Անի Հովակի Տիրամայրերը՝ երկաթի ծանրությամբ ու աղոթքի պես թեթև
Կա մի գիրկ էլ, որն ինձ է գրկում
Մետաղական թափոններ, բանալիներ, պտուտակներ, լամպեր. այն ամենը, ինչ մարդիկ, սովորաբար, համարում են անպիտան ու ոչ գործածելի, Անի Հովակի համար արվեստ ստեղծելու պոտենցիալ նյութ է: Յուղաներկի գույները երիտասարդ նկարչուհուն բավարար չեն ներսում ապրող մի քանի «ես»-երն արտահայտելու համար: Ով մեկ անգամ տեսել է Անիի՝ տարբեր նյութերից ստեղծած կոլաժները, էլ երբեք որևէ այլ ստեղծագործության հետ չի շփոթի նրա մեծ աչքերով ու «ճոխ» մազերով աղջիկները, լուրջ ձկները, էլեկտրալարերով իրար կապվող շենքերն ու գունավոր ծիտիկները:
Ես հատկապես սիրում եմ Անիի՝ Տիրամոր պատկերները, որ չնայած իրենց կոպիտ մետաղական կազմությանը՝ առանձնահատուկ քնքշություն ունեն: Այդ աշխատանքների մասին եմ զրուցել «Հովեր» կամերային երգչախմբի անդամ, նկարչուհի Անի Հովակի հետ:
-Անի, քո կոլաժների թեմաները շատ տարբեր են՝ աղջիկներ, թռչուններ, ձկներ, նաև Տիրամոր պատկերներ ունես: Թեմաները, կերպարներն ինչպե՞ս ես ընտրում՝ ուղղակի որոշում ես շա՞րք անել, թե առիթ է պետք, որ դրանք ծնվեն:
-Դրանք շատ տարբեր հոգեվիճակներ են: Ծիտիկներն ինձ համար քաղցրավենիք են: Լինում է, չէ՞, որ շոկոլադի, քաղցրի կարիք ես ունենում: Ես, օրինակ, միանգամից շատ շոկոլադ եմ ուտում, նույնն էլ ծիտիկների դեպքում է, չեմ կարողանում մի հատ ստեղծել: Քաղաքների շարքը Երևանի շատ հարազատ հիշողություններն են, շատ թելերով կապված հին շենքերը, էլեկտրասյուները, տրոլեյբուսի լարերը, շատ հարազատ է, ոնց որ տան մասին խոսես: Ձկներն էլ մի ուրիշ Անիի մասին են՝ շատ զուսպ, շատ լուրջ, հասուն, շատ խոր ու լիովին այլ վիճակի մասին է, դժվարանում եմ անգամ պատմել՝ ինչ եմ զգում: Բալիկ և Տիրամայր նկարելիս՝ ես մայրություն եմ պատկերում: Հետաքրքիր է, որ տարիներ առաջ, երբ դեռ մայր չէի և չգիտեի՝ ինչ զգացողություն է, բայց նկարում էի այն նույն գիրկը, համբույրը, գգվանքը, որ հիմա զգում եմ իմ բալիկի նկատմամբ:
-Բալիկիդ ծնվելուց հետո Տիրամայր նկարե՞լ ես:
-Չէ, բայց մտքումս է: Էնքան միտք կա գլխումս, էնքան լցված եմ. մեծ ուժով, անհամբեր սպասում եմ, թե երբ եմ նորից սկսելու ստեղծագործել:
-Հետաքրքիր է, որ ասում ես՝ նկարում եմ մայրություն, բայց այդ կոլաժներին նայողն անմիջապես հասկանում է, որ Տիրամայրն է:
-Ես ներսումս ունեմ իմ հավատքը: Ինչպես ես եմ գրկում իմ երեխային, կա մի գիրկ էլ, որն ինձ է գրկում, ես զգում եմ դա: Անգամ սեռը չեմ կարող ասել՝ մայր է, հայր է, կին է, տղամարդ է, դա իմ հավատքն է, որը զգում ու արտահայտում եմ այն լեզվով, որով կարողանում եմ:
-Մեզ համար զգայուն թեմաների՝ ազգային, եկեղեցական արժեքների նկատմամբ, մենք, սովորաբար, պահպանողական ենք: Նույնիսկ արվեստում ոչ ավանդական մոտեցումները միանշանակ չեն ընկալվում: Ունեցե՞լ ես անհանգստություն, կասկած, թե արժե՞ Տիրամորը պատկերել այն նյութերով, որով դու ես ստեղծագործում:
-Մտքիս ծայրով անգամ չի անցել: Երբ ես նկարում եմ, մի վայրկյան չեմ մտածում՝ ով ինչ կասի: Ես իմ գործերը ոչ մեկի վզին չեմ փաթաթում, չեմ ասում, որ սիրուն է: Բացի այդ, գեղեցկությունն այսօր այնքան հարաբերական է: Սկզբում մտածում էի, որ կարող է հոգևորականներն ինձ «քարկոծեն», բայց երբեք այդպիսի արձագանք չի եղել: Գուցե այն պատճառով, որ, չգիտես ինչու, զուգահեռ են անցկացնում Փարաջանովի հետ:
-Քեզ համար դրանք սրբապատկերնե՞ր են:
-Միանշանակ:
-Հասկանում եմ, որ քո ստեղծած սրբապատկերները կանոնիկ չեն, բայց կա՞ն տարրեր, որ քո պատկերացմամբ պարտադիր են:
-Չէ, այդպիսի դետալներ չկան: Ինձ համար կարևոր է, որ մի պահ, քեզ համար էլ աննկատ, կանգ առնես նկարի առջև, դադար տաս ու այն քեզ տանի ինչ-որ տեղ: Նույնը նաև իմ մյուս գործերի դեպքում է: Աղջիկները, գուցե, հմուտ չեն կառուցված, բայց կա էմոցիա, բնավորություն, դինամիկա: Կարևորը՝ զգալով ես տեսնում, ու ամեն մեկի զգացածը տարբեր է:
Ունեմ հրեշտակ, որն ամբողջովին բանալիներից է պատրաստված: Այսինքն՝ դու պիտի կարողանաս գնալ եկեղեցի, մասնակցել պատարագին, աղոթել քեզ համար՝ բանալիներով քեզ բացելու համար:
-Գիտեմ, որ կան սրբապատկերներ նկարողներ, որոնք աշխատանքը սկսելուց առաջ աղոթքով, պահքով նախապատրաստվում են: Քեզ համար կա՞ պատրաստության ինչ-որ ձև:
-Սրբապատկեր ստեղծելու ամբողջ ընթացքը, սկզբից մինչև վերջ, աղոթք է, մեդիտացիա: Ես միշտ եղել եմ երաժշտության մեջ, պատարագից հատվածներ եմ երգել, զգացել եմ այն հոսանքը, որ շարական երգելիս քեզ տանում է ուրիշ մի տեղ: Էդպիսի հոգեվիճակով, քթիս տակ երգելով ստեղծագործում եմ: Բայց ոչինչ միանշանակ չէ: Երբ այդ զգացողությունները, պատկերները գալիս են, պահում եմ ներսումս, հիշում եմ և կենցաղային բոլոր հոգսերից հանգիստ մի պահի արտահայտում եմ:
-Ինչքա՞ն ժամանակ կարող ես պահել:
-Երկար պահել չես կարող: Մեկ էլ մի բանից կկոտրվի, կթափվի, հետո նորից պիտի հավաքես:
-Երբ միտքն արդեն հասունացել է, պահը եկել է, նստում ու միանգամից ավարտո՞ւմ ես:
-Չէ, պատահում է, որ ոչ մի բան էլ չի ստացվում: Աշխատում-աշխատում եմ, վերջում ամեն ինչ փչացնում, թափում եմ:
-Մի անգամ զրույցի ընթացքում ասացիր, որ այն, ինչ անում ես, շնորհ է, ու դրա համար շնորհակալ ես Աստծուն: Կարելի՞ է ասել, որ սրբապատկերներ ստեղծելն այդ շնորհը վերադարձնելու, շնորհակալության մի ձև է:
-Ես ամեն վայրկյան շնորհակալ եմ Աստծուն, որ շնորհել է իմ ներսի այս աշխարհը, որտեղ կարող եմ վերարտադրել իմ տխուր և ուրախ էմոցիաները և կարող եմ բուժվել: Պատահում է՝ ուժի պակաս եմ ունենում, ծայրահեղ դատարկվում եմ, և շնորհակալ եմ, որ կարող եմ լցվել այս աշխարհով: Այո, Աստված ինձ շնորհ է տվել, ու ես ամեն վայրկյան ասում եմ, որ շնորհակալ եմ դրա համար:
Լուսինե Ղարիբյան
