Ազնավուր. «Առավոտը հույս է բերում»
Հոկտեմբերի 1-ն է, օր որ մշտապես կապվելու է աշխարհի մեծագույն կորուստներից մեկի՝ Ազնավուրի կորստի հետ: Նրա 100-ամյակի տարում ասես ավելի դառնագին է կորստի ցավը: Ազնավուրի հիշատակի օրվա կապակցությամբ «ArtCollage»-ի ընթերցողիներին ենք ներկայացնում Վլադիմիր Պոզների հետ նրա հարցազրույցից մեկ հատված: Հանդիպումը տեղի է ունեցել շանսոնի արքայի 2015 թվականի պետերբուրգյան և մոսկովյան համերգաշարի նախօրեին, երբ նա հյուրընկալվել էր «Պոզներ» հաղորդաշարին:
***
Վլադիմիր Պոզներ- Բարի երեկո:
Շառլ Ազնավուր- Բարի երեկո:
Վլադիմիր Պոզներ- Շատ շնորհակալ եմ, որ ժամանակ գտաք ու եկաք Ձեր համերգներից առաջ: Այսպիսով, Դուք ծնվել եք Փարիզում՝ 1924 թվականին:
Շառլ Ազնավուր- Մի քանի տարի առաջ:
Վլադիմիր Պոզներ- Այո, բավականին շատ տարիներ: Դա Ձեր ծնողների Ֆրանսիա ժամանելուց երկու տարի անց էր:
Շառլ Ազնավուր- Մեկ տարի հետո:
Վլադիմիր Պոզներ- Մեկ տարի՞:
Շառլ Ազնավուր- Այո, որովհետև քույրս ծնվել էր 1923-ին՝ Հունաստանում:
Վլադիմիր Պոզներ- Ահա, թե ինչ:
Շառլ Ազնավուր- Նա հայտնվեց Ֆրանսիայում, երբ ութ ամսական երեխա էր, իսկ ես ծնվեցի նրանց Ֆրանսիա գալուց չորս ամիս անց:
Վլադիմիր Պոզներ- Ես նույպես ծնվել եմ Փարիզում, ճիշտ է 1934 թվականին:
Շառլ Ազնավուր- Ես ընդհանրապես իմ շուրջ տեսնում եմ միայն երիտասարդների:
Վլադիմիր Պոզներ- Հենց այդպես: Իմ հայրը լքեց Ռուսաստանը 14 տարեկանում, նրա ծնողները մեկնեցին, որովհետև չընդունեցին հեղափոխությունը: Իսկ Ձեր ծնողները մեկնել են Հայաստանի՞ց, Վրաստանի՞ց:
Շառլ Ազնավուր- Ոչ, իմ պարագայում այդպես չէ: Հայրս մեկնել է Վրաստանից երգելու նպատակով: Նա մեկնել է Ստամբուլով, որտեղ էլ ծանոթացել է իր կնոջ՝ մորս հետ:
Վլադիմիր Պոզներ- Ահա, թե ինչպես է եղել:
Շառլ Ազնավուր- Նրանք ամուսնացան, և վրա հասան խնդիրները: Նրանք ապրում էին իմ մոր տատի մոտ, այսինքն դա վաղուց է եղել:
Վլադիմիր Պոզներ- Բավականին վաղ ժամանակներում:
Շառլ Ազնավուր- Նրանց հաջողվեց մեկնել Թուրքիայից, որովհետև հայրս ռուսական անձնագիր ուներ:
Վլադիմիր Պոզներ- Ուրեմն նրանք լքեցին Թուրքիան, քանի որ սկսվեց հենց այն…
Շառլ Ազնավուր- Դա Դեպարդիեի դեպքն է հիշեցնում. նա ռուսական անձնագիր ուներ:
Վլադիմիր Պոզներ- Այսպիսով երբ Ձեր հայրը ժամանեց Ֆրանսիա, Փարիզ, բացեց «Կովկասյան» անունը կրող ռեստորանը:
Շառլ Ազնավուր- Այո, բայց ահա թե ինչպիսի պատմություն: Նա այստեղ գտավ իր հորը, որը թողել էր ընտանիքը, փախչելով սիրուհու՝ դանդաղաշարժ գերմանուհու հետ, որը սերում էր Եկատերինա II-ի ժամանակներում Ռուսաստան եկած ընտանիքից: Եվ իմ հայրն իր առաջին գումարները վաստակեց երգելով հայ ու ռուս տարագիրների առջև: Նրանք շատ լավ էին վճարում: Եվ նա այդ փողերով ռեստորան գնեց:
Վլադիմիր Պոզներ- Եվ նա հույս ուներ, որ հենց նրանք կլինեն ռեստորանի այցելուները, այսինքն «սպիտակ» էմիգրանտնե՞րը:
Շառլ Ազնավուր- Այո, իհարկե:
Վլադիմիր Պոզներ- Բայց Ձեր հայրը նախընտրեց կերակրել աղքատ ուսանողներին, որոնք չէին վճարում, և, վերջիվերջո, ռեստորանը…
Շառլ Ազնավուր- Բացի այդ նա հունգարական երաժշտություն էր սիրում և 12 երաժշտներից բաղկացած հունգարական նվագախումբ հրավիրեց: Միայն դա արժեր ռեստորանի մեկ երրորդը:
Վլադիմիր Պոզներ- Եվ ոչ մի կապ չուներ Կովկասի հետ: Բարի:
Շառլ Ազնավուր- Այո, այսպես է:
Վլադիմիր Պոզներ- Լավ: Դուք հայտնվեցիք բեմում երբ դեռ երեխա էիք: Իսկ դա չէ՞ր խանգարում Ձեր ուսանելուն դպրոցում, դա խնդիրներ չէ՞ր ստեղծում:
Շառլ Ազնավուր- Այն սրճարանի դիմաց, որը կառավարում էր հայրս ռեստորանից հետո, որտեղ նա կորցրեց իր ամբողջ գումարները, քանի որ կերակրում էր մուրացիկներին, կար դպրոց, որը Կոմեդի Ֆրանսեզի մի դերասան պայքարով ձեռք էր բերել ներկայացումներում խաղացող մանուկների համար: Երբ նրանք փորձեր էին անում առավոտյան, դպրոց էին գնում կեսօրից հետո, իսկ երբ աշխատում էին երեկոյան ժամերին, ապա առավոտյան էին դասերի հաճախում: Այդպես էին դասավորում իրենց գործերը, պետք էր միայն փողոցն անցնել: Մենք՝ ես և քույրս, այդպես անցնում էինք ճանապարհը և արդեն հայտնվում էինք դպրոցում: Քանի որ հայրս երգիչ էր, ինձ ընդունեցին:
Վլադիմիր Պոզներ- Բայց Դուք ավարտական ատեստատ չստացաք:
Շառլ Ազնավուր- Ես ոչ մի կրթություն չունեի:
Վլադիմիր Պոզներ- Այո, բայց Դուք կրթության վկայական ունեիք:
Շառլ Ազնավուր- Այո, բայց պետք էր միայն գրել ու կարդալ իմանալ:
Վլադիմիր Պոզներ- Ահա, թե ինչ: Բարի:
Վլադիմիր Պոզներ- Երբ 1939 թվականին սկսվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, Դուք 15 տարեկան էիք: Երբ այն ավարտվեց՝ 45-ին, Դուք 21 տարեկան էիք: Պատերազմն ավարտվեց 45-ին, Դուք ծնվել էիք 24-ին, հետևաբաար…
Շառլ Ազնավուր- Այն ավարտվեց 44-ին:
Վլադիմիր Պոզներ- Ոչ, ոչ, 45-ն էր: Հաստատ: Բայց դա այդքան էլ կարևոր չէ: Այդ տարիները՝ 15-ից մինչև 21-ը, դրանք շատ կարևոր տարիներ են, մարդու բնավորությունն է ձևավորվում, սա՛ է կարևոր:
Շառլ Ազնավուր- Հարկավոր էր գոյատևել:
Վլադիմիր Պոզներ- Այ Դուք հիշո՞ւմ եք օկուպացիան, գերմանացիներին:
Շառլ Ազնավուր- Այո, ես շատ էի աշխատում:
Վլադիմիր Պոզներ- Ի՞նչ էիք անում այդ ժամանակ:
Շառլ Ազնավուր- Ես հանդես էի գալիս ներկայացումներում: Ելույթ էի ունենում ռեվյուներում, երգում էի կաբարեներում, խաղում էի ներկայացումներում: Ես շարունակում էի ապրել իմ մասնագիտությամբ: Ընդամենն այդքանը:
Վլադիմիր Պոզներ- Դժվա՞ր էր:
Շառլ Ազնավուր- Գիտեք, երբ դու երեխա ես, կամ երբ երիտասարդ էս, կյանքը միշտ էլ հիասքանչ է՝ բանը հենց այդ է: Գեղեցիկ արտահայտություն չէ, բայց կարելի է ասել, որ ժամանակը գեղեցկանում է զբաղմունքով: Ժամանակը զարդարվում էր զբաղմունքով, որովհետև ես երիտասարդ էի:
Վլադիմիր Պոզներ- Ես Ձեզ հասկանում եմ: Պատերազմն ավարտվեց, և Փարիզում ապրում է Շառլ Ազնավուր անունով մի երիտասարդ: Ի՞նչ է նա անում պատերազմից հետո:
Շառլ Ազնավուր- Այո, այն ժամանակ նրան դեռ կոչում են Ազնավուրյան:
Վլադիմիր Պոզներ- Ահա՜ թե ինչ, դեռ Ազնավուրյան, իսկ ես չգիտեի, որ Դուք այդքան երկար ժամանակ ազգանունը չեք փոխել: Լավ, ինչո՞վ էիք զբաղված հետպատերազմական շրջանում:
Շառլ Ազնավուր- Դե դա ավելի ուշ էր:
Վլադիմիր Պոզներ- Իսկ այնուհե՞տև: Ինչպե՞ս էիք ապրում պատերազմից հետո, ինչպե՞ս էր սկսվում այդ ամենը:
Շառլ Ազնավուր- Ես հաճախում էի մի ակումբ, որը կոչվում էր Երգի ակումբ, ուր շփվելու նպատակով գալիս էին երիտասարդ արտիստները: Այն կառուցվել էր պատերազմի ժամանակ:
Վլադիմիր Պոզներ- Կարծես թե 46-ին Դուք ծանոթացաք Էդիթ Պիաֆի հետ:
Շառլ Ազնավուր- Դուք ինձանից լավ եք հիշում:
Վլադիմիր Պոզներ-Իսկ հետո՝ 47 թվականին, նա մեկնեց Միացյալ Նահանգներ հյուրախաղերի:
Շառլ Ազնավուր- Այո, ու մենք մեկնեցինք նրա հետևից:
Վլադիմիր Պոզներ- Դուք ուղևորվեցիք նրա հետևից: Ես շատ լավ հիշում եմ դա, որովհետև ես երեխա էի և Նյու Յորքում տեսել եմ այդ համերգը՝ նրա համերգը 47 թվականին՝ Նյու Յորքում:
Շառլ Ազնավուր- Այո, նա արդեն երգում էր:
Վլադիմիր Պոզներ- Այո, այո, հետո նրա մասին շատ գրքեր կան, նրա մասին պատմող ֆիլմեր կան:
Շառլ Ազնավուր- Շատ ճշմարիտ ու շատ սուտ բաներ:
Վլադիմիր Պոզներ- Այդպես է: Սակայն Դուք նրան մոտիկից գիտեիք և երկար ժամանակ:
Շառլ Ազնավուր- Այո, ես ութ տարի ապրել եմ Էդիթի կողքին:
Վլադիմիր Պոզներ- Իսկապե՞ս: Պատմե՛ք ինձ մի փոքր նրա մասին, որովհետև ինձ համար նա զարմանալի, միանգամայն արտասովոր կին է: Դուք նրան այդքան լավ էիք ճանաչում:
Շառլ Ազնավուր- Նա փողոցից եկած աղջիկ էր, որն ինքն էր իրեն ստեղծել ականավոր մարդկանց օգնությամբ. Կոշար, Կոկտո, Լուիգի, միայն հայտնի մարդիկ, որոնք սիրեցին այս երգչուհուն, որն օժտված էր հիանալի ձայնով և որն, ընդհանուր առմամբ, գովերգում էր փողոցը: Եվ նա երբեք չէր դադարում սովորել: Միգուցե ես էլ եմ հետևել նրա խորհուրդներին, սակայն ավելի վաղ ես ինքս եմ սկսել սա կիրառել. սովորել, սովորել և սովորել: Երբ ոչինչ չգիտես ու ուզում ես հասարակության ինչ-որ մի միջավայր մտնել, պետք է որոշ չափով խաբել՝ բլեֆ անել: Իսկ մյուսներին թյուրիմացության մեջ գցելու համար պետք է գոնե մի փոքր պատկերացում ունենալ: Եվ դու սկսում ես գնել ամսագրեր, ինչպիսինն է «Reader’s Digest»-ը: Դու տեղեկանում ես մեկ տասներորդին այն ամենից, ինչ քեզ հարկավոր է իմանալ, բայց այս տասներորդ մասով քեզ հաջողվում է զրուցել ավելի բարձրաստիճան մարդկանց հետ: Ես այդպել էլ անում էի:
Վլադիմիր Պոզներ- Հավանաբար նա՝ նույնպես:
Շառլ Ազնավուր- Այո, բայց նա լուրջ գրքեր էր կարդում, ինչպես օրինակ «Ճշմարտության որոնումներում», որից ոչինչ չէր հասկանում: Նա բառարան էր վերցնում, մեզ իր շուրջն էր նստեցնում և մեզ համար ընթերցում էր Ճշմարտության գիրքը: Երբ հանկարծ հանդիպում էր մի բառ, որը նա չէր հասկանում, ապա կարդում էր բառարանը, վերընթերցում էր տեքստն ու ասում. «Դե, եկեք վերսկսենք ամենասկզբից, այլապես անհասկանալի կլինի»: Այսպես, մենք մի գիրքը կարդում էինք տասն անգամ: Նա դա անում էր ամեն օր:
Վլադիմիր Պոզներ- Դե լավ, Դուք ճանաչում էիք Էդիթ Պիաֆին, սակայն սկզբում, երբ Դուք գրում էիք Ձեր առաջին երգերը, դրանք կատարում էին այլ երգիչներ:
Շառլ Ազնավուր- Հիմնականում, այո՛:
Վլադիմիր Պոզներ- Բայց ամենասկզբում Ձեզ չէին ընդունում, քննադատությունը շատ կոշտ էր. ասում էին, որ Դուք չափազանց կարճահասակ եք, չափից ավելի տգեղ եք, Ձեր ժեստերն անկանոն են…
Շառլ Ազնավուր- Ձայնը վատն է:
Վլադիմիր Պոզներ- Ձայնը վատն է: Ընդհանրապես ձայն չունեք:
Շառլ Ազնավուր- Իսկ երգերը հանրամատչելի չեն: Ես այդ ամենը կարդացել եմ:
Վլադիմիր Պոզներ- Եվ երգերն էլ վատն են: Ձեզ նույնիսկ խորհուրդ են տվել թողնել, ասելով. «Դուք չպետք է երգեք՝ կարիք չկա»:
Շառլ Ազնավուր- Այո, բժիշկներն ասում էին, որ ես չպետք է երգեմ, որ նման ձայնալարերով ես երբեք հաջողության չեմ հասնի: Նրանք բոլորը սխալվեցին:
Վլադիմիր Պոզներ- Եղե՞լ են պահեր, երբ Ձեզ թվում էր, որ ամեն ինչ հարկավոր է թողնել, որ դա Ձեզ պետք չէ:
Շառլ Ազնավուր- Քնելուց առաջ՝ այո, առավոտյան՝ երբեք:
Վլադիմիր Պոզներ- Հետևաբար, երբ մի քիչ հոգնում եք, այդ ժամանակ էլ նմանատիպ մտքե՞ր են գալիս:
Շառլ Ազնավուր- Ասում ես ինքդ քեզ. «Այդպես պայքարելն անմիտ բան է, անիմաստ է»: Հետո քնում ես: Այնուհետև առավոտյան քնից արթնանում ես՝ արև, նոր օր: Եվ առավոտյան հույս կա: Առավոտը հույս է բերում:
Վլադիմիր Պոզներ- Ասացեք ինձ, հիշո՞ւմ եք Ձեր առաջին իսկական հաջողությունը, որպես երգիչ, ձեր ճեղքումը…
Շառլ Ազնավուր- Առաջին մեծ հաջողությունը «Ալհամբրան» էր:
Վլադիմիր Պոզներ- «Ալհամբրան»: («Ալհամբրա-Սինեմա» կինոթատրոն) Դա Փարիզում է:
Շառլ Ազնավուր- Ամեն դեպքում այն ժամանակ ես հայտնվել էի աֆիշի վերևի տողում: Այն ժամանակ երգիչները հայտարարում էին երգի հեղինակների անունները: Օրինակ, Պիաֆը հանդիսատեսին հայտարարում էր Անրի Կանտեին, Մարգարիտ Մոնոյին՝ հենց բեմից: Հանդիսատեսը միշտ գիտեր ով է գրել երգը:
Վլադիմիր Պոզներ- Պարզ է:
Շառլ Ազնավուր- Եվ իմ արտիստները, որոնք կատարում էին իմ երգերը, նույնպես այդպես էին վարվում: Եվ, վերջիվերջո, իմ անունը հետաքրքրություն առաջացրեց և ինձ հրավիրում էին, քանի որ ես էի այդ երգերի հեղինակը: Եվ նույն կերպ ինձ հրավիրեցին «Ալհամբրա»: Առաջին վեց երգերը պարզապես աղե՜տ էր:
Վլադիմիր Պոզներ- Այսինքն, ո՞չ մի ծափահարութուն:
Շառլ Ազնավուր- Ոչ:
Վլադիմիր Պոզներ- Զրո՞:
Շառլ Ազնավուր- Այո: Իրողությունն այդ էր: Արտիստներին տհաճ էր տեսնել նորեկի, որը եկել էր մասնագիտական ասպարեզում իրենց տեղը գրավելու: Ամեն ինչ սկսվեց յոթերրորդ երգից: Ես լուսավորում արեցի՝ մի բան, որն այն ժամանակ չէին անում: Եվ ես ստեղծեցի մի երգ, որից հրաժարվեց Մոնտանը: Նա ասաց ինձ. «Մեր մասնագիտության մասին երգերը երբեք հեղինակություն չեն վայելում»: Նրանք ինձ դա ասացին Սիմոնա Սինյորեի հետ միասին: Նրանք երկուսն էլ սխալվեցին. դա ահռելի հաջողություն էր:
Վլադիմիր Պոզներ- Եվ ինչպե՞ս էր այն կոչվում:
Շառլ Ազնավուր- «Ես ինձ տեսնում էի արդեն»:
Վլադիմիր Պոզներ- Ահա, թե ինչ, դա ճեղքո՞ւմ էր, իսկական հաջողությո՞ւն:
Շառլ Ազնավուր- Այո:
Վլադիմիր Պոզներ- Դրանից հետո կարելի էր ասել, որ Դուք կայացա՞ք:
Շառլ Ազնավուր- Այո:
Վլադիմիր Պոզներ- Հիանալի է:
Շառլ Ազնավուր- Այո: Բաժակ եմ բարձրացնում բոլոր նրանց համար, ովքեր դեմ են:
Վլադիմիր Պոզներ- Իսկ հետո Դուք ցնցող կարիերա ունեցաք…
Թարգմանությունը՝ Նունե Գալստյանի