա սուրբ քաղա՞քն է,- իջեցված սև ապակու հետևից ձայնեց մի ճաղատ, երկարաբեղ տղամարդ:
-Եթե Էջմիածինն եք փնտրում, ճիշտ եք եկել,- ժպտալով ու իրեն հատուկ գլխի շարժումով պատասխանեց տատս։
-Էջմիածիիիի՞ն, օ՜, աղվոր անուն է, տիգին, ի՞նչ կնշանագե:
-Իջավ Միածինը, այսինքն՝ Աստծո որդին:
-Օ՜, հոգաչափ շնորհագալ ենք, տիգիիիիիիին։
Վզզզզ, քամին մաքրեց փողոցն արագընթաց չորսակնանի մետաղից։
Հանգստյան օրս էր, շատ էի կարոտել տատիս, վերցրի պայուսակս, մորս խաբս տվի, թե գնում եմ համերգի:
Բնականաբար չհավատաց, մի կես ժամ շան լեզու թափեցի, մինչև բաց թողեց: Ինձ գցեցի փողոց, զանգեցի տատիս, սովորության համաձայն՝ հինգերորդ զանգից հետո վերցրեց լսափողը:
-Տատ ջան, ողջույն, լա՞վ ես:
-Բարև, մեծ տղա, ավելի լավ դժվար է լինել, գալիս ես, չէ՞, էսօր տոլմա եմ պատրաստելու, դե չուշանաս, ձյուն է գալիս, տաքսով արի, ես կտամ գումարը:
Տաքսիս ճռռալով արգելակեց Էջմիածնի ավտոկայանում, տատիս համար գաթա գնեցի ու սուրճ, բարկացավ, թե.
-Չե՞մ ասել՝ ձեռքիդ գումարը մի ծախսի, ուսանող ես ախր, քեզ պետք է…
Թփով տոլման կերանք ու ելանք զբոսնելու: Ձյունը խենթացրել էր տատիս, կատակում էր, ասմունքում, հրճվում, մի պահ ինձ թվաց՝ ձյունը փոխեց մեզ տեղերով, թվաց՝ ծերացել եմ, գլխիս ճերմակը իսկը ինձ համար է, իսկ տատս խելառ երիտասարդ է: Թևանցուկ երկար քայլեցինք ձյուների մեջ նիրհող տաճարների կողքով, տատս մտավ Հռիփսիմե եկեղեցի, ասացի.
-Տա, էս ձնին ի՞նչ եկեղեցի, մյուս շաբաթ կգանք:
Նեղացավ, թե.
-Հենց ձյան ժամանակ պիտի գնաս, ձյունը թողություն է, տղաս…
Չգիտեմ՝ ինչ խոսեց Աստծո հետ. էդ շաբաթ օրը գնաց, չհասցրի փակել աչքերը: Ինձ կլորիկ գումար էր թողել ու հաղորդագրություն՝ «Քեզ հետ եմ. տխրել արգելում եմ…»:
Աչքս չթարթած՝ հերս թռցրեց երկտողս ու տատիս կտակը՝ գումարը:
Չորս տարի չէի եղել Էջմիածնում, այսօր գնացի:
Հերս մի անտաշ քար է դրել շիրիմիդ, տատ, զարմանալի բան է. հպվում եմ քարին, թվում է, թե բաբախում է. հսկա քարն ասես կարծրացած կենդանի սիրտ լինի, պստիկ թռչունները խնկամանիդ շուրջ են պտտվում, միշտ թռչում են ու վերադառնում քեզ մոտ:
Ձյուն է գալիս հիմա, տա, առատ ու էնքան գեղեցիկ… Մեռնող փաթիլները լցվում են կարմրած աչքերիս մեջ, արագ հեռանում եմ, որ մերժեմ չլինելդ...
Քայլում եմ սուրբ աղբանոցով:
Գնալուցդ հետո քաղաքն աղբահորի է նմանվել, որքան էլ լվանում են, որքան էլ շատ են աղբատար մեքենաները, նույնն է:
Ագռավներն ամեն օր ապականում են եկեղեցիների փայլփլուն գմբեթները, քայլում եմ ու սայթաքում, աղբն ամենուր է...
Մի բանի համար նեղացել եմ քեզնից, տա, էդքան իմաստուն կին էիր, ինչո՞ւ ինձ չասացիր, որ ոչինչ չի մնում… որ հավիտենական է միայն աղբը…
Նվիրում եմ շատ սիրելի տատիս՝ Սվետա Դանղյանի հիշատակին
Վարդան Սմբատյան