10 հարց Պարույր Սևակին
Բանաստեղծ Պարույր Սևակի գրական ժառանգության և նրան առնչվող նյութերի մի ստվար հատված ընթերցողների համար դեռևս շարունակում են մնալ անհասանելի: Քիչ չեն նաև այն էջերը, որոնք քչերին են հայտնի, թեև կարող են ինչ-որ առումով լրացնել մեծ բացը և որոշակի պատկերացումներ տալ գրողի մտածումների, նրա դավանած սկզբունքների և այս կամ այն երևույթի նկատմամբ նրա վերաբերմունքի մասին: Ստորև ներկայացվող շարադրանքը կարելի է դասել վերոնշյալների շարքին:
1967 թվականին բանաստեղծ Արամայիս Սահակյանը, որն այն տարիներին «Գարուն» ամսագրի գրականության բաժնի վարիչն էր, 10 հարցերից կազմված մի հարցաթերթիկ էր ներկայացրել հայ գրողներին: Նման հարցաշար էր ստացել նաև Պարույր Սևակը: Վերջինս պատասխաններն աչքի են ընկնում որքան սեղմությամբ, նույնքան էլ ինքնատիպությամբ ու խտությամբ:
Հովիկ Չարխչյան
ՀԱՐՑ ԱՌԱՋԻՆ -Կենսական և հոգեբանական ո՞ր երևույթների ու խնդիրների արտացոլմանն եք ավելի նախապատվություն տալիս և կարևոր համարում ներկա ժամանակներում:
ՍԵՎԱԿ -Ես նախապատվությունը տալիս եմ մեր երիտասարդության մտածելակերպի և հոգեբանության ըմբռնմանն ու դրսևորմանը:
ՀԱՐՑ ԵՐԿՐՈՐԴ -Մեր օրերում որո՞նք են գրականության և արվեստի բուն նպատակները:
ՍԵՎԱԿ -Ազդել կյանքի վրա՝ կենսական ճշմարտություններն արտահայտելով անխառն վիճակում, այսինքն՝ առանց ամեն տեսակ թերասացության և գունազարդման:
ՀԱՐՑ ԵՐՐՈՐԴ -Ո՞րն է սովետահայ գրականության առաջընթացի հիմնական ազդակը և ո՞րն է արգելակիչը:
ՍԵՎԱԿ -Հիմնական ազդակը եղել է ու պետք է լինի գրական միջոցներով կյանքի վրա ներազդելու ձգտումը: Բազմաթիվ մեծ ու փոքր արգելակիչներից առաջնահերթը, իմ կարծիքով, մտավախությունն է…
ՀԱՐՑ ՉՈՐՐՈՐԴ -Ի՞նչ կասեք հանրահայտ եռանկյան՝ գրող- ընթերցող-քննադատ արտահայտության և էության մասին՝ հատկապես այսօր:
ՍԵՎԱԿ -Գրողը, ըստ իս, ստեղծագործելիս բնավ չպիտի մտածի քննադատի գոյության մասին, որովհետև քննադատն էլ, ըստ էության, ընդամենը ընթերցող է (բարձրագույն և հմուտ): Ընթերցողի մասին բնավ չմտածելն անկարելի է, շատ մտածելը՝ կործանարար: «Չի կարելի քծնել ոք ոքի, մինչև իսկ ժողովրդին»,-պատվիրել է մեզ մեր մեծ նախահայրերից մեկը՝ Ստենդալը:
ՀԱՐՑ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ -«Ազգային գրող և ազգային գրականություն» տեսության Ձեր մեկնաբանությունը:
ՍԵՎԱԿ -Իսկական գրողը, եթե նույնիսկ կամենա էլ, չի կարող չլինել ազգային: Դա բացառված է: Բայց ազգային մեծ գրող է դառնում միայն նա, ով ուղնուծուծով հասկանում է, որ ինքը նաև մարդկության զավակն է, ոչ թե միայն որևէ ազգի:
ՀԱՐՑ ՎԵՑԵՐՈՐԴ -Ձեր կարծիքը՝ գրական կյանքի աշխուժացման և միջգրական հարաբերությունները ավելի նորմալ ու արդյունավետ դարձնելու մասին:
ՍԵՎԱԿ -Գրական կյանքի աշխուժացումը նախ և առաջ ենթադրում է գրական մտքի ազատություն, որն իր կարգին չի կարող չազդել միջգրական հարաբերությունների առողջացման վրա: Այդ հարաբերությունները փչանում են անձնական հաշիվը դրոշակ դարձնելուց և անաչառությունը ընկերասիրությամբ փոխարինելուց:
ՀԱՐՑ ՅՈԹԵՐՈՐԴ -Համառոտ ի՞նչ կասեք սովետահայ թատրոնի, կինոյի, երաժշտության և ճարտարապետության մասին:
ՍԵՎԱԿ -Սովետահայ թատրոնից և կինոյից շատ եմ դժգոհ, բայց ուրախությամբ եմ նկատում որոշակի տեղաշարժ, որ չի կարող առաջիկայում չտալ սպասելի արդյունք: Երաժշտության մեջ վերջերս նկատելի է, ըստ իս, ինչ-որ էստրադայնություն (բառիս վատ առումով): Ճարտարապետությունը (առանձին բացառությունները չհաշված) փաստորեն դարձել է ավելի շինարարություն, քան արվեստ: Եվ սա շատ անհանգստացնող երևույթ է:
ՀԱՐՑ ՈՒԹԵՐՈՐԴ -Ձեր ամենասիրած սովետահայ, ռուս, արտասահմանյան գրողը կամ բանաստեղծը, և ինչու հատկապես նա:
ՍԵՎԱԿ -Այս հարցին պատասխանել չեմ կարող, որովհետև… խաղող էլ եմ սիրում, դեղձ էլ…
ՀԱՐՑ ԻՆՆԵՐՈՐԴ -Ձեր համառոտ կարծիքը նորի և ավանդականի մասին:
ՍԵՎԱԿ -Ամեն զավակ կամ իր հորն է քաշում, կամ քեռուն: Այս ավանդականն է: Բայց ամեն զավակ էլ տարբերվում է և իր հորից, և իր քեռուց: Այս էլ՝ նորը:
ՀԱՐՑ ՏԱՍՆԵՐՈՐԴ -Գրականությունից բացի ինչով եք «հրապուրվում» կյանքում (սպորտ, արվեստի որևէ ճյուղ, ճամփորդություն, երեխաներ և այլն):
ՍԵՎԱԿ -Երեխաներին իզուր եք մտցրել «հրապուրանքի» ցուցակում. նրանք վեր են գրականությունից էլ, արվեստից էլ («Ամենից առաջ՝ ես հայր եմ կյանքում»): Հրապուրված եմ «ուրիշ երեխաներով»՝ ծառ ու ծաղկով, այգեգործությամբ և ծաղկաբուծությամբ: