Փորձել եմ կերտել հորս դիմանակարը այնպիսին՝ ինչպիսին նա իմ հուշերում է

Այսօր Անդրեյ Տարկովսկու ծննդյան օրն է, նա կդառնար 88 տարեկան: «Անդրեյ Տարկովսկի.կինոն որպես աղոթք» փաստավավերագրական ֆիլմի ռեժիսոր Անդրեյ Անդրեյևիչ Տարկովսկու հետ զրուցել է Մաքսիմ Սեմյոնովը: Այս ֆիլմը  ցուցադրվել է Վենետիկի կինոփառատոնի արտամրցութային ծրագրում: Տարկովսկու որդու հետ Մաքսիմ Սեմյոնովը  զրուցել է այն մասին, թե ինչ է նա ուզում ասել ֆիլմով, որը ստեղծվել է վավերագրական նկարահանումների ու Տարկովսկու ձայնի ձայնագրությունների հիման վրա:

-Այս ֆիլմն ի՞նչ նշանակություն ունի նախևառաջ ձեզ համար:

-Մտահղացումը ծնվեց դեռ 2003-ին, բայց գաղափարն, ի սկզբանե, այլ էր: Մենք սկսեցինք հորս օրագրերին նվիրված ֆիլմով` հիմնված հարցազրույցների և «Մարտիրոսագրի» տեքստերի վրա: Հետո ֆինանսավորման հետ կապված խնդիրներ առաջացան, և նախագիծը ընդհատվեց: Անցավ մի քանի տարի, և այդ ընթացքում ես փոխեցի ֆիլմի հայեցակարգը, քանի որ 25 տարուց ավելի զբաղվում եմ Տարկովսկու ինստիտուտով և մշտապես կապի մեջ եմ մարդկանց հետ, որոնք Տարկովսկու ստեղծագործությունների վերաբերյալ աշխատություններ են գրում: Եվ ինձ թվաց, որ հիմա հայրս, նրա անհատականությունը փոքր-ինչ մոռացվել է: Բազմաթիվ աշխատանքներ են կատարվել և նվիրվել նրան, բայց թե ի՞նչ է ինքը մտածել, ի՞նչ է ցանկացել ասել, ի՞նչով է ապրել, ի՞նչով է սնվել, ո՞րն էր նրա ստեղծագործական փնտրտուքը ... Սա շատ կարևոր է, քանի որ հիմա՝ նրա մահվանից 33 տարի անց, աճել է երիտասարդների մի նոր սերունդ, որը ցանկանում է ճանաչել նրա ստեղծագործությունը: Եվ այս ֆիլմով ես ցանկանում էի Տարկովսկուն մոտեցնել ժամանակակից հասարակությանը, ներկայացնել նրան այնպիսին, ինչպիսին որ նա կար:

-Կարծում եմ, որ դա Անդրեյ Արսենիևիչի համար կարևոր կլիներ՝ նկատի ունենալով, որ չնչին բացառություններով՝ նա չէր սիրում քննադատներին ու տեսաբաններին: Այս մասին նաև ձեր ֆիլմում կա:

-Այո, իհարկե, նրան հաճախ չէին հասկանում, և դա, երբեմն, քննադատների հետ նրա բարդ հարաբերությունների պատճառ էր դառնում: Բայց, ինչպես դուք տեսնում եք ֆիլմում, նա խորապես հավատացյալ մարդ էր, և նրա բոլոր ստեղծագործությունները մեր կյանքի հիմնարար հարցերի պատասխանների փնտրտուք են: Այսինքն՝ նա մշտապես որոնումների մեջ էր. փնտրում էր այդ պատասխանները, և, հետևաբար, նրա ֆիլմերը ոչ թե նպատակ էին, այլ աշխարհը ճանաչելու միջոց՝ այս կյանքում ինչ-որ առանձնահատուկ բաներ հասկանալու միջոց: Այսինքն արվեստը՝ գիտության և փիլիսոփայության նման, ճանաչման գործընթաց է:

-Միևնույն ժամանակ Տարկովսկու հայացքներում, ինչպես Ինձ թվում է, կարելի է որոշակի հակասություններ գտնել: Մի կողմից, նա պարբերաբար հեռավորություն էր պահում մտածողի կամ փիլիսոփայի կոչումից: Թվում է, թե նրան հաճելի էր համադրել իր ստեղծագործությունը պոեզիայի հետ: Մյուս կողմից՝ ֆիլմում, ձեր հայրը ներկայանում է առաջին հերթին որպես մտածող՝ ռուս, կրոնասեր, եվրոպական:

-Այո, դուք ճիշտ եք նկատել, քանի որ առաջին հերթին նա արվեստագետ էր, բանաստեղծ: Նա միշտ դա ընդգծել է, և, անկասկած, նրա կինոն պոետիկ է: Այնուամենայնիվ, այն հիմնված է որոշակի փիլիսոփայական արմատների վրա, ռուսաստանյան մշակույթի վրա, որն, ի դեպ,  հաճախ մոռացության է մատնվում քննադատների կողմից և՛ այստեղ, և՛ Արևմուտքում: Մշակութային ժառանգությունը նա ձեռք է բերել Արսենի Տարկովսկուց, որն էլ, իր հերթին, Արծաթե դարաշրջանի ամենահետաքրքիր ներկայացուցիչներից մեկն էր: Այդ ժառանգությունը շատ կարևոր էր հորս կյանքում: Ես ցանկանում էի ցույց տալ, որ Արսենի Տարկովսկու պոեզիան և Անդրեյի ֆիլմերը կապված են:

Տարկովսկին ամուր կապ էր զգում հոր հետ: Եվ հորս համար իր ֆիլմերի վերաբերյալ գլխավոր կարծիքն Արսենիի կարծիքն էր, հենց այդ պատճառով էլ ես տեղադրեցի այս կտորը: Ինչպես ես եմ հասկանում, դա եղել է «Հայելին» դիտելուց հետո: Այն ժամանակ Արսենին ասաց նրան. «Դու ֆիլմեր չես ստեղծում ...»: Եվ հետո նա շարունակել է, հայրս այդ մասին չէր խոսում, իսկ պապս ասել էր. «Դու ֆիլմեր չես ստեղծում, սա ինչ-որ այլ բան է, սա կենդանի պոեզիա է, սա բանաստեղծություն է պատկերներում»: Հորս համար դա ամենամեծ հաճոյախոսությունն էր: Սկզբունքորեն, հավանաբար, դա հենց այդպես էլ կար: Ի դեպ, բանաստեղծությունները, որոնք ես օգտագործել եմ ֆիլմում, բանաստեղծություններն են, որոնք չեն ընդգրկվել «Հայելիում»:

Խոսելով փիլիսոփայության մասին. հորս ֆիլմերում կա փիլիսոփայական մաս: Նա, իհարկե, արվեստագետ էր, բայց նա  զուտ բնազդաբար չէր ստեղծագործում: Դրա տակ միշտ  իրականության խորն իմաստավորումն էր, որը միշտ նախորդում էր ֆիլմի վրա աշխատանքին: Եվ սա շատ կարևոր է: Եվ նկատի ունեցեք, հավանաբար, արդեն իսկ առաջին ֆիլմից նա ձևավորվել է որպես արվեստագետ, մտածող: Այսինքն, նրա աշխարհայացքը հարստանում էր, բայց այն, հավանաբար, ձևավորվել էր հենց սկզբից: Սա շատ կարևոր է, քանի որ նրա բոլոր ֆիլմերը չեն բաժանվում ինչ-որ փիլիսոփայական և հոգևոր թեմաների:

-Եվս մեկ թեմա, որ ինձ շատ կարևոր թվաց ձեր ֆիլմում, դա  ողբերգական հակասությունն է, մի կողմից՝  Անդրեյ Արսենիևիչը եվրոպական մշակույթի մարդ է: Մյուս կողմից,  թեև նա ստիպված էր արտագաղթել, բայց հաճախ կրկնում էր, որ չի պատկերացնում իր կյանքը Ռուսաստանից դուրս՝ որպես մարդ, որպես ռուսական մշակույթի ներկայացուցիչ:

-Նա ռուս արվեստագետ է, նա այդ մասին խոսել է, և՛ նրա աշխարհընկալումը, աշխարհազգացողությունը... Նրա հավատը տիպիկ ռուսական է, այն պատկանում է ռուսական ավանդույթին: Այն, որ նրա ստեղծագործությունը ունիվերսալ է, պայմանավորված է նրա հանճարով: Ամբողջ աշխարհում կարելի է հասկանալ, զգալ, վերապրել արվեստի ցանկացած մեծ գործ: Մանավանդ, որ նրա ֆիլմերը, ինչպես նա միշտ ասում էր, հուզականորեն են ազդում մարդու և հանդիսատես վրա՝ այն, ինչ նա միշտ փորձում էր անել: Դրամատուրգիան՝ դա արդեն երկրորդ հարցն է, առաջինը՝ հանդիսատեսի հետ հուզական կապ գտնելն է, և  ապրումակցումը, կարեկցանքը, հույսը... Ահա այն զգացողությունները, որը պետք է զգան մարդիկ: Եվ սա, իհարկե, հատուկ է միայն ռուսաստանյան  արվեստագետին`սկսած Դոստոևսկուց, Տոլստոյից: Թեման և գաղափարը ծագում են այնտեղից, և այդ պատճառով նա իրեն բացառապես ռուս էր համարում:

Նա շատ ուղղափառ է, չնայած, որ իր ֆիլմերում միշտ փորձել է ստեղծել համաշխարհային մշակույթի սինթեզ, փորձել է միավորել արևելյան և արևմտյան ավանդույթները: Հավանաբար, «Ստալկերը» ամենավառ օրինակներից մեկն է՝ սկսած երաժշտությունից: Էդուարդ Արտեմևի հետ նրանք փորձեցին աշխատել տարբեր ավանդույթների հետ. Ֆիլմում  հնչում է շակուհաչի` ճապոնական ֆլեյտա, իսկ մեղեդին` Pulcherrima Rosa, միջնադարյան գրիգորյան մեղեդի: Այնտեղ որոշակի պահի Բեթհովեն է հնչում, Ռավել ...

Բայց նա նաև, բնականաբար, հավատում էր ավանդույթներին, երբեք չէր ընդունում իրենց արմատները կտրող արվեստագետներին, որոնք փորձում էին հնարավորինս անկախ լինել ավանդույթներից: Այդ պատճառով, դա նրան միշտ նյարդայնացնում էր, նա կարծում էր, որ դա հնարավոր չէ: Ամեն դեպքում,  կարելի է անկախ լինել, չհետևել ավանդույթներին, բայց դրա համար նախ պետք է սովորել, պետք է հմտություններ ձեռք բերել և հետո դրա մասին մոռանալ, ինչպես յուրաքանչյուր արվեստագետ: Եթե արվեստագետը աբստրակցիոնիստ է, ապա նախ պետք է կարողանա մատիտով նկարել դիմանկարը, և դրանից հետո միայն անցնել աբստրակցիայի: Այդպիսին էր նրա աշխարհայացքը:

-Ինչպե՞ս եք աշխատել ձեր ֆիլմի վրա, ինչպե՞ս է ծնվել ձևը, ինչպե՞ս եք տրամադրել նյութը, խորհրդատուներ ունեցե՞լ եք:

-Հորիցս մնացած բոլոր նյութերը գտնվում են Ֆլորենցիայում: Ես երկար տարիներ աշխատում եմ դրանք հրատարակելու ուղղությամբ: Մենք ունենք մեծ վիդեո, աուդիո և վավերագրական արխիվ: Մարիաննա Սերգեևնա Չուգունովայի աուդիո-արխիվը՝ նրա ելույթների հիանալի ձայնագրությունները, որոնք նա պահել է, նույնպես ինձ օգնեցին ֆիլմի վրա աշխատանքում:

Մենք սկսեցինք «Մարտիրոսագրից», հետո, երբ սկսեցինք մշակել նյութը, ես սկսեցի լսել աուդիո ձայնագրությունները: Եվ այդ ժամանակ գաղափար ծագեց, որ Տարկովսկին պատմի Տարկովսկու մասին՝ ինքն իր մասին: Ես սկսեցի տարբեր հարցազրույցների պատառիկներից կազմված ինչ-որ պատմություն կառուցել: Այնտեղ 600 ժամից ավելի ձայնագրություններ կան, հսկայական արխիվ, և ամենաբարդ աշխատանքն էր՝ լսել, ընտրել և աուդիոմոնտաժ անել՝ նախքան ֆիլմը հավաքվելը: Ընդհանրապես, կինոյում մոնտաժը, թերևս, աշխատանքի ամենահետաքրքիր մասն է:

Երբ մոտ՝ 2,5-3 ժամ ձայնագրությունների վրա կազմվեց պատմության որոշակի կմախք, ես սկսեցի աշխատել տեսաշարի վրա: Մենք նկարահանում էինք Իտալիայում՝ «Կարոտաբաղձության» վայրերում: Հետո մենք գնացինք Գյոտլանդ, որը « Զոհաբերության» նկարահանման վայրն է: Այստեղ՝ Ռուսաստանում, գնացինք Տուչկովո, որտեղ նկարահանվել է «Հայելին», և Մյասնոյե գյուղը, որտեղ գտնվում է իր սիրելի տունը: Յուրաքանչյուր ֆիլմում հղում է արված այս գյուղական տանը:

Մոնտաժել ենք «Զոհաբերության» մոնտաժող Միխայիլ Լեշչիլովսկու հետ, որը լավ գիտեր հորս, նա իմ խորհրդատուն էր: Բեմադրող օպերատորն Ալեքսեյ Նայդենովն է, որը պրակտիկա է անցել «Հայելիում»: Հորս ճանաչող մարդկանց հետ որևէ հակասություն կամ տարաձայնություններ չեն եղել: Ամբողջ աշխատանքը տևեց կես տարուց քիչ ավելի. Երեքուկես ամիս մոնտաժում էինք, մինչև այդ ես երեք ամիս մոնտաժում էի աուդիոշարքը, և հիմնականում ֆիլմը ծնվեց  այն պահին, երբ ձևավորվեց ձայնը:

-Ի՞նչով եք առաջնորդվել աուդիոդրվագները ընտրելիս:

Ես փորձել եմ հորս դիմանկարը կերտել այնպիսին՝ ինչպիսին նրան հիշում եմ: Այն, ինչ ես գիտեի՝ ի՞նչ էր նրան հետաքրքրում, ի՞նչի մասին էր նա անընդհատ խոսում՝ մանավանդ կյանքի վերջին տարվա ընթացքում: Այսինքն ես փորձել եմ ընդգծել այն տարրերը, որոնք հիմնականն էին՝ նրա բնավորության, նրա տեսլականի, նրա մտորումների համար: Այն, ինչն ինձ համար ամենաթանկն էր նրա մեջ, այն, ինչը ես կցանկանայի կրկին լսել:

Նյութը դասավորված է նույն ժամանակագրությամբ, ինչպես որ ձայնագրվել է: Օրինակ՝ կյանքի և մահվան մասին նրա վերջին դատողությունները վերցված են  կյանքի վերջին տարվա հարցազրույցից: Դրանք պարզապես ինտելեկտուալ վարժանքներ չեն, դրանք մահացու հիվանդ մարդու մտքեր են, որը գիտի այդ մասին և, այնդուհանդեձ, ահռելի ուժ ունի խոսելու արվեստի մասին, այն մասին, թե ինչ է գլուխգործոցը, կյանքը, մահը, և, որ նա չի վախենում մահից: Զարմանալի հոգևոր ուժ պետք է լինի մարդու մեջ:

Նյութն ընտրելիս, փորձել եմ դուրս թողնել որոշ կենցաղային մասեր, մեծ խնդիր  էր, թե կոնկրետ ինչը կտրել: Որովհետև այնտեղ շատ հետաքրքիր բաներ կան՝  դատողություններ արվեստի, արվեստագետների, ռեժիսորների մասին: Այսինքն՝ նյութը մի քանի ֆիլմի համար է: Բայց ինձ համար կարևոր էր նրան տեսնել այնպիսին, ինչպիսին ես հիշում եմ նրան: Ասել այն, ինչ նա կուզեր ասել, այն, ինչ նա փորձում էր փոխանցել, եթե անգամ դա, հնարավոր է, այդքան էլ հասկանալի չէր նրա ֆիլմերից:  Ֆիլմում նա կարծես թե որևէ նոր բան չի ասում: Նա մշտապես այդ մասին խոսում, գրում էր: Բայց երբ նյութը դասավորվեց էկրանային 90 րոպեների մեջ՝ ես նրա բնավորությունը զգացի: Կարծես ամեն ինչ ստացվեց, և հայրս շատ պարզ և հստակ խոսում է այն մասին, ինչ մտածում է: Եվ այն մարդիկ, որոնք ճանաչում էին նրան և նայել էին ֆիլմը, ասում էին, որ ճիշտ նույն զգացողություններն են ունեցել:

-Կա՞ որևէ նյութ, որի համար ափսոսում եք, որ ինչ-ինչ պատճառներով ֆիլմում չընդգրկեցիք:

-նրա բազմաթիվ դատողությունները կինոյի, նրա սիրած ռեժիսորների, տարբեր ֆիլմերի մասին: Այնտեղ շատ դասախոսություններ կան կինոյի մասին, որոնք նա կարդացել է 77թ.-ին , և, եթե չեմ սխալվում, 81թ.-ին Բարձրագույն ռեժիսորական դասընթացների ժամանակ: Սա նույնպես շատ հետաքրքիր է, բայց սա հետաքրքիր է կինոյի մարդկանց համար: Սա կարող է գիրք դառնալ, որի վրա մենք աշխատում ենք Մարիաննա Չուգունովայի հետ: Դա զարմանալի հետաքրքիր է՝ որոշ ֆիլմերի վերլուծություն. նա վերցնում , վերլուծում է, ասենք, Ֆելլինիի «Քաղցր կյանքը» կամ Անտոնիոնիի «Արկածը»:

-Իսկ դուք գայթակղություն չեք ունեցել մոնտաժը և արտադրությունը ինչ-որ կողմնակի մարդկանց վստահել:

-Ես պետք է մասնակցեմ ամբողջ գործընթացին՝ սկզբից մինչև վերջ, և ոչ այն պատճառով, որ խանդում եմ, այլ որովհետև սա անձնական ֆիլմ է:  Ֆիլմում ես ցանկացել եմ պատմել և ցույց տալ այն բաները, որոնք ինձ անհանգստացնում էին, որոնք ես պետք է տեսնեի, որովհետև ես այս ֆիլմը որոշակի լսարանի համար չեմ նկարել, առաջին հերթին ես ցանկացել եմ ինքս ինձ համար այն ​​նկարել: Եկել էր այն պահը, որ ես պետք է հավաքեի իմ գաղափարները հորս մասին ֆիլմում և ամփոփել դրանք, որովհետև  հիմա  ինձ, գուցե, չի հերիքում նրա ներկայությունը:

Եվ միևնույն ժամանակ, մարդիկ միշտ հարցնում են Տարկովսկու մասին: Շատերը չափազանց շատ հարցեր են տալիս, որոնց, կարծում եմ, այս ֆիլմը կպատասխանի:

Այդ պատճառով, այլ մարդկանց ինչ-որ բան վստահել՝ հատկապես մոնտաժը, ինչը չափազանց կարևոր է, իսկ վավերագրական ֆիլմը սկզբունքորեն ծնվում է մոնտաժի ընթացքում՝ սխալ եմ համարում:

Ես շատ շնորհակալ եմ Միխայիլին, որը մոնտաժի ռեժիսորի իր փորձով, օգնեց ինձ ազատվել ավելորդ բաներից...  Ես փորձում էի ինչքան հնարավոր է շատ բան պահպանել, բայց ֆիլմն ավելի ու ավելի երկար էր ստացվում: Ինչպես ասել եմ, դա բարդ գործընթաց էր, դժվար էր դեն նետել, կտրել այն կտորները, որոնք թանկ էին, որոնք ես ցանկանում էի պահպանել:

-Միաժամանկ, ամբողջ ինտիմությամբ հանդերձ, դիմանկարը, որ դուք ստեղծել եք, լավ իմաստով կարելի է անվանել «Անդրեյ Տարկովսկին քարոզում է»: Իսկ կադրից դուրս են մնացել բազմաթիվ տարբեր դետալներ: Նույն «Մարտիրոսագրի» մեջ նաև Անդրեյ Արսենիեվիչի մասին տարբեր հիշողություններում պահպանվել են տարաբնույթ կոնֆլիկտների մասին պատմություններ: Եվ դուք սովորաբար շրջանցում եք դրանք, թերևս, բացառությամբ, Բոնդարչուկի հետ բարդ պատմությունը, երբ Անդրեյ Արսենիևիչը համոզված էր, որ Բոնդարչուկը հատուկ էր եկել Կանն, որ խանգարի նրան մրցանակ ստանալ: Դուք գայթակղություն չունեիք պատմել այդ բոլոր դժվարությունների մասին:

-Իհարկե, կար նման ցանկություն, բայց երբ ընտրում ես ինչ-որ կոնկրետ սյուժե և գիծ, ապա այդ բաներն ինքնաբերաբար հետ են մղվում:

Իսկ ինչ վերաբերվում է Կաննի սկանդալին, ապա այն ճակատագրական էր, կյանքի շրջադարձային պահ, որը բացատրում է, թե ինչու հայրս մնաց: Որն էր Արևմուտքում մնալու նրա որոշման պատճառը, նրա ողբերգության, նրա վախճանի պատճառը: Այո, շատ հետաքրքիր բաներ կարելի էր բացահայտել «Մարտիրոսագրի» շնորհիվ, բայց նա չէր սիրում խոսել բանսարկությունների մասին, նա չէր ծավալվում այդ հարցերի շուրջ: Բացի այդ, այդ դեպքում ֆիլմը պետք է արվեր բոլորովին այլ կերպ՝ մեկնաբանություններով, մեկնաբանով, հարցազրույցներով և այլն: Բայց դա արդեն ժուռնալիստիկա է:

-Այո, այդ դեպքում դա անհամեմատ ավելի քիչ ինտիմ ֆիլմ կստացվեր:

-Այո, հասկանում եք, «Տարկովսկին և ես» խորագրով շատ ֆիլմեր կան. Ֆիլմեր, գրքեր, ինչ ասես չկա: Իսկ ես ուզում էի, որ Տարկովսկին խոսեր իր՝ Տարկովսկու մասին: Ես չէի ուզում ինքնացուցադրվել, ուզում էի ստվերում մնալ և պարզապես պատմել այն մասին, թե ինչ էր ինձ համար նշանակում հայրս որպես կերպար, ուսուցիչ, մտերիմ մարդ, ռեժիսոր: Եվ եթե դա հետաքրքիր կլինի ոչ միայն այն մարդկանց համար, որոնք նրան ճանաչել են, այլև կինոյի սիրահարների համար, ապա դա հրաշալի է:

-Չգիտեմ կհամաձայնեք, թե ոչ, բայց միշտ տպավորություն եմ ստացել, որ «Մարտիրոսագիրը» բավական դժվար ընթերցանություն է, շատ տհաճ հատվածներ կան, որոնք չպատրաստված մարդուն կարող են շոկի ենթարկել: Միաժամանակ ինձ թվում էր, որ Տարկովսկու համար կարևոր էր խոսել ընդհանրապես մարդու մասին, նրան անհրաժեշտ էր հասկանալ իր բոլոր կողմերը՝ անգամ ամենաանհաճոները:

-Իհարկե, նա շատ, չափազանց պահանջկոտ էր մարդկանց հանդեպ, բայց միաժամանակ՝ նաև իր հանդեպ: Նա երբեք, ոչինչ իրեն չէր ներում, անգամ իր ֆիլմերի մասին երբեք լավ չէր խոսում: Իր նկարահանած բոլոր ֆիլմերը նրան դուր չէին գալիս: Այդ պատճառով նա ամեն ինչ իր մասին հրաշալի գիտեր, չէ որ դա քարոզ չէ: Նա ասում էր, որ նախևառաջ ինքն է առաջին մեղսագործը, և ինքը պարզապես խոսում է այդ մասին, որովհետև պետք է խոսել: Նա շարունակ աշխատում էր իր վրա և բարդ բնավորություն ուներ… Բայց նաև զարմանալի հատկություն՝ պահանջկոտ լինել իր հանդեպ: Դա տեսանելի է այն նյութից, այն բանից, թե ինչ և ինչպես է նա խոսում այդ մասին: Եվ քանի որ նրա ամբողջ կյանքը, ամբողջ ճակատագիրը բարդ ընթացք է ունեցել… «Մարտիրոսագիրը», իհարկե, շատ լավ է բնութագրում նրա ճակատագիրը և որևէ կերպ չի զարդարում: Դա անձնական օրագիր է, հազիվ թե նա դա գրում էր ինչ-որ մեկի համար, նա դա գրում էր իր համար: Հետո վերընթերցում էր այն, դա նրա համար ինքնակատարելագործման մեթոդ էր: Նա, ըստ էության, ամեն ինչ զոհաբերել է հանուն կինոյի, հանուն իր արվեստի: Նրա կյանքը, ընտանիքը, այդ ամենը արվեստի, կինոյի, նրա հոգևոր որոնման ենթակայության տակ էր: Դրա հետագիծն ամենուրեք է, և դա նրա կյանքի ողբերգությունն է: Հենց դա կա իմ ֆիլմում, այո՝ դա լսելի է, խորքում մշտապես նկատելի է:

-Դուք կվերադառնա՞ք ձեր հոր կերպարին կինոյում:

-Կուզենայի, որ իմ այս ֆիլմը լիներ վերջինը, ինչ-որ վերջակետ, որը ես կուզենայի դնել անգամ իմ ճակատագրում, հորս հետ փոխհարաբերություններում: Բայց ուրիշ ձևաչափերով, գրքերով ես շարունակում եմ այդ գործունեությունը: Ինչպես ասել եմ, ահռելի քանակով հետաքրքիր նյութ է մնացել: Եվ հնարավոր է, որ հետագայում ինչ-որ մեկը ցանկանա մատուցել այդ նյութն ,օրինակ, սերիալի ձևաչափով: Համենայն դեպս, ես որպես ռեժիսոր, դրանով դժվար թե զբաղվեմ:

-Ինձ թվում է, որ ձեր ֆիլմը, եթե կուզեք, շատ օրախնդիր է ստացվել, որովհետև  մենք դարձյալ ապրում ենք մի իրավիճակում, երբ «ժամանակը դուրս է գայթել իր շառավղից», և այդ իմաստով Անդրեյ Արսենիևիչի ձայնը, նրա մտորումները կարող են կողմնորոշիչ լինել մոլորվածների համար:

-Գիտեք, ինձ համար էլ դա անակնկալ էր: Երբ ես սկսեցի, երբ աշխատում էի աուդիոպատմության մոնտաժի վրա, բացահայտվեց հորս բառերի զարմանալի արդիականությունը: Օրինակ, այն ինչ նա ասում էր էկոլոգիայի մասին: Սա թեմա է, որը մեզանում մշտապես քննարկվում է: Իսկ նա այդ մասին խոսում էր 40, եթե ոչ 50 տարի առաջ: Բայց արվեստագետները միշտ մի քայլ առաջ են, այդ պատճառով էլ նրանք միշտ միայնակ են,   դժբախտ:

Ամեն դեպքում, աշխատանքի ընթացքում ծնվեց այդ արդիականության զգացողությունը: Այդ ամենն այնքան պետք է հիմա: Նա խոսում է անանց բաների մասին: Մենք չենք փոխվում մի քանի հազար տարի, պտտվում ենք մեր առանցքի շուրջ: Մոր բոլոր կրքերը, հետաքրքրությունները նույնն են մնացել: Եվ այն ինչ նա ասում է, ըստ ինձ, հիմա էլ կարող է օգնել մեզնից յուրաքանչյուրին:

 

Թարգմանությունը՝ նարեկ Ավետիսյանի