«Սերգեյ Խաչատրյան» կղզին
Կղզի,որ երևում է մոլորակի բոլոր կողմերից
Մեկ ամսից փոքր - ինչ ավելի Սերգեյ Խաչատրյանը Երևանում էր: 2018-ի նոյեմբերի վերջին շաբաթը Բեռլինի հռչակավոր Կոնցերտհաուզում հայկական էր՝ Սերգեյ Խաչատրյանը Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ Արամ Խաչատրյանի 115-ամյակին նվիրված համերգ ունեցավ. վիրտուոզների իսկական խրախճանք էր: Բեռլինյան փայլուն համերգից հետո Սերգեյին Երևանում սպասում էին հունիսին՝ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ համերգով: Սերգեյը Երևանում էր ընտանիքի հետ և հարցին՝ թե հասցրե՞ց արդյոք լիարժեք վայելել հայաստանյան հանգիստը, ժպտաց՝ ժամանակը միշտ չի հերիքում: Բայց երկու վայելքի համար ժամանակ գտել է՝ դարձյալ եղել է Սաղմոսավանքում՝ կանգնել անսահմանությանը դեմ հանդիման և ժամանակ չի խնայել քարթինգի համար:
- Սերգեյ, տարիներ շարունակ Դուք չեք դադարում հիացնել ու զարմացնել Ձեր հանդիսատեսին համերգների ընթացքում: Բայց շատերն անակնկալի եկան, երբ պարզվեց, որ ավտոարշավորդ եք և հատուկ թուլություն ունեք քարթինգի հանդեպ:
- Գիտեք, ես ծայրահեղությունների մարդ եմ, դա իմ խառնվածքն է: Նույնը նաև իմ մասնագիտության դեպքում է՝ ես կարծում եմ, որ այն ինչ անում ես, պետք է անես առավելագույն կատարյալ՝ որքան ներում են քո հնարավորությունները: Այդ մոտեցումն իմ մեջ երաժշտությունն է զարգացրել: Չէ որ երաժշտությունն էլ մարդու համար ծայրահեղ էմոցիոնալ վիճակ է, հզոր զգացմունք; Իհարկե, մեքենաները արվեստի հետ համեմատելու չեն, բայց շատ հետաքրքիր կապ կա երաժշտության և մրցարշավի միջև: Կարելի է շատ զուգահեռներ անցկացնել՝ պարփակվելը քո աշխարհում, մեկուսացումը, ադրենալինը, այն պահը, երբ ամբողջ աշխարհը ջնջվում է, ու դու մենակ ես քո զգացմունքի հետ՝ մեքենա վարելիս էլ նույն է լինում, իհարկե ՝ այլ որակներով: Երևի ես այդ «հիվանդությունը» ժառանգել եմ իմ հայրիկից, որը միշտ շատ է սիրել ավտոսպորտը: Բայց դա իսկապես շատ մեծ սեր է և անգամ չգիտեմ, եթե փոքր ժամանակ հայրիկս թողներ, որ ես զարգացնեի այդ մարզաձևը, գուցե այսօր ես ջութակահար չլինեի:
- Այսինքն, եթե Ձեր ծնողները չկանխորոշեին Ձեր մասնագիտական ընտրությունը, մենք գուցե այսօր հռչակավոր արշավորդ Սերգեյ Խաչատրյանին ճանաչեինք:
- Ես հաստատ այդ ճանապարհով կգնայի, իհարկե, դժվար է ասել ինչ հաջողության կհասնեի, բայց ներուժի առումով հաստատ գիտեմ՝ ունեմ: Երբ դեռ փոքր էի ու վարում էի, հայրիկիս հաճախ էին հարցնում՝ որևէ ակումբում պարապում եմ թե ոչ, ու երբ հայրիկս ասում էր, որ արդեն ընտրել եմ իմ մասնագիտությունը և ջութակահար եմ, շատ էին զարմանում, անգամ հիասթափվում էին: Բայց այդ սերն իմ մեջ շատ ուժեղ է, այնքան նուրբ սպրոտ է, որ դժվար է պատկերացնել:
- Գրեթե այնպես եք խոսում, ինչպես բարձր արվեստի մասին կխոսեիք:
- Իհարկե, այդպես է: Ես կարծում եմ, որ դա արվեստ է, ընդ որում, յուրաքանչյուր սպորտ, որում դու խորանում ես, կարող է վերածվել արվեստի: Երբ Երևանում եմ, գնում եմ Ավան, այնտեղ եմ պարապում, մի շատ լավ սպորտային մեքենա են տալիս, որը հաճույքով եմ վարում: Ցավոք, Հայաստանում իսկական,լուրջ հետաքրքրություն քարթինգի հանդեպ չկա: Դա էլ հասկանալի է՝ ֆինանսական հնարավորություններ չկան, իսկ ավտոսպորտը շատ թանկ մարզաձև է: Եթե մեր օլիգարխներից գոնե մեկը սեր ունենար ավտոսպորտի հանդեպ, դա շատ արագ կզարգանար Հայաստանում, կլիներ ակադեմիա, մրցուղի, կարելի էր միջազգային արշավներ բերել: Անգամ տղաների մոտ սերը մեքենաների հանդեպ պարզապես տղայական թիթիզություն է՝ ոչ ավելին:
- Ձեր որդու՝ Հայկի, ծնվելուց հետո, Դուք ասես բոլորովին այլ մարդ եք դարձել:
- Իհարկե, մեծ երջանկություն է, որ Հայկը ծնվեց, և դու հասկացար որ քո ընտանիքում արդեն ամենակարևոր մարդը դու չես, և ամեն ինչ քո շուրջը չի պտտվում, այլ՝ նրա: Հիմա ինքն այն քաղցր տարիքում է, որ կամաց-կամաց սկսում է ինչ-որ բառեր ասել, խոսել և նյարդայնանում է, երբ իրեն չենք հասկանում: Իհարկե, կամա թե ակամա ինչ-որ բան փոխվում,է՝ քանի որ լինելով ամուսնացած, ունենալով կին, որը քեզ սիրում է և երեխա, դու փոխվում ես: Բայց որպես արվեստագետ՝ այն աշխարհը որ ես ունեմ՝ երաժշտությունը, դա խիստ անձնական է և անփոփոխ, դա միայն իմն է: Ուրեմն, եթե ասեմ որ սկսել եմ ուրիշ կերպ նվագել կամ ընկալել, այդպես չէ: Քանի որ երաժշտությունն ինչ-որ առումով իմ հավատքն է, ես դա որևէ մեկի հետ չեմ կապել, և, ի վերջո, մարդն իր հավատքի մեջ մենակ է; Այդ պատճառով իմ մեջ ինչ-որ առանձնահատուկ, արմատական փոփոխություն չեմ զգում՝ համենայն դեպս՝ որպես արվեստագետ:
- Մեր ազգային մտածողության պարտադիր բաղադրիչներից է գրեթե պաշտամունքի հասնող սերը նորածնի և երեխայի հանդեպ ընդհանրապես: Հայկի հանդեպ կա՞ այդ պաշտամունքը , թե Եվրոպան ունեցել է իր ազդեցությունը:
- Իհարկե՝ կա: Հայկն այսօր մեր ընտանիքում ամենակարևոր մարդն է, չնայած ՝ այն ինչ կապված է իմ մասնագիտության հետ, միշտ մնալու է իմ ամենաարժեքավոր կողմերից մեկը, դա իմ էությունն է, որը միշտ Հայկի հետ միասին լինելու է ամենակարևորը: Անխելան էլ շատ մոտ է մեր ընկալումներին, Իսպանիայում էլ նույն կերպ են գնահատում ընտանիքը, երեխաներին: Իրենք մեզ ավելի մոտ են, քան, ասենք, գերմանացիները, որոնց միջավայրում ես մեծացել եմ, բայց որևէ կերպ չեմ հաշտվել իրենց մոտեցմանը:
- Տարիներ շարունակ Դուք Երևանում համարվում էիք ամենացանկալի փեսացուներից մեկը, բայց Դուք ընտրեցիք իսպանուհի Անխելային: Արդյոք սեր էր առաջին հայացքից:
- Անկեղծ ասած, ես չեմ հավատում, որ լինում է սեր առաջին հայացքից: Ի վերջո, ինչքան էլ զգացմունքներն իրենց դերը խաղում են, բայց մարդուն գլխով պետք է սիրես, և դա կլինի այն սերը, որը երբեք չի անցնի: Գիտեք, ես չեմ ընտրել իսպանուհուն, ես ընտրել եմ Անխելային, որն իսպանուհի է: Եթե դու մարդուն սիրում ես իր մարդկության, իր մաքրության համար, դա հպանցիկ սեր չէ: Ես շատ հավանեցի իր անձը, բաց, անկեղծ մարդ լինելը և այն մաքրությունը որ ինքը կրում է իր մեջ: Ես միշտ երաժշտության մեջ էի և ինձ թվում էր, որ շատ դժվար կլինի ինչ-որ մեկին ընտրել, քանի որ ես ունեի մի իդեալ-կերպար: Եվ միշտ մտածում էի, որ չեմ էլ ամուսնանա, քանի որ նման մարդ գտնելը շատ դժվար է, բայց իր մեջ ես տեսա այդ մաքուր կերպարը և դրա համար մենք միասին ենք:
- Որքան գիտեմ Անխելան մեծագույն հարգանք է դրսևորում Ձեր ընտանիքի, ծնողների և մեր ազգային մշակույթի հանդեպ: Նա արդեն խոսում է հայերեն, հրաշալի երգում է մեր երգերը: Դուք նրան որևէ կերպ ուղղորդել ե՞ք, թե դա Անխելայի նրբանկատության դրսևորումն է:
- Ես իրեն ընդհանրապես որևէ կերպ չեմ ուղղորդում: Իհարկե, ինքը հասկանում է, որ դա ինձ համար շատ կարևոր է, բայց ես երբևէ իրեն չեմ ասել, որ դու պետք է հայերեն սովորես: Երբ դու պարտադրում ես նման բաները, դա երբեք չի ստացվում, անգամ՝ եթե արվում է քեզ հարգելու համար: Պարզապես դա նաև իր համար է կարևոր՝ ճանաչել մեզ, իմ ընտանիքը, իմ մշակույթը: Եվ գիտեք, Անխելան շատ է սիրում մեր մշակույթը՝ սկսած տառերից: Ինքը մեր տառերին առնչվել է մինչև մեր ծանոթությունը՝ իր հայ ընկերների միջոցով և դրանք իր համար առանձնահատուկ գեղեցիկ են: Մենք արդեն իրար մեսիջները հայերեն ենք գրում: Եվ պարադոքսալ մի բան ասեմ, երբ Անխելան մտավ մեր կյանք, ես հասկացա, որ ես որպես հայ լավ դիրքում չեմ: Հասարակ բան եմ ասում՝ դու փորձում ես քո լեզուն սովորեցնել մարդուն ու հանկարծ բացահայտում ես, որ դու այդ լեզուն լավ չգիտես: Ինքն իմ մեջ արթնացրեց իմ հայ լինելը:
- Երաժշտական աշխարհը դրսից կարտարյալ է թվում և դժվար է հավատալ, որ ներսում կատաղի մրցակցություն է՝ մանավանդ հայտնի կատարողների միջև: Դուք զգում եք այդ մրցակցության շունչը:
- Գիտեք, ես ընտրել եմ բվականին դժվար ճանապարհ, որը, գուցե և չի նպաստում իմ կարիերային, այլ՝ հակառակը: Բայց ես ընտրել եմ ոչ կոմերցիոն ճանապարհը, ես շատ քիչ համերգներ եմ նվագում, երկու անգամ ավելի քիչ, քան իմ սերնդակից երաժիշտները: Այսօրվա ինֆորմատիվ աշխարհում, երբ մարդիկ կորցրել են արժեքները, շատ դժվար է պահպանել քո դիրքը, բայց ես միշտ հավատացել եմ, որ կա մի շերտ, որը դեռ գնահատում է անկեղծությունն արվեստում: Ամեն մարդ իր ճանապարհով է գնում: Իհարկե, կա մրցակցություն և իհարկե՝ բոլորս էլ ուզում ենք ավելի լավ կարիերա անել և ավելի շատ նվագել լավ նվագախմբերի հետ: Բայց ինձ համար այդ իմաստով օրինակ է Գրիգորի Սոկոլովը, որը չկա այդ կոմերցիոն աշխարհում, ինքը շատ համերգներ չի նվագում, և արդեն նվագախմբերի հետ էլ չի նվագում, բայց այսօր այնպիսի համբավ ունի, որ ստեղծել է Գրիգորի Սոկոլովի կղզին: Ես էլ այդ ճանապարհով եմ գնում, իմ անունն արդեն ունի իր առանձնահատուկ տեղը:
- Բայց չէ որ Սերգեյ Խաչատրայնի կղզին էլ այսօր արդեն կա և կարծես մոլորակի բոլոր կողմերից երևում է:
- Կա, ուղղակի դու ուզում ես այն ավելի մեծացնել: Մենք նաև պետք է փորձենք քայլել այսօրվա աշխարհով, չենք կարող անտեսել գովազդային քարոզչությունը, բայց շատ կարևոր է, որ այդ ամենը դեմ չլինի իմ սկզբունքներին: Հիմա իմ սերնդակիցներն անում են բաներ, որոնք ես չեմ ընդունում, բայց քննադատելն ամենահեշտ բանն է: Ես գնում եմ իմ ճանապարհով՝ ունենալով շատ լավ արդյունքներ, բայց նաև՝ խոչընդոտներ, որոնք իմ սկզբունքների հետ են կապված: Գիտեք սկզբունք ունեցող մարդն արդեն ինքնին խնդիր է, քանի որ դա հաճախ խանգարում է քեզ: Ի վերջո, կարևորն այն է, թե ինչ է քո համար երաժշտությունը: Եթե դա քո համար փող աշխատելու միջոց է՝ դա սկիզբն է վերջի: Եվ իմ որոշումներից մեկը, որ ես այդքան քիչ համերգներ եմ նվագում՝ ոչ միայն ֆիզիկապես, այլև էմոցիոնալ առումով չսպառվելու համար է, որ կարողանաս լցնել դատարկված բաժակը: Ես փոքր հասակից փորձել եմ միշտ առանձնացնել բիզնեսը և երաժշտությունը, հատկապես այսօր դա շատ դժվար է, այդ պատճառով էլ մենք ունենք այն աշխարհը, որն ունենք:
- Համերգներից հետո տպավորություն է ստեղծվում, որ Դուք ամբողջությամբ դատարկել եք Ձեր հոգին: Հետո ինչով եք սնում այն:
- Դժվար է ասել, հիմա ինձ շատ ուժ են տալիս որդիս ու կինս, բայց միշտ իմ հոգին սնել է Հայաստանը՝ միշտ: Հատկապես երբ դուրս ես գալիս քաղաքից և կանգնում մի ժայռի գագաթին, օրինակ, Սաղմոսավանքի մոտ, ես զգում եմ որ լիցքեր եմ ստանում և շատ եմ ասել, որ դժվար է բացատրել, թե դա որտեղից է գալիս, քանի որ ես մանկությունից շատ բան չեմ հիշում:7,5 տարեկան էի, որ գնացինք Հայաստանից և միայն 98-ին հետ եկանք: Եվ բնական է, որ չունեմ մանկության այդ հիշողությունները: Ինչ-որ դրվագներ կան, իհարկե, բայց տպավորություն է, որ դա միշտ եղել է իմ մեջ: Եվ հիմա, ինչքան մեծանում եմ, զգում եմ թե որքան ուժեղ է այդ կապը իմ ու իմ հողի հետ, իմ քարերի հետ ու դա է, որ ինձ լիցք է տալիս:
- Ձեր քույրը՝ Լուսինեն ոչ միայն տաղանդավոր դաշնակահար է, այլև թատերական նախագծեր է իրականացնում: Մի քանի տարի առաջ կարծեմ նաև Դուք մասամբ մասնակցեցիք նրա «Կարոտ» նախագծին:
- Դա ֆենոմենալ սինթեզ է, որ ինքը կարողացել է ստեղծել և դա չդարձնել շոու, այլ իսկապես երկու ժանրն էլ՝ թատրոնը և դասական երաժշտությունը ներկայացնել խիստ պրոֆեսիոնալ: Ինքը միշտ ունեցել է խորը երևակայություն: Մինչև «Կարոտը» Լուսինեն արդեն արել էր Մարիա Ստյուարտին, հետո՝ Շոպենին նվիրված նախագծերը: «Կարոտը» ինչ-որ բաներ ունի Փարաջանովից, որտեղ ես պրոյեկցիայի առումով իրեն մի քիչ օգնել եմ, բոլոր կադրերը ես եմ կտրատել, համադրել երաժշտությանը: Այդտեղ ինքը խիստ մինիմալիստիկան միջոցներով և սիմվոլիզմի միջոցով ուզում էր ներկայացնել, թե ինչ է հայ լինելը, հայի կերպարը: Ես կարծում եմ, որ այդ երկու ժանրերի սինթեզը, որ նա արել է այսօր շատ հետաքրքիր է՝ մնալով լուրջ պրոֆեսիոնալ մակարդակի վրա՝ շոուից դուրս և եթե մեկը վերցնի այդ նախագիծը և սկսի զարգացնել, դա կարող է շատ լուրջ ապագա ունենալ: Իհարկե, ֆինանսներ են պետք, բայց մենք երբեք չենք կարողացել մեզ ներկայացնել, «վաճառել»՝ լավ իմաստով:
- Վերջին շրջանում շատ է քննարկվում կոչումների և մեդալների հարցը, ի՞նչ եք մտածում այդ մասին:
- Դա խորհրդային շրջանում էր արժեքավոր, երբ արժանանում էին իսկապես մեծերը: Իհարկե, հաճելի է որ գնահատվում է այն ինչ անում ես: Ես իմ գործն եմ անում, փորձում եմ դա անել հնարավոր լավ: Իմ համար ամենամեծ արժեքն այն է, որ ես կարողանում եմ իմ արվեստով մարդկանց հաճույք պատճառել: Ես բեմ չեմ բարձրանում, որ մարդկանց ինչ-որ բան ցույց տամ, ես նվագում եմ, որ ապրեմ այն ինչն ապրում եմ և երբ հետո հասկանում եմ, որ դա մարդկանց ինչ-որ լիցքեր է տալիս, դա շատ ուրախացնում է ինձ:
Լուսանկարները՝ Զավեն Սարգսյանի
