Աղասի Այվազյան. «Մեզ կինո է պետք, ու էդ կինոն բանակի չափ գործ կարող է անել»
Ես կինոյից եմ գալիս
Աղասի Այվազյանը միշտ է արդիական: Նրա ծննդյան օրը «ArtCollage»-ի ընթերցողներին ենք ներկայացնում ավելի քան քառորդ դար առաջ արված հարցազրույցը, որի առիթը Այվազյանի նոր կինոնախագիծն էր: Տասնամյակներ անց գրողի շատ գնահատականներ ու մեկնաբանություններ հնչում են՝ ասես այսօր են ասվել: Այվազյանը ինչպես միշտ և’ մեծ երազող էր, և’ իրատես ու իրագործելի էր համարում անգամ ամենախենթ գաղափարները:
-Պրն. Այվազյան, լուրեր են պտտվում, թե վերադառնում եք կինո, թեև Ձեր դեպքում վերադարձը փոքր-ինչ հարաբերական հասկացություն է, քանի որ երբևէ չեք էլ հեռացել կինոյից:
-Դե ես ինչ-որ մի ձևով պահպանել եմ ինձ, բայց դա՝ մեծ, ահավոր տառապանքի գնով: Գիտեք երևի, որ մինչև 40 տարեկանն ինձ էստեղ ոչ ոք չէր ճանաչում, որովհետև ես լուռ եմ, իսկ ես 18-20 տարեկանից եմ պիեսներ գրել, 5 տարեկանից նկարում եմ: Բայց Ստալինի ժամանակներն էին, իսկ ես չէի կարող սուտ խոսել, պարազապես հանդես չէի գալիս: Մարդիկ ամեն ինչ անում էին. իմ դեմ գրել են կոմունիստները, որովհետև ներքին հաշիվներ ունեին: Մարդիկ, որոնք միշտ գովել են ինձ, մեկ էլ հանկարծ գրեցին, որ ես Մարքսի գրքերն եմ վառում, չէ՛, եղբա՛յր, ես իմ գրադարանը ցույց կտամ, էնտեղ Մարքսի գրքերը դրված են: Եվ դա գրեց մի մարդ, որը հիմա ամաչում է ինձանից: Բայց ես չպատասխանեցի, երբեք չեմ պատասխանել նման բաներին, որովհետև դրանք անցնում-գնում են, իսկ ճշմարտությունը մնաց: Բայց նաև ասեմ, որ հենց բացվեց վարագույրը, Բրեժնևի ժամանակ և հատկապես՝ Հայաստանում, ես տպում էի՝ ինչ ուզում էի: Ռուսաստանում շատ էին զարմանում, որ սա սովետական երկրում է տպվել, իմ պատմվածքները, այո՛: Հայաստանում մենք քիչ ենք, էլի, ինձ իսկապես շատ են խանգարել, բայց շատ իմաստներով մեզ մոտ ավելի հեշտ էր: Մեզ մոտ ժամանակին կայացավ թանգարանը (նկատի ունի Ժամանակակից արվեստի երևանյան թանգարանը Ն.Ա.), Ռուսաստանում զարմանում էին, թե այդ ինչպես, որովհետև էնտեղ տանկերով էին դա ոչնչացնում: Իգիթյանը շատ մեծ գործ արեց: Մեզ մոտ մի քիչ դեմոկրատական մոտեցում կար. Մարտիրոս Սարյան պահեցինք, Սարյանը ոչ մի տեղ չէր կարող կայանալ, նա ազատության դրոշն էր, որը մենք պահեցինք: Երվանդ Քոչարը, որին թեպետ խեղդում էին, բայց նա գործում էր: Մենք նկարիչներ ունեինք, որոնք «ֆորմալիստներ են»՝ սովետական լեզվով ասած, և դա՝ էն զզվելի Գերասիմով, Նալբանդյան՝ էս որակի նկարչության կողքին: Այսինքն, էդ ոգին կար Հայաստանում, բայց ակադեմիան, համալսարանը, ամբողջ էդ վարչական համակարգը սովետական էր:
-Սարյան, Քոչար և ֆորմալիստներ, այդ բոլորն այդպես էր, բայց կինոյում միշտ ամեն ինչ շատ ավելի առանձնահատուկ էր: Եվ Դուք ներսից էիք հետևում այդ ամենին:
-Հա, իհարկե, տարբեր է: Գրականության մեջ էլ, նկարչության դեպքում էլ դու ես, և քո դիմաց՝ թուղթը. կամ կտպես, կամ չես տպի: Ես ազատ եմ եղել գրականության մեջ, դրա համար էլ ես այնտեղ եմ: Ֆիլմը մի հոգի չի անում, ֆիլմն անում են բոլորը, և եթե մնացածը թույլ են, ապա որևէ մեկը մենակ չի կարող բարձրացնել այդ բեռը: Մտար արտադրություն թե չէ, մոռանում ես և՛ սցենարը, և՛ գաղափարն ու ամբողջությամբ ներքաշվում ես կազմակերպական գործերի մեջ: Սա արդեն պատմվածք չի, որ կարողանամ հանգիստ գրել, ու ոչ ոք ինձ չխանգարի: Թղթի վրա ես գրում եմ. « Ես սիրում եմ ձեզ» և դնում եմ վերջակետը: Կայացավ, Աղասի այվազյանն ասաց՝ ես սիրում եմ ձեզ, և ոչինչ ինձ չի խանգարում: Իսկ ի՞նչ է կատարվում կինոյում. «ե» տառը գտնվում է ասիստենտի ձեռքին, «ս» տառը՝ արտադրամասի պետի, ու վերջակետն էլ՝ չգիտես, թե ում ձեռքին: Կինոյում ես երբեք ազատ չեմ եղել. ինձ շուռ են տվել, ծեծել են, ճմռել են, ասել են՝ պիտի հաճոյանաս, որ քեզ պահպանես մի քիչ: Վերջապես քանդվեց էդ անտեր երկիրը, թեպետ բոլորից մեծ վնասը ես ստացա էդ երկրի քանդվելուց, որովհետև Մոսկվայում արդեն պիտի ֆիլմ նկարեի: Իմ սցենարով «Գորկու» ստուդիայում ֆիլմ նկարեցի, ու թեպետ ես չեմ հավանում, բայց էնտեղ լավ էին ընդունել ու հրավիրեցին Մոսկվայում ֆիլմ նկարելու: Իսկ կինոյի մասին ասեմ, որ մինչև էկրանը չտեսնեմ, ես չեմ կարող պատմվածք գրել: Դրա համար էլ ինձ ասում են, որ իմ գրականությունը հեշտ է դառնում կինո: Ոչ թե հեշտ է դառնում կինո, այլ ես կինոյից եմ գալիս: Շատ գրողներ կան, որ էդտեղից են գալիս, օրինակ, կինո գոյություն չուներ, բայց կար Ֆլոբեր, որը կադրեր ունի նկարած, այսինքն, էնպես է նկարագրում, որ պարզապես ֆիլմ է: Այսինքն, տեսողական երևույթ է և ոչ թե լեզվական ինֆորմացիա: Ես 12 պիես ունեմ, երբ որ ասում են՝ վերածի վիպակի, չեմ անի, վիպակը վիպակ է: երբ որ ես սկսում եմ պիես գրել, նախ նկարում եմ բեմը, որ տեսնեմ՝ ես ոնց պիտի շարժվեմ, որ միամիտ չլինի, նոր միայն սկսում եմ գրել, այսինքն, տեսողականը պետք է անպայման լինի:
-Ձեր նոր ֆիլմի գաղափարի մասին էինք զրուցում: Ի՞նչ պատմություն է:
-Սա ճշմարտություն է, որն անպայման պիտի հնչի, որովհետև մեր ժողովուրդը շատ բան չգիտի, իր կենսագրությունը չգիտի, հատկապես երիտասարդները, թեև ապրում են 21-րդ դարում: Պիտի սա անպայման իմանանք, որովհետև հուշ չի, այլ մեր էսօրվա վիճակն է: Սա Խորեն Մուրադբեկյանի սպանության պատմությունն է, որտեղ կա Բերիա, որտեղ Հայաստանը բաժանելու և ոչնչացնելու երկու մասից բաղկացած ծրագիր կա, ըստ որի՝ Հայաստանի մի մասը պիտի Ադրբեջանին գնար, մյուսը՝ Երևանով հանդերձ՝ Վրաստանին: Եվ սա ընթացքի մեջ էր. մարդկանց ոչնչացնում էին, աքսորում, սպանում, սրանք բոլորն իրական պատմություններ էին, որոնք կապվում էին մի մարդու՝ Բերիայի անվան հետ: Կար նաև Բաղիրովը: Հետո 49 թվականի աքսորը սկսվեց, և էստեղ կարևոր թեմաներից մեկը հայրենադարձությունն էր: Հայրենադարձության նպատակը ո՞րն էր, և 49-ի աքսորն ինչո՞ւ էր: Էս ամեն ինչն էնքան տեսանելի է Խորեն Մուրադբեկյան կաթողիկոսի սպանության պատմության մեջ: Խորեն Մուրադբեկյանը կաթողիկոս ընտրվեց մեզ համար բռնությունների ժամանակներում, 1932-ին՝ ձայների գերակշիռ մեծամասնությամբ: Բայց արդեն հայտնի է՝ ինչ ժամանակաշրջան էր. մի տարի անց՝ 1933-ին, նա հայտնվեց անցանկալիների շարքում: Էդ շրջանում ամբողջ երկրով մեկ ուժեղացել էին ճնշումները, տագնապները: Էջմիածնի միաբանների հանդեպ ոչ թե դատարկ սպառնալիքներ էին հնչում, այլ դրանք վերածվում էին ահաբեկումների, միաբաններին բանտարկում էին, աքսորում և պատժում: էս պայմաններում Խորեն Մուրադբեկյանի պատմությունը շատ չերկարեց. Նրա կաթողիկոսությունը տևեց ընդամենը 6 տարի: Հիմա տեսեք, 1938-ի ապրիլյան մի գիշեր Խորեն Մուրադբեկյանն իր բնակարանում շատ անսպասելի ու չափազանց խորհրդավոր պայմաններում վախճանվեց: Ողբերգական պատմություն է: Սպանող կինը ԿԳԲ-ի աշխատող էր, մի կին կար ռայկոմի աշխատող, որ խեղդել էր նրան իր ձեռքերով: Այս պատմությունը տրագիկոմեդիայի ոճով պիտի արվի և պիտի ասի ամբողջ ճշմարտությունն էդ հրեշավոր ծրագրի մասին: Էս գործը Հայաստանի մասին է, Հայաստանի մասին էլ չասեմ, ասեմ՝ մեր տառապանքի, մեր կործանման եզրին կանգնած լինելու մասին է, որից մենք դուրս եկանք այսօր և շատ պինդ դուրս եկանք և շատ կարծր ենք էսօր, և հեռանկարն էլ կարող է շատ լավը լինել: Ես, ամեն դեպքում, լավատես եմ: Ես ուզում եմ սա անել՝ որպես մեծ նկար, որ հասու լինի բոլորին: Վերջապես ես ազատ եմ և կարող եմ անել այն, ինչ ուզում եմ:
-Այն ծավալը և ընդգրկումը, որի մասին խոսում եք, հսկայական միջոցներ են պահանջում: Լավ կինոն թանկ հաճույք է, որտեղի՞ց եք ֆինանսավորում գտնելու:
-Գիտեք, արդեն 4-5 հովանավոր է փոխվել: Նախ ես Ամերիկայում պայմանագիր կնքեցի: Հետո շատ այլ միջոցներ փնտրեցի, էսօր նույնիսկ մեր նախագահին դիմեցի: Ռումինիայում մի մասնավոր ստուդիա կա, սցենարը կարդացել ու հավանել էին: Ասացին՝ 50 տոկոսը մենք կտանք, և քանի որ հայկական թեմա է՝ 50-նն էլ դուք տվեք: Բայց դե Ռումինիան էլ մեզ նման սոցիալիստական երկիր էր, էնտեղ էլ փլուզվեց, ու էդ մասնավոր ստուդիան փակվեց: Հետո Օդեսայի ստուդիայից համաձայնություն տվեցին՝ պայմանով, որ 50 տոկոսն էլի մենք վճարենք, և հետո էլ ֆիլմի վաճառքից 20 տոկոսն իրենց տրվի: Էսպես շատ փորձեր եղան, բայց՝ ապարդյուն: Երեկ սցենարը տարել եմ ստուդիա, պիտի ներկայացնենք կառավարությանը:
-Կարծեմ այս տարվա ամբողջ բյուջեն տրվել է Փելեշյանին:
-Հիսուն հազար դոլար Փելեշյանը ստուդիայից տարել է հեռուստատեսություն: Իմ սցենարն արժե հարյուր հազարից մինչև մեկ միլիոն Ամերիկայում: Այնտեղ հարյուր հազար տալիս են միայն սցենարը գրելու համար: Ես ոչ միայն սցենարը ունեմ, այլև դա ձրի եմ տալիս: Ես արդեն նույնիսկ ռեժիսորական սցենարն եմ պատրաստել՝ մոտ 150 էջ: Գրեթե երկու ամիս աշխատում էի դրա վրա, Ամերիկայում դարձյալ դրա համար առնվազն հինգ հարյուր հազար դոլար են տալիս, որ ռեժիսորական սցենար գրվի:
-Հասկանալի է, բայց էլի կինոյի համար մեր դժվար օրերում մեծ գումարների հետ է կապված ձեր նախաձեռնությունը:
-Մինիմում ծախսեր են պահանջվում, որովհետև ես միշտ էժան ֆիլմեր եմ նկարել: Եվ դա գալիս է նրանից, որ նկարահանման ժամանակ նվազագույն միջոցներ եմ օգտագործում, քանի որ ես եմ հեղինակը, ես եմ ռեժիսորը և նաև գտնում եմ ծախսերը կրճատելու ինչ-որ միջոցներ: Շատ դժվար է այսօր ֆիլմ անել, բայց շատ պետք է, ոնց որ մեզ բանակն է պետք, այդպես էլ մեզ կինո է պետք, բայց ոչ ոք դա չի հասկանում: Մեզ կինո է պետք, ու էդ կինոն բանակի չափ գործ կարող է անել, և դրա համար ինչ-որ տեղ պետք է նեղվենք: Մենք պիտի նեղվենք, որովհետև բանակի գործը էկրանին պիտի անենք: Քանի միլիոնով արեցին «Տիտանիկը», դա մեծ բան չի, չէ՞: Եթե հանենք սցենարը, սա հիմար մելոդրամա է. ուրեմն՝ արված է հզոր, իսկ հզոր է արված, որովհետև երկիրն է հզոր: Իրենք ծախսեցին 200 միլիոն դոլար և վաստակեցին 400-ը: Եթե նայում ես սյուժեն, դա արդեն 6-րդ ֆիլմն է «Տիտանիկի» մասին, բայց էստեղ Տիտանիկը չէր կարևոր, էստեղ Ռոմեո և Ջուլիետ կար, էստեղ կարևոր էր այդ երկուսի սերը, և սենտիմենտալ, մելոդրամատիկ պատմություն էր: Հիմա, օրինակ, Մոսկվան յուրաքանչյուր ֆիլմին տալիս է երկու միլիոն դոլար, բայց էսօր Մոսկվայում լավ ֆիլմ չեն անում: Հիմա եթե դրա քառորդ մասն էլ տան, մենք պատրաստ ենք անել: Ես նույնիսկ պատրաստ եմ ստորագրություն տալ, պատասխանատվությունը վերցնել իմ վրա, բայց օգնել է պետք: Կինոն անում է պետությունը և ոչ թե մի հոգի և մի տաղանդ: Կինոն երկրի, պետության դեմքն է: Պատմվածքը, նկարչությունն անհատի դեմքն է: Նույն կերպ լեզուն երկիր, պետություն, ազգ պիտի ներկայացնի: Տեսեք՝ Բորխես, Մարկես. Նրանք իսպաներենն առաջին լեզուն դարձրին աշխարհում, ու նման անհատների ձեռքում լեզուն դառնում է քաղաքականություն:
-Ինչքան հասկացա՝ հույս ունեք, որ կնկարեք մի ֆիլմ, որը նաև կրկնակի շահույթ կբերի:
-Անպայման, անպայման, ես բոլորովին չեմ կասկածում, որ եթե պետությունն ինձ օգնեց, պետականությամբ ներկայացանք, չի կարող պատահել, որ ես դա չկարողանամ ներկայացնել Ֆրանսիայում: Ես դա գիտեմ, որովհետև Ֆրանսիայում եղել եմ. «Լիրիկական երթը» տարա այնտեղ՝ փառատոնին մասնակցելու, հետո ներկայացրեցի Բելգիայում, Գերմանիայում: Գերմանիայում իմ «Վառած լապտերը» FIPRESCI-ի մրցանակ ստացավ: Բայց գիտեք, երբ Շուկշինը մրցանակ ստացավ, Մոսկվայում ահռելի աղմուկ էին բարձրացրել, թե Շուկշինը մրցանակ է ստացել: Ես նույնիսկ փաստաթուղթ չստացա. ընդամենը հեռագիր ստացա Մոսկվայից, որ մրցանակ եմ ստացել: Եղբա՛յր, ի վերջո տվեք՝ իմանամ, թե ինչ է: Հետո նամակ ստացա Գերմանիայից, թե մենք Ձեզ հրավիրել էինք, բայց Մոսկվայից ասացին, որ ուշացել եք: Հայաստանը սովետի ժամանակներում միշտ էլ եղել է չգիտեմ, թե որ կարգի երկիր, բանի տեղ չէին դնում: Իսկ Վրաստանի կինոն բանի տեղ էին դնում, որովհետև վրացիները տեր ունեին. Տերը Մոսկվայում էր. Բերիա կար, Ստալին կար: Միշտ վախենում էին վրացիներից: Փողը որ տան ստուդիային, էդ փողն ինձ չեն տալու, ստուդիային պիտի տան, որը շատ բարդ օրգանիզմ է, ընդ որում՝ էդ գումարը կարող են տալ իմ ֆիլմի սցենարին, որովհետև դա միակ լիամետրաժ ֆիլմը կարող է լինել: Եվ, կարծեմ, դեռ ոչ ոք ինձնից չի հիասթափվել: «Եռանկյունին», որ իմ առաջին ֆիլմն էր, մրցանակ բերեց Հայաստանին: Թե ես ինչ տառապանքներ կրեցի էդ ֆիլմի ժամանակ, միայն ես գիտեմ: Լենինգրադում «Եռանկյունին» մրցում էր Ռայզմանի ֆիլմի հետ. Կպատկերացնե՞ք, թե ինչ է եղել: Եվ գիտե՞ք՝ մեծ աղմուկ էր, ու հետո իմացա, որ ժյուրիի անդամներից մեր ֆիլմին դեմ են եղել միայն հայերը: Սա էլ է հետաքրքիր, չէ՞: Էսօր կարելի է ասել, որ ես ամբողջությամբ ֆիլմը նկարել եմ, Եղբա՛յր, կադրերով նկարած ունեմ՝ ռեժիսորական կադրերը՝ ձախից, աջից, Արարատը՝ վերևից, կամերան՝ ներքևից:
-Ո՞ւմ հետ եք աշխատելու:
-Ինձ անպայման Մոսկվայից դերասան է պետք: Դերասաններ չունենք: Ֆրունզիկը մահացավ. Իմ ամենամոտ ընկերն էր և շատ տաղանդավոր: Արմեն Ջիգարխանյանն էնտեղ ուրիշ ֆիլմում է, ու նրան բերելը շատ դժվար է: Եվ հետո գլխավոր հերոսի համար ինձ Ֆրունզիկն էր շատ պետք: Հիմա պիտի ռուս դերասան բերեմ: Կինոյում իմ հիմնական թուլությունը միշտ եղել է այն, որ ես չեմ կարողացել դերասաններ բերել: Շատ նրբություններ կան, որ չեմ ուզում բացել. Նոր, թարմ ուժեր չկան: Եվ ոչ միայն մեզ մոտ չկան, այլ ընդհանրապես չկան: Ամերիկայում այնքան աղբ են ցույց տալիս, որ եթե չլինի Ամերիկայի հարստությունը, փողը, այդ ամենն ընդհանրապես չի դիտվի: Մի ֆիլմում երեսուն մերսեդես են ջարդում. մերսեդեսն արդեն մի ֆիլմի արժեք ունի: Հիմա մեր այս աղքատ վիճակում եթե մի բան կարող ենք անել, ապա միայն շնորհիվ մեր ցանկության, համառության և տաղանդի: Տաղանդ բառն ընդհանրապես չեմ սիրում, դրա համար ես ուզում եմ «տաղանդ» բառը հանել, ասենք էսպես. Կարողության խնդիր կա, կամ ավելի լավ է ասենք՝ ունակության: Կենսաբանական տեսակի խնդիր կա, օգտագործենք էդ կենսաբանական տեսակը, որովհետև դա բնությունը քիչ է ստեղծում: Ես ինչու եմ էսպես պինդ կպած էս սցենարին, որովհետև մեր փոխհարաբերությունների ու տեսակի շատ նրբություններ է բացահայտում տարբեր միջոցներով: Եթե պարզապես ուղղագիծ խոսես դրանց մասին, դա կդառնա պլակատ: Խոսում են չէ՞ մեր պառլամենտում պլակատներով՝ Հայաստանն էսպես անենք, էնպես անենք: Բայց ինձ պլակատ պետք չի, ինձ հուզական ինչ-որ պատմություն է պետք, որ ես խոսեմ մի այլ բանի մասին, բայց հանդիսատեսը հասկանա այն, ինչ ինձ պետք է: Սա է բարձր արվեստի լեզուն, եթե մենք կարողանանք դա անել, ուրեմն նպատակին կհասնենք:
-Ձեր կինոն երբեք մասսայական հանդիսատեսի կինո չի եղել:
-Հիմա տեսեք, էդ որ մասսայականը նայում է, օրինակ՝ «Մեր բակը», երգեր կան, հումոր կա, շնորհքով տղաներ են, իմիջիայլոց, բայց միտք չկա, կոմպոզիցիա չկա, սյուժե չկա, շատ բաներ են պակասում: Թող անեն. Ես ուրախ եմ, որ անում են, բայց լավ նկարը մասսան չի կարող ընդունել, հատկապես՝ հայկականը: Մենք քիչ ենք, դժբախտաբար, մտածող ենք, և մենք դա ընդունել չենք կարող: Ես, թեպետ, ինքս հեղինակային կինո արել եմ, ծանր ֆիլմ էր. «Վառած լապտերը» մրցանակակիր էր, ու Մոսկվայում ցուցադրեցին Փարաջանովի ֆիլմի հետ: Հիմա ես ստիպված եմ եղել դրանք անել, որովհետև հնարավորություն չեն տվել: Ես Չապլին եմ սիրում, Չապլինն արքան է, Քրիստոսից հետո ինձ համար Չապլին գոյություն ունի: Չապլինին բոլորը սիրում են՝ Չերչիլից մինչև փողոցի երեխան. Ավելի մեծ ճանաչելիություն ոչ ոք չի ունեցել: Չապլինը կինոյի և, ընդհանրապես, արվեստի չափանիշ է, որովհետև ինքը նկարել է վատ ժամանակներում: Պրիմիտիվ, հիմար բաներ էլ ունի՝ էն փոքրիկ կարճամետրաժները, բայց դրանք արմատներն էին, որոնք հետո ծիլեր տվեցին: Չապլինը կինոյի Աստվածն է, և Չապլինի մոտ Հոլիվուդ գալիս էին աշխարհի մեծերը: Ֆելինիին էլ եմ շատ սիրում, ու, փաստորեն, կրկնում էր Չապլինին՝ նոր լեզվով, նոր ժամանակներում: Ե՛վ բարձր փիլիսոփայություն է, և՛ բարձր արվեստ: Դրա համար ես կողմնակից եմ, որ հանդիսատեսը պիտի լաց լինի կամ ծիծաղի, և՛ լաց լինի, և՛ ուրախանա՝ միաժամանակ և ամենակարևորը՝ ուզենա կինո տեսնել: Եթե հանդիսատեսը չի գալիս, ուրեմն վատ գործ է: Որովհետև մերոնք ունեն էդ բաները. անունը դնում են «հեղինակային կինո», չգիտեմ՝ ինչ են ցույց տալիս, էնտեղ կայարանում պոռնիկներ են բռնում՝ ճիշտ ռուսական չեռնուխայի նման: Ինձ դա չի հետաքրքրում, որովհետև կարճ ժամանակում մարում, գնում է: Դրանք Բերգմանի և եվրոպական հեղինակային կինոյի գավառական արտահայտություններն են: Հիմա ինչ՝ Ֆելինիի ֆիլմերը ի՞նչ պակաս հեղինակային կինո են: Ես, օրինակ, հիշում եմ «Զինվորի հայրը»: Սա պլակատ էր և թույլ սցենար, որը ժամանակին Վրաստանում ոչ ոք չէր ուզում նկարել, բայց բանակի հետ կապված հոբելյան էր, և ռեժիսորին պատվիրեցին, որ նկարի: Նկարվեց հանճարեղ դերասան Սերգո Զաքարիաձեն, և դերասանը ստեղծեց ֆիլմ: Զաքարիաձեին հանես, էնտեղ ֆիլմ չկա. վերածվում է պլակատի:
-Վրացիները մեզանից վատ վիճակում լինելով, այնուամենայնիվ, մեր անմխիթար վիճակին չհասան և շարունակում են լավ կինո նկարահանել:
-Ե՞րբ են լավ կինո նկարել: Դա իներցիայով է գալիս, որովհետև վրացիները լավ կազմակերպիչ են և լավ կապեր ունեն: Կինոյում կապերը շատ կարևոր են, իսկ կապերը վրացիները ստեղծեցին դեռ սովետի ժամանակ: Ես ապրել եմ Վրաստանում, գիտեմ, թե դա ինչ բան է: Վրացական թատրոնը գնում էր Լոնդոն և էնտեղ կապեր ստեղծում: Նրանք արդեն բազա ունեն Եվրոպայում, փողերն էնտեղից են ստանում: Իսկ ի՞նչ ենք անում մենք: Էդ հսկայական Ամերիկայում չգտնվեց մի հարուստ հայ, որ մի միլիոն դոլար տար Փարաջանովին կամ Փելեշյանին, որ ֆիլմ նկարեն: Կամ ինչու պիտի Ռոման Բալայանն իր ֆիլմերը Մոսկվայում նկարեր: Էս ենք մենք ու հետո հարցնում ենք, թե ինչո՞ւ...
Հարցազրույցը՝ Նունե Ալեքսանյանի