Առօրյա երջանկության րոպեներ
Կիրակի վաղ առավոտյան, երբ քաղաքը դատարկ, հանգիստ ու չքնաղ է, ես դուրս եմ գալիս տնից՝ մտովի թափառելու փողոցներում: Ու ամեն անգամ հանդիպում եմ նրանց՝ երկու կամ երեք հոգու, իսկ մի անգամ՝ նույնիսկ 5 հոգու։ Հազվադեպ է լինում, որ մեկին հանդիպեմ։ Բայց որ ոչ մեկին չհանդիպեմ, այդպես չի լինում։
Նրանք բոլորն էլ էլեգանտ են հագնված, բոլորը բարձրակրունկ կոշիկներով են, բայց շաբաթ երեկոյի հագուստը բացարձակ չի համապատասխանում նրանց՝ կիրակնօրյա գունատ ու քնատ դեմերքին։ Երբեմն տեսանելի են ականջներին փայլող ականջողերը կամ հագուստի վրայի կրծքազարդերը։ Երբեմն մի քանի թաղամաս քայլելուց հետո լսում եմ ինչ-որ մեկի կրունկների ձայնը կամ մուտքի դռան բացվելու ձայնը, որտեղից դուրս է գալիս մեկը՝ առավոտյան լույսից սրտնեղած ծածկելով աչքերը։
Նա ուրիշի բնակարանում է գիշերել ու հիմա բար է փնտրում անծանոթ տարածքում՝ տան ճանապարհին կապուչինո խմելու համար: Միանգամից պարզ է՝ նա պատկանում է երեկվա օրվան ու կիրակնօրյա առավոտի հետ ոչ մի աղերս չունի։ Նա գեղեցիկ է, չափազանց գեղեցիկ, գունատ, շփոթված, հոգնածությունից շշմած։ Անուժ։ Բայց այդ շփոթվածության արտահայտության տակ, ինչպես գորգի տակ, թաքնված երջանկության նշույլներ են նշմարվում։ Նրա հետևից բար եմ մտնում, կապուչինո եմ վերցնում, կանգնում եմ մի փոքր հեռու, բայց այնպես, որ տեսնեմ նրան․ ես մտադրություն չունեմ նրա հետ խոսելու, պարզապես հետևում եմ, թե ինչպես է նա կամաց-կամաց պտտում գդալը՝ հայացքը հառած հեռուներին ու հորանջում։ Ես հետևում եմ նրան՝ մինչև նա գնում է դեպի ելքի դուռը, մինչև կմարեն նրա կրունկների կտկտոցները։ Նա բացում է բարի դուռն ու գնում է։ Ու հենց այդ պահից սկսած միայն կարելի է համարել, որ երեկվա օրն ավարտված է։
Ես նախապես գնացքի տոմս եմ գնում։ Հասնելով կայարան՝ ես անմիջապես չեմ նստում գնացք։ Սպասում եմ։ Կրպակում ամսագրեր եմ աչքի անցկացնում, ապարատից մի շիշ ջուր եմ վերցնում։ Գնացքի մեկնելուց երկու-երեք րոպե առաջ մտնում եմ վագոն։ Մոտենում եմ իմ տեղին։ Հաճախ ինձ հաջողվում է գնահատել իրավիճակը։ Եթե տեղս ազատ է, ապա ճամպրուկս դնում եմ վերևում ու նստում։ Երբեմն հաճույք եմ ստանում, երբ բացահայտում եմ, որ ինչ-որ մեկն իմ տեղն է նստել՝ աղոթելով, որ չհայտնվեմ։ Ես գիտեմ, որ նա շարունակում է նայել ժամացույցին, ես գիտեմ, որ երբ ինչ-որ մեկը միջանցքով շարժվել է իր ուղղությամբ, նա վախեցել է, որ մարդ է գալիս, որի տոմսը հենց այդ տեղում կլինի, ես գիտեմ, որ ամեն անգամ, երբ վտանգն անցել է, նա թեթևացած շունչ է քաշել՝ հանգիստ ու լիահույս։ Ու գիտեմ, որ հիմա, երբ գնացքը շուտով կշարժվի, նա կարծում է, որ վերջ, կարողացավ խորամանկել։
Այդ պահին հայտնվում եմ ես՝ տեղն ազատելու անկասելի իրավունքով։ Ես, որ դեռևս մի քանի տարի առաջ վախենում էի տեղս զբաղեցված գտնել, քանի որ չէի համարձակվում ասել, որ այդ տեղն իմն է, ամաչում էի ու տհաճ էր։ Իսկ հիմա ես հաճույքով անում եմ դա՝ ինչպես ամենավերջին սրիկան։ «Ներեցեք, բայց այս տեղը կարծես զբաղված է»:
Ու ես ցույց եմ տալիս իմ տոմսը: Ես դիտմամբ եմ ասում «կարծես», ասես հնարավորություն տալով, որ դեռ մի քանի վայրկյան կարծի, որ ես շուտով կհեռանամ՝ ոչ մի սարսափելի բան չկա, ներեցեք, ասելով։ Բայց ես անսասան կանգնած եմ իմ տեղում։ Իսկ նա՝ նվստացած հեռանում է՝ այլ տեղ փնտրելու։
Դու երբեք ամռանը չես գնում։ Ցերեկը տանն ես նստում, իսկ երեկոյան թափառում ես փողոցներով։ Սա տարվա քո սիրելի եղանակն է։ Օգոստոսը։ Ավելի ճիշտ՝ օգոստոսի կեսերը։ Մի շաբաթ, առավելագույնը՝ տասը օր․ հրաշալի ժամանակ է։ Բոլորը գնում են, իսկ դու մնում ես։ Սա քո արձակուրդն է՝ առանց արձակուրդի։
Միայն պատկերացրու․ դու ունես պատշգամբ՝ քաղաքին նայող տեսարանով, որտեղից հունիսի սկզբից դու տեսնում ես, որ փողոցում ավելի շատ մարդ կա, և որ ոչ ոք չի շտապում գիշերը տուն գնալ. մարդիկ անելիքներ ունեն՝ մնում է միայն հասցնել։ Ինչ-որ պահի, սակայն, նկատում ես, որ գնալով մարդկանց քանակը պակասում է։ Եթե փորձես պատշգամբից մի քիչ կախվելով լսել փողոցային խոսակցությունները, ապա դու կլսես, թե ինչպես են մարդիկ հրաժեշտ տալիս միմյանց՝ ես կմեկնեմ վաղը, կհանդիպենք արձակուրդից հետո․․․ Աստիճանաբար քաղաքը դատարկվում է։ Օգոստոսի կեսերին քո վերջին ընկերները հեռանում են քաղաքից, և դու վերջապես մենակ ես մնում։
Քո արձակուրդն՝ առանց արձակուրդի. սա քո հորինած տերմինն է։ Քեզ դուր է գալիս, որ քաղաքում կիսամերկ օտարերկրացիների հետ ես մնացել, որոնք քաղաքի ամեն անկյունը լուսանկարում են։ Ամենաշոգ ժամերին տանն ես մնում, քիչ ես ուտում, բայց անընդհատ կարդում ես, դիտում ես անցյալ տարի ձայնագրածդ ֆիլմերը։
Քո առջև «Repubblica» ամսագրի ամառային էջն է, և դու ժամանակ առ ժամանակ նայում ես այդ էջին․ պետք է որոշես, թե ինչպես անցկացնես երեկոդ։ Մինչև ժամը հինգը դու ընտրում ես մի երթուղի, որը քեզ կարող է տանել երեք տարբեր վայրեր։ Մինչև ժամը վեցը նրանցից երկուսն են մնում։ Ութին՝ մեկը։ Պատահում է նաև, որ երեկոյան գնում ես բացօթյա թատրոն, բայց, սկուտերով մոտենալով դրան, կանգ չես առնում, անցնում ես կողքով և մինչև ուշ գիշեր շրջում քաղաքում։
Երբեմն դու երկար ժամանակ ես անցկացնում կիսադատարկ սուպերմարկետներում՝ սառնարանում պահելու համար պաղպաղակ գնելով։ Տանը մերկ ես շրջում, պառկում ես մահճակալին, նայում ես առաստաղին՝ հատկապես ցնցուղ ընդունելուց հետո: Իսկ օրվա ընթացքում դու առնվազն 10 անգամ ցնցուղ ես ընդունում։ Քեզ դուր է գալիս, որ ժամանակն անվերջ ձգվում է, ու դու չգիտես՝ ինչով զբաղվես։ Քեզ նույնիսկ դուր է գալիս, որ ձանձրույթից անգամ սկսում ես մտածել՝ չմկենե՞ս արդյոք, սկսում ես մտածել ընկերներիդ մասին, որոնք ինչ-որ տեղ են մեկնել, ինչպես և նրանցից որ մեկին միանաս։ Դուր է գալիս միջանցքում անորոշությունից առաջ ու հետ քայլել։ Դե ի՞նչ, գնո՞ւմ եմ, թե՞ չեմ գնում՝ լավ իմանալով, որ ոչ մի տեղ էլ չես գնա։ Երբ տնից դուրս ես գալիս, ուր էլ որ գնալիս լինես, այն ավարտվում է գիշերային երկարատև զբոսանքով։ Հեռու թողնելով սկուտերդ կամ մեքենադ՝ գնում ես գետտո՝ Պիացա Նավոնա։ Ճանապարհին հանդիպում ես զբոսաշրջիկների, նայում նրանց աչքերի մեջ՝ տեսնելով հիացմունք, և սիրում ես մտածել, որ նրանք նայում են քեզ և մտածում, թե դու հենց այդտեղ ես ապրում։ Քայլում ես այնքան, մինչև համոզվես, որ քո քայլերի արձագանքը միակն է տարածքում։ Կամ ընտրում ես Գարբատելլա թաղամասը, Տրիեստ թաղամասի փոքր նեղլիկ փողոցները կամ Մոնտեսակրոյի հանգիստ ու կանաչ փողոցները: Կամ՝ Սան Սաբան:
Լինում է, որ օգոստոսյան դատարկ օրն անցկացնում ես ինչ-որ մեկի հետ, որին վերջին անգամ (լավագույն դեպքում) կես տարի առաջ ես հանդիպել։ Որին սեպտեմբերից սկսած այլևս չես էլ հանդիպի։
Այս տարի դու հանդիպեցիր նրան։ Դուք ծանոթ եք․ դու պարբերաբար հանդիպել ես նրան։ Վերջին անգամ՝ հուլիսին, ինչ-որ երեկոյի ժամանակ, իսկ հիմա քայլում ես նրա հետ գիշերային քաղաքով՝ վստահեցնելով, որ հուլիսյան ամբողջ երեկոն զրուցելով եք անցկացրել։ Ինքն էլ, իր հերթին, պնդում է, որ դուք ամբողջ երեկո չեք զրուցել՝ միայն ամենասկզբում, իսկ ամբողջ երեկոյի ընթացքում դու Իսրայելից ժամանած աղջկա հետ ես զրուցել, որն եկել էր Հռոմ՝ ինչ-որ վավերագրական ֆիլմ նկարելու։ Իսրայելից ժամանած աղջկան դու հիշում ես․ սովորական աղջիկ էր՝ ոչ մի արտառոց բան։ Ու նաև հիշում ես, թե ինչպես այդ երեկո քո այսօրվա ընկերուհու մի ծանոթ նայեց նրա աչքերի մեջ ու ասաց՝ իմ կարծիքով մենք մի անգամ համբուրվել ենք, այնպես չէ՞։ Ու նա դրական պատասխանեց։ Չգիտես ինչու, դու հենց այդ պահին հասկացել էիր, որ այդ հարցն ու պատասխանը մտապահելու ես միշտ։
Հետո դուք հանդիպում եք, որ համերգ գնաք։ Մինչև համերգի սկսելը դուք գնում եք գարեջուր խմելու։ Նա ասում է, որ ոչ մի տեղ էլ չի ուզում գնալ, քանի որ օգոստոսյան Հռոմը բոլորովին այլ է, ու երբեք այն այլևս նույնը չի լինելու: Դու չես ասում նրան, որ նույն կարծիքն ունես․ դա մի քիչ հիմար կհնչի: Դու լռում ես։
Բայց հասկանում ես, որ արձակուրդդ անցկացնում ես քաղաքում՝ նրա հետ։ Դուք ամեն երեկո հանդիպում եք։ Ամբողջ մի շաբաթ, առավելագույնը՝ տասը օր։ Մինչև չի վերադառնա մեկը, որը քեզ կամ նրան կվերադարձնի տուն՝ Հռոմ, մինչև այդ ու դրանից հետո եղած Հռոմ։ Ոչ այնպիսին, ինչպիսին հիմա է։
-Կարծես մի անգամ մենք համբուրվել ենք, չէ՞,- այսպես էր նրա ծանոթը հարցրել։
Նա քեզ ամեն օր զանգում է մոտավորապես յոթն անց կես։ Դուք չեք քննարկում, թե ինչպես եք անցկացրել օրը, դուք միայն երեկոյան եք հանդիպում։ Երկար ժամանակ քննարկում ենք՝ ինչ անել: Կինո, թատրոն, պիցցերիա։ Ամեն անգամ, երբ թվում է, թե համաձայնության եք եկել, ձեզանից մեկը նոր ծրագիր է մշակում: Ձեզ դուր է գալիս ամեն ինչ բարդացնել։
Հետո դու նրան տուն ես ուղեկցում։ Մտնելով շքամուտք՝ դուք բարձրանում եք ամենավերևի հարկ, շունչդ կտրվում է, իրենը՝ ոչ։ Տան դռան առաջ կանգ եք առնում ու երկար զրուցում եք՝ ավարտին հասցնելով անավարտ թողած խոսակցությունը։ Երկրորդ կամ երրորդ երեկոյան, հստակ չես հիշում, համբուրվում եք։ Ապա դու նրան բարի գիշեր ես մաղթում ու աստիճաններով սրընթաց իջնում ես՝ ինչպես միայն համբուրվելուց հետո կարելի է ներքև գլորվել։
Եվ այսպես՝ բոլոր օրերը։ Զանգ։ Ի՞նչ պետք է անենք։ Վեճեր։ Ընտրություն։ Հանդիպում։ Զբոսանք։ Հաղորդագրություններ։ Նրա տան աստիճանները։ Տան դռան առջև նա անջատում է հեռախոսը։ Ու դուք համբուրվում եք։ Այսպես բոլոր օրերը՝ չհաշված մի մանրուք՝ ամբողջ օրն ուզում ես համբուրվել նրա հետ։ Դուք ամեն երեկո երկար համբուրվում եք, իսկ նա այդպես էլ չի առաջարկում, որ ներս գնաս, դու ինքդ էլ դա չես ուզում․ դու ուզում ես կանգնել այդտեղ՝ մուտքի խավար լույսի ներքո ու լռության մեջ երկար համբուրվել։ Դու չես էլ հարցնում՝ դա նրան դուր է գալիս թե ՝ոչ, բայց հույս ունես, որ դուր է գալիս։ Դուք այդ մասին չեք խոսում։
Մի երեկո նա քեզ առաջարկում է ներս գնալ ու ընթրել միասին, դու գնում ես, գինի եք խմում, զրուցում եք, մինչև ուշ գիշեր երաժշտություն եք լսում։ Հետո դուրս եք գալիս աստիճանների մոտ ու այդտեղ եք համբուրվում՝ երկար ու շատ։
Մի անգամ նա զանգում է քեզ ։ Սովորականի նման յոթն անց կես։ Դու պատրաստ ես վիճել, որ գնաք ցանկացած այլ տեղ, ուր նա չի ուզում գնալ։ Այդպիսին է խաղը։ Դու պատրաստ ես դրան։ Նրա ձայնը խաղաղ ու հանգիստ է։ Դու սպասում ես՝ ինչ կասի նա։ Ու նա ասում է, որ իրեն զանգել է ընկերուհին, որի մասին նա այդքան պատմել էր քեզ։ Ընկերուհին վերադարձել է հանգստից։ Այս երեկո նա ձեզ հետ կլինի։ Դու շրջվում ես դեպի պատը, որտեղ օրացույցն է։ Փորձում ես հիշել՝ ինչ օր է։ Վերջապես հիշում ես։ Հնարավոր է՝ հեռախոսը դնելուն պես ինչ-որ մեկը զանգի քեզ ու ասի, որ վերադարձել է։ Ալո՜, ո՞ւր կորար։ Դու ասում ես, որ եթե երկար ժամանակ է՝ չի տեսել ընկերուհուն, գուցե առանց քեզ հանդիպեն։ Նա ասում է, որ դու խենթ ես, որ ուզում է ծանոթացնել քեզ ընկերուհու հետ։ Լավ, համաձայնում ես դու։ Նրանք արդեն ամեն ինչ որոշել են․ դու չես ընդդիմանում, դու ասում ես՝ լավ։ Մի պահ նա լռում է։ Կարծես շուտ համաձայնեցիր։ Ալո՜, ո՞ւր կորար։ Դուք պայմանավորվում եք հանդիպել։
Դու չես գնում այդ հանդիպմանը։ Տնից ուշ ես դուրս գալիս, մեքենա ես նստում։ Գնում ես Գարբատելլա թաղամաս, մեքենադ բավականին հեռու ես կանգնեցնում, մինչև ուշ գիշեր քայլում ես։ Ոտքերդ հոգնածությունից ցավում են․ որոշում ես տուն վերադառնալ։ Մեքենա կայանելու տեղերն արդեն պակասել են։ Քո ընտրած տեղի կողքին արևայրուքով մի տղամարդ մեքենայից ճամպրուկն է հանում։ Նա ուրախ-ուրախ բարևում է քեզ։ Միանգամից պարզ է՝ ուրախ է, որ վերադարձել է։ Տուն մտնելով երկու հաղորդագրություն ես ստանում՝ վերադարձել է Անտոնիոն, վերադարձել է Նինան։
Դու նրա համբույրներն ես հիշում։ Դու հիշում ես դրանք, երբ ամառն ավարտվում է, դու հիշում ես դրանք մի ամբողջ ձմեռ։ Երկար ընդմիջումից հետո դու հանդիպում ես նրան մի երեկույթի ժամանակ։ Չաո՜՝ չաո՜։ Դուք գրկախառնվում եք՝ երկու մարդու նման, որ ասես չեն հասկանում, թե ինչ պետք է պատահած լիներ, որ այսքան երկար չհանդիպեին։ Հենց այդ պահին նրան հաղորդագրություն է գալիս, ու նա պատասխանում է։ Դու մտածում ես, որ հիմա քո հերթն է, որ նայես նրա աչքերի մեջ ու ասես՝ ինձ թվում է՝ մենք մի անգամ համբուրվել ենք, այնպես չէ՞։ Բայց դու գիտես, որ չես անի դա, չես կարող։ Կուզեիր, բայց չես կարող։ Ու դու սպասում ես հենց այն մի երեկոյին, որ, ի վերջո, կարողանաս դա անել։ Ամեն դեպքում, դա շուտ չի լինի։ Կամ, գուցե, երբևէ չլինի էլ։
Թարգմանությունը՝ Լյուսիլ Ջանինյանի