Ազնավուր. «Սիրում եմ ինքս ինձ անհանգստություն պատճառել»

10:37 23.07.2024 | Արթդարակ | միջազգային մամուլ

2024-ը Ազնավուրի տարի է հռչակվել: Մայիսի 22-ին ամբողջ աշխարհը հանդիսավորապես նշեց շանսոնի լեգենդ Շառլ Ազնավուրի 100-ամյա հոբելյանը: «Art Collage»-ի ընթերցողին առաջարկում ենք ծանոթանալ Շվեյցարիայի Ռադիոյի և Հեռուստատեսության հայտնի մեկնաբան Դարիուս Ռոշբինի հարցազրույցին, որը հայազգի աշխարհահռչակ շանսոնիեն տվել է 2014 թվականին՝ իր 90-ամյակի առիթով, հերթական անգամ հյուրընկալվելով Ռոշբինի «Pardonnez–moi» (Ներեցե՛ք ինձ) հեղինակային հաղորդաշարին: 

Ներկայացնում ենք զրույցի առաջին մասը, իսկ երկրորդ մասում Ազնավուրը կպատմի իր մանկության, թատրոնում խաղացած առաջին դերերի, Էդիթ Պիաֆի, Ջոնի Հալիդեյի, շվեյցարական պոեզիայի մասին, իսկ հանդիպման ավարտին կբացահայտեք թե որ ենթատեքստում է նա խոստացել իր հարյուրամյակը նշել բեմում՝ 2024 թվականի մայիսի 22-ին:

 

Դարիուս Ռոշբին -Շառլ Ազնավուր, բարև ձեզ:

Շառլ Ազնավուր -Բարև ձեզ:

Դարիուս Ռոշբին -Շնորհակալ ենք, որ ընդունում եք մեզ Ձեր տանը՝ Ժնևի լճի ափին:

Շառլ Ազնավուր -Բարով եք եկել:

Դարիուս Ռոշբին -Արդեն շատ տարիներ է, ինչ Ձեր տունը Շվեյցարիայում է:

Շառլ Ազնավուր -1972 թվականից ի վեր:

Դարիուս Ռոշբին -Ի՞նչ է Ձեզ համար Շվեյցարիան:

Շառլ Ազնավուր -Հանգրվան: Ես ծովի ափին չեմ, ես լճի ափին եմ, այո, սա խաղաղ հանգստի վիճակ է:

Դարիուս Ռոշբին -Դուք ասում եք. «Ժնևի լճի ափին միջերկրյածովյան թեթև շունչ կա»:

Շառլ Ազնավուր -Երբ մի փոքր մառախուղ է կապում լճի վրա, ես այն տպավորությունն ունեմ, որ գտնվում եմ ծովի ափին: Եվ հետո այստեղ հեռու չէ. ես հաշվել եմ. լիճը գտնվում է այստեղից հարյուր քայլ հառավորության վրա: 

Դարիուս Ռոշբին -Ազնավուրի տարին, Ձեր տարին՝ իննսունամյակը, ամենուրեք է. ալբոմներ, ելույթներ, Ձեզ հարգանքի տուրք մատուցող երիտասարդ երգիչներ, խտասկավառակներ՝ 60 խտասկավառակ, սա անհավատալի է թվում, Ազնավուրի երգերի լիակատար ժողովածուն կազմում է 60 խտասկավառակ:

Շառլ Ազնավուր -Զուգերգեր, հավասարապես զուգերգերը: Այսինքն, այո, ինձ ասում էին, որ ես ոչինչ չունեի հաջողության հասնելու համար, ես ապացուցեցի, որ քննադատնե՛րն ինձ քննադատելու ոչինչ չունեն: Այ, այդպես: Եվ ես նրանց հասցրած վիրավորանքը չմոռացա, որովհետև ինձ երբեք չներեցին հաջողելու համար, հակառակ նրանց դուրս տված բաներին՝ ինձ դա երբեք չներեցին: Այնուամենայնիվ, դա չափազանց հետաքրքրական է: 

Դարիուս Ռոշբին -Նրանք շատ հիմարություններ փչեցին, կային նաև այնպիսինները, որոնք Ձեզ Aznavoice էին կոչում. ձայն չկա, նա գեղեցիկ չէ, նա ցածրահասակ է և այլն: Դուք այդ ամենը ճանաչեցիք: 

Շառլ Ազնավուր -Այո, բայց գեղեցկությունը նշանակություն չունի. ինչպես էլ լինի, երբ մարդը դուրեկան է, ի վերջո, ծերանալու հետ մեկտեղ նա իր կերպարանքում գեղեցկություն է ձեռք բերում: Դուք Լինո Վենտուրայի կնոջն ասում էիք, որ նրա ամուսինը հետո սիրունացավ, աղվոր մարդ դարձավ, մի բան, ինչից նա սկզբում զուրկ էր: Եվ ճիշտ է, թե իբր հաջողությունը գեղեցկացնում է մարդկանց: 

Դարիուս Ռոշբին -Ձեր հանդիսատեսը Ձեզ չլսված կերպով սիրում է: Հիմա բեմի վրա Դուք խաղարկում եք դա: Դա մի անհավանական ներկայացում է, Դուք խոսում եք ամեն ինչից. ծերությունից, Ձեր վիրահատությունից (մատով ցույց է տալիս քիթը), մազերի փոխպատվաստումից՝ ամեն ինչից:

Շառլ Ազնավուր -Այո, այո, հիվանդությունից, աֆթաներից (մատով ցույց է տալիս բերանի խոռոչը), երբ, որ դրանք առաջանում են ու խանգարում են ինձ երգել: Երբ ձայնս խզվում, խռպոտում է, ես նրանց ասում եմ. «Հիմա դուք կլսեք այն ձայնը, որը ես ունեցել եմ իմ կարիերայի սկզբում»: Ես նրանց հաճույք եմ պատճառում, հնչեցնելով իմ սկզբնական ձայնը:

Դարիուս Ռոշբին -Դա դժվար չէ՞:

Շառլ Ազնավուր -Այսինքն, բարդությունն ինձ համար ուրիշների կողմից ծեծված ճանապարհներից դուրս գալն է, նույն երգը չգրելը: Ես սկսեցի մյուսների նման գրել նույն երգը և հետո մեկ օր ինքս ինձ ասացի. «Բայց սրանով ես չեմ կարող շատ, շա՜տ հեռու գնալ: Հարկավոր է այլ բաներ անել»: Ես սկսեցի փնտրել հակասական երևույթներ, ու ամեն անգամ, երբ որևէ հակասական փաստ էր ի հայտ գալիս, ես ինձ գտնում էի այնտեղ:

Դարիուս Ռոշբին -Ձեր երկարակեցությունը hիացմունք է առաջացնում: Ինը տարեկան երեխա էիք, երբ Դուք առաջին անգամ բեմ բարձրացաք, թատրոնում խաղացիք: Արդեն 81 տարի է, ինչ բեմում եք, թվում է՝ թե սա անհավանական է:

Շառլ Ազնավուր -Եվ ես երբեք աշխատանքում պարապուրդ չեմ ունեցել:

Դարիուս Ռոշբին -Եվ Դուք շնորհակալություն եք հայտնում հանդիսատեսին, Դուք երբեք չեք հոգնում, երբ դիմում են Ձեզ հետ լուսանկարվելու խնդրանքով, ու Դուք ասում եք. «Հենց նրանք են ինձ վճարում»։

Շառլ Ազնավուր -Բայց ես ավելին եմ անում: Հիշում եմ, երբ Ռոլս–Ռոյս էի գնել՝ անշուշտ, ես խելագարվում էի Ռոլս-Ռոյսի համար, և երբ իմ ավտոմեքենային նայելու նպատակով գալիս էին «Օլիմպիայի» ելքի մոտ, ես ասում էի. «Նստեցե՛ք, նայեք ներսից, տեսե՛ք»: Իրոք, ես նրանց ցույց էի տալիս: Հիմա կան մարդիկ, որոնք ուզում են այցելել իմ հողատարածքը, տեսնել իմ ձիթենիները: Բայց, այո, ինչու՝ ոչ: Վերջիվերջո, ո՞վ է հատուցել ձիթենիներիս այգու ծախսերը: Հենց իմ հանդիսատեսն է վճարել այդ ամենի համար: Ես առնվազն պարտավոր եմ նրանց հանդեպ այդ քաղաքավարությունն ու բարեհայեցողությունը դրսևորել:  

Դարիուս Ռոշբին -Մի անգամ, Դուք ասացիք. «Այս գեղեցիկ բաճկոնը (ցույց է տալիս բաճկոնը), սրա համար դու՛ք եք վճարել, ես այն ձեռք եմ բերել ձե՛ր շնորհիվ»:

Շառլ Ազնավուր -Այո, այո, ես հենց այդպես էլ ասացի նրանց. «Դուք եք վճարել սրա համար»: Եվ դա բացարձակ ճշմարտություն է: Ես սուտ չեմ ասում: Բեմից ես միայն շիտակ եմ խոսում:

Դարիուս Ռոշբին -Ո՞րն է Ձեր երկարակեցության գաղտնիքը:  

Շառլ Ազնավուր -Դա որակն է, բարձունքում չհայտնվելու վախն է: Սա բեմական լարվածությունը չէ: Վախը բեմից գոյություն չունի, երկյուղն է առկա:

Դարիուս Ռոշբին -Դուք դեռ առ այսօր վախ եք զգո՞ւմ, որ չեք կարողանա ճշտությամբ անել այն, ինչ պետք է: Սա դեռ գոյությո՞ւն ունի:

Շառլ Ազնավուր -Այո, ես նույնիսկ լարվում եմ, որ ստույգ հերթականությամբ չեմ դրել այն երգերը, որոնք պետք է հնչեն բեմից, լարվում եմ, որ լույսերը չեն վառվի, որ չեն վառվի ճի՛շտ պահին, որ միկրոֆոնը կկոտրվի, լարվում եմ, որ կմոռանամ որևէ նախադասություն, կամ ինչ-որ բառ: Ես օգտվում եմ հեռուստահուշարարից, նման դեպքում ես այդ մասին հայտնում եմ իմ հանդիսատեսին, ասում եմ ամենասկզբից. «Ես հեռուստահուշարար ունեմ, եթե տեսնեք, որ խորասուզվում եմ այնտեղ, ուրեմն ինչ-որ բան կա, որ ես մոռացել եմ ու կարդում եմ այն»: Ես նրանց տեղյակ էի պահում այդ մասին, սա ոչ ոքի չի բարկացնում: Ոչ ոք ինձ չի ասում. «Դուք սխալ եք վարվում»:

Դարիուս Ռոշբին -Լիարժեք թափանցիկություն, հա՞:      

Շառլ Ազնավուր -Լիարժեք:

Դարիուս Ռոշբին -Եվ լիարժեք հետաքրքրասիրություն: Ձեր 90 տարեկանում Ձեզ հետաքրքրում է ամեն ինչ:

Շառլ Ազնավուր -Բայց երբ ասում եմ «ամեն ինչ», ապա իրոք ես հետաքրքրվում եմ ամեն ինչով. երաժշտությամբ, նորարարություններով, գյուտերով, ճանապարհորդություններով:

Դարիուս Ռոշբին -Անհավանական բաներ եք ասում: Ձեր մեխանիզմն աշխատացնելու համար (մատնանշում է գլուխը) Դուք ամեն օր կարդում եք մեկական փոքրիկ հոդված հանրագիտարանից:

Շառլ Ազնավուր -Ամեն օր ինչ-որ բան եմ կարդում: Մահճակալիս դիմաց տեղադրված գրակալի վրա սովորաբար ունենում եմ երեք գիրք. կա մեկ գիրք, որը պետք է կարդամ այդ տարվա, կամ այդ շաբաթվա ընթացքում՝ Գոնկուրյան մրցանակի դափնեկիր և այլն… Դա առկա է, և ունեմ տեքստեր օտար լեզվով, որոնք կանոնավոր կերպով ուսումնասիրում եմ: 

Դարիուս Ռոշբին -Գիրքը, բառարանը, տարիմաստորեն, Դուք ինտելեկտուալ եք:

Շառլ Ազնավուր –Ոչ, բոլորովին:

Դարիուս Ռոշբին -Ընդհակառակը, որովհետև Դուք չեք ավարտել Ձեր ուսումը:

Շառլ Ազնավուր -Ոչ, չեմ ավարտել:

Դարիուս Ռոշբին -Սակայն բառերի, գրականության որակի հանդեպ Ձեր ունեցած կիրքը շատ վաղեմի է:

Շառլ Ազնավուր -Բայց ֆրանսերենն այնքան արտասովոր լեզու է, որ եթե լեզվի սիրահար չես, ապա ֆրանսերեն խոսելն անօգուտ է՝ կարելի էր ցանկացած անտառում խոսել ցանկացած մեկ ուրիշ լեզվով:

Դարիուս Ռոշբին -Ձեզ մոտ դա շատ, շատ լավ է արտահայտվում բանավոր զրույցում, դա ինձ նախկինում ապշեցնում էր. ճիշտ բառի ընտրությունը, նախադասության որակը՝ սա առկա է մշտապես և ամենուրեք:

Շառլ Ազնավուր -Մինչդեռ իմ ամենակարևոր գիրքը մնում է հոմանիշների բառարանը, որ մշտապես չանդրադառնամ նույն բառին, բացի այն դեպքերից, երբ դա կարևոր է երգի ընթացքի համար, բայց դրանից դուրս կարելի է տարատեսակել՝ մենք չենք կարող ասել նույն բանը երկու կամ երեք անգամ:

Դարիուս Ռոշբին -Դուք անդադար բեմի վրա եք. Նյու Յորքում, այլ քաղաքներում:

Շառլ Ազնավուր -Այս վերջին երկու ամիսների ընթացքում եղանք 10 մայրաքաղաքներում: Ես մեկնում եմ մայրաքաղաքներ, որովհետև գտնվեց մի չարակամ քննադատ, որն ասաց. «Ես տեսա, թե ինչպես եք Դուք հրաժեշտ տալիս»: Ես նրան ասացի, որ այլևս չեմ կատարում շրջագայություններ, իսկ սա նշանակում է, որ ես հրաժեշտ չեմ տալիս, այլ ասում եմ. «Ցտեսություն, ես մոտակա ժամանակները կվերադառնամ»:

Դարիուս Ռոշբին -Եկե՛ք զրուցենք ֆրանսերեն լեզվից: Ծածկալեզուն… Դուք պայմանական լեզվի հանդեպ առանձնահատուկ սեր ունեք:

Շառլ Ազնավուր -Ես ծածկալեզու օգտագործելու հակում ունեմ: Մի երգ եմ գրել ամբողջությամբ պայմանական լեզվով, երբ այդ լեզուն դեռ չուներ հանգերի բառարան, մինչդեռ հարկավոր էր կազմել այն: Ես սիրում եմ ինքս ինձ անհանգստություն պատճառել: Հեղինակել եմ մի երգ, որի վերնագիրն է «L’Instant présent» (Այս  պահին), որը տևում է երեք ու կես րոպե, և որտեղ ես տարբեր բաներ եմ ասում այսօրվա  սպառնալիքների վերաբերյալ: Ես ինձ նեղություն եմ տալիս, ես ուզում եմ, որ երգերը լինեն ավարտուն, անթերի, որ հասնեն մինչև վերջ, որպեսզի կարողանան ասել. բայց նա ինչ արեց այս ամենը պատմելու համար:

Դարիուս Ռոշբին -1924 թվական, ծնունդ Փարիզում, ծնողնեըը գալիս են Հայաստանից:

Շառլ Ազնավուր -Թուրքիայից, եթե ստույգ լինենք:

Դարիուս Ռոշբին -Ասում էին, որ նրանք ուզում էին մեկնել Ամերիկա, դա ճի՞շտ է:

Շառլ Ազնավուր -Այո, նրանք դիմել էին մուտքի արտոնագրի համար, իսկ երբ այն չտրամադրեցին, նախընտրեցին մնալ Ֆրանսիայում, փառք Աստծո: Որովհետև իրականում, ոչ թե Ֆրանսիան է ինձ հետաքրքրում, այլ նրա լեզուն և ֆրանսիացի ժողովուրդը:

Դարիուս Ռոշբին -Հայկական ծագումը միշտ հաշվի է առնվում: Դուք դեսպան եք և պարբերաբար վերադառնում եք Հայաստան, այնտեղ կա Ձեր արձանը, Ձեր անունով կոչված են փողոցներ, հրապարակներ:

Շառլ Ազնավուր -Այո, այո ես դրանով առանձնահատուկ հպարտանում եմ: Ես սիրում եմ,  երբ դրանք ինձ շնորհում են, բայց եթե ինձանից հետ վերցնեն, ապա դրանից շատ բան չի փոխվի: Բայց իրականում ես հավակնություններ չունեմ, ես առհասարակ նկրտումներով մարդ չեմ: Ես երբեք կարիերապաշտ չեմ եղել, ես փառասեր, փառամոլ եմ եղել, ահա, սա է ֆրանսերեն լեզուն. «կարիերապաշտ»-ը և «փառամոլ»-ն այն երկու բառերն են, որոնք ձեզ համար կտեղադրեն հոմանիշների բառարանում, և դուք պետք է ընտրություն կատարեք, ընտրելով ճիշտը:

Դարիուս Ռոշբին -Հայի և թուրքի միջև այնքան ատելություն կա. կոտարածները, վայրագությունները, մի լավ օր հաշտությունը հնարավոր կլինի՞:

Շառլ Ազնավուր -Այն անհրաժեշտ է, այն անպայմանորեն պետք է: Որովհետև մենք երկու ազգեր ենք, որոնք շատ նման են իրար: Դա ճիշտ է: Որովհետև մենք ընդհանուր բաներ ունենք և հետո ես կարծում եմ, որ ծիծաղելի է, որ մի կողմից ունենանք ատելություն, մյուս կողմից՝ հիշողության բացակայություն, որ անընդհատ շրթունքներից սուտ ելնի:

Դարիուս Ռոշբին -Դուք հավատում եք, որ մահանալուց առաջ կտեսնեք հաշտությունը հայի և թուրքի միջև:

Շառլ Ազնավուր - Անշուշտ ես դրա հույսն ունեմ, և Էրդողանին առաջարկել են Հայաստան այցելել հաջորդ Ապրիլի 24-ին (խոսքը 2015 թվականի մասին է), նա դեռ չի տվել իր համաձայնությունը:

Դարիուս Ռոշբին -Եթե նա գա, Դուք կմեկնե՞ք այնտեղ:

Շառլ Ազնավուր -Այո, անշուշտ, ես կմեկնեմ: Ես կգնամ ու իմ 48 ժամը, որոնց ընթացքում նա կգտնվի այնտեղ, ես կլինեմ նրա կողքին, ինչպես եղել եմ Հռոմի Պապի կողքին, ինչպես եղել եմ Միտերանի, Ժակ Շիրակի, Սարկոզիի, Օլանդի կողքին: Ես ոչ մի քաղաքական կուսակցության չեմ պատկանում, որևէ կողմի չեմ հարում, սա բարերարություն է Հայաստանի ու հայ ժողովրդի համար, այն ժողովրդի, որը տառապեց երկար ժամանակ և որը շարունակում է տառապել:

 

Թարգմանությունը ֆրանսերենից՝ Նունե Գալստյանի